Հասարակություն
Աշխատավորների պայքարը աշխատանքային իրավունքների համար՝ բողոքի ակցիա Ադիգենիում
09:09 / 30.06.2023
Բաթումի-Ախալցիխե կապող ճանապարհի շինարարության վրա աշխատող բանվորները գործադուլ են հայտարարել։ Նրանք շինարարական ընկերությանը պահանջում են բարձրացնել աշխատավարձերը և ապահովել աշխատանքի անվտանգությունը։ Հունիսի 20-ից հետո Խուլո-Զարզմա կապող ճանապարհի շինարարությունը դադարեցվել է, թեև, ըստ աշխատողների, մինչ այժմ ոչ ոք չի հետաքրքրվել իրենց խնդիրներով։
Բեժան Գորգաձեն ապրում է Ադիգենիի Զանավի գյուղում։ 65-ամյա ֆերմերը որդու և համագյուղացիների հետ Խուլո-Զարզմա կապող ճանապարհի կառուցման համար հավաքում և եռակցում է երկաթե կոնստրուկցիաներ, որոնք այնուհետև կօգտագործեն կամուրջների անցումներ, ջրահեռացման կառույցներ և հենապատեր կառուցելու համար։ Նրանք սկսում են աշխատել առավոտյան ժամը 8-ին, ավարտում են երեկոյան 7 անց կեսին։ Աշխատում են օրական տասը ու կես ժամ անձրեւի, ձյան եւ սառնամանիքի ժամանակ։ Նրանց օրավարձը 38 լարի է։ Այդպես էր երկու տարի, մինչև բանվորները որոշեցին գործադուլ անել։
«Այս շինարարության վրա աշխատում եմ արդեն երկրորդ տարին։ Մենք այլեւս սկսնակ ու անտեղյակ չենք այս գործից, չորս հոգի 10 հոգու գործն են անում։ Մենք գիտենք, թե ինչ և ինչպես դա անել: Անցյալ տարի մենք աշնանը գործադուլ արեցինք, ասացին, որ այս տարին այս աշխատավարձով ավարտենք, երկրորդ տարվանից բարձրացում կստանաք։ Այդ աշխատանքների համար ընկերությանը բյուջեից միլիոնավոր լարի են ավելացրել, բայց մենք աշխատավարձը բարձրացնելու ճանապարհ չունենք, նրանք սառնասրտորեն մերժեցին մեզ»,- ասում է Բեժան Գորգաձեն։
Գործադուլավորները դժգոհում են նաև կառավարության անփութությունից։ Չնայած այն հանգամանքին, որ գործադուլը շարունակվում է արդեն տասներորդ օրն է, սակայն նրանց հարցով ոչ ոք չի հետաքրքրվել՝ ոչ տեղական, ոչ էլ կենտրոնական իշխանություններից։
«Եկամուտի այլ աղբյուր չկա, այլապես ոչ ոք այնտեղ չէր աշխատի։ Ասում են՝ չե՞ք ուզում, գնացեք տուն: Այս ընթացքում ինչպե՞ս չիմացան տեղական իշխանություններից, որ գործադուլ ենք անում։ Գան, ասեն՝ ինչ եք ուզում, գործատուներին էլ անհանգստացնեն, հարցնեն, թե ինչու չեք վճարում։ Բյուջեում նայեն՝ արդյոք ընկերությունը գումարը հավասարաչափ է ծախսում։ Շատ անկարգություն կա, շատ պասիվություն կա իշխանության կողմից»:
Բեժան Գորգոձեն հողամասում
Բանվորները հիմնականում ապրում են Ադիգենիի երկու գյուղերում՝ Գոմարոյում և Զանավում։ Գործադուլից առաջ նրանք հանդիպել են «Կորպորացիա Սինոհիդրո մասնաճյուղ Վրաստանում» ադմինիստրացիայի հետ և պահանջել խոստացված աշխատավարձի բարձրացումը։ Խուլո-Զարզմա կապող ճանապարհի շինարարության վրա աշխատողներն ասում են, որ կվերադառնան իրենց աշխատանքին միայն այն դեպքում, եթե ընկերությունն իրենց օրավարձը բարձրացնի մինչև 50 լարի։
«Կոպեկներով են աշխատացնում, աշխատավարձը կբարձրացնեն, կշարունակենք աշխատել։ Ստիպում են աշխատել 10 ժամ, գրում են՝ 9, կրճատում են մեր աշխատանքը։ Այդպես չի կարող լինել, մենք պաշտպանում ենք մեր իրավունքները։ Դա շատ բարդ աշխատանք է, երբեմն ծնկների վրա ես կանգնած, երբեմն՝ բարձրությունից կախված»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Թամազ Քամադաձեն։
«Միայն տրանսպորտն է նրանց կողմից, ոչ բժշկական ապահովագրություն, ոչ սնունդ, ոչ ոչինչ չկա: Պետք է ուտելիք գնենք, որպեսզի ուտենք ընդմիջմանը, աշխատավարձից մեզ ոչինչ չի մնում»,- ասում է Թամազ Մախարաձեն։
Շինարարական աշխատանքներն իրականացնում է չինական ընկերությունը՝ Sinohydro Corporation Վրաստանյան մասնաճյուղը։ Վարչակազմը չի շփվում լրատվամիջոցների հետ։ Սկզբում թարգմանիչը մեզ խոստացավ կապ հաստատել տնօրինության հետ, սակայն դրանից հետո նա չի պատասխանում մեր հեռախոսազանգերին։ Աշխատողների խոսքով՝ գործատուն չի համաձայնում իրենց խնդրանքին եւ առաջարկում է աշխատավարձը բարձրացնել ընդամենը երկու լարիով։
«Օրենքի համաձայն, պետք է շաբաթական 40 ժամ աշխատենք, բայց մեզ ստիպում են շատ ծանր աշխատել՝ առավոտվա 8-ից երեկոյան 8-ը անձրեւի, ձյան տակ, անպաշտպան։ Նրանք վրացերեն չեն հասկանում, մենք՝ չինարեն։ Բրիգադիրն ասաց, որ «արմատուրա» բերեմ, բերեցի, պարզվեց, որ ուրիշ չափ էր ուզում, սկսեց կռվել ինձ հետ, քարով հարվածել գլխիս, սպանում էր, տղաներն են փրկել։ Ինձ աշխատանքից ազատել են, բայց ոստիկանությունում ինձ տուժող են ճանաչում»,- աշխատանքային պայմաններին առարկում է նաև Ջիմշեր Մարկոիձեն, ով ապրում է Զանավի գյուղում։
Օրավարձի բարձրացմանը զուգընթաց աշխատողները պահանջում են «Սինոհիդրո»-ից ձեռնարկել օրենքով սահմանված անվտանգության միջոցներ։ Շինարարներն ասում են, որ դժբախտ պատահարներից իրենց պաշտպանելու համար սարքավորումներ ու համազգեստ չունեն։
«Ձեռնոց որ տալիս են, պետք է հինգ օր օգտագործենք։ Սակայն, մենք աշխատում ենք երկաթի վրա, և դա չի կարող մեկ օր հերիքել անգամ։ Անվտանգության նորմերն ընդհանրապես չեն պահպանվում, երբևէ ստուգում չի եկել, որ տեսնի, թե ինչ պայմաններում ենք աշխատում։ Մեկ-մեկ պետք է բարձրությունից կախված տաքացնեմ երկաթը, աչքերս այնքան են ցավում, որ մի քանի դեղ եմ խմում, այլ կերպ չեմ կարողանում աշխատել»,- դժգոհում է Դավիթ Գորգաձեն։ Աշխատողները պահանջում են, որ շինհրապարակում անվտանգության չափանիշներն ուսումնասիրվեն համապատասխան պետական մարմինների կողմից։
Ընկերությունը նրանցից յուրաքանչյուրից հունիս ամսվա համար 250 լարիով պակաս է վճարել։ Հարցին, թե որն է պակասության պատճառը, թարգմանիչը նրանց բացատրել է, որ ընկերությունից ստացել են համազգեստ և կոշիկներ։ Աշխատակիցների խոսքով՝ գործատուից նման բան չեն ստացել, թեև հիշում են, որ վարչակազմը մոտ ստորագրել են ամիսներ առաջ չինարենով կազմված փաստաթղթերը՝ նույնիսկ չհասկանալով դրա բովանդակությունը։
Վերականգնողական ճանապարհահատվածը սկսվում է Խուլո գյուղից, անցնում Գոդերձեի լեռնանցքով և ավարտվում Ադիգենիի Զարզմա գյուղի մոտ։ Աշխատանքները կատարվում են ճանապարհի երկու կողմերում։ Ադիգենեից գործադուլավորներին միացել են Խուլոյի բանվորները։
«Խուլոյի կողմից մինչեւ 40 մարդ է աշխատում, նրանք էլ են գործադուլ արել, միայն վարչակազմն է աշխատում»,- ասում է Դավիթ Գորգոձեն։
Գործադուլ անող աշխատողների մասին հետաքրքրվեցինք ավտոճանապարհների վարչությունից։ Գործակալությունը նշում է, որ պետությունը չի միջամտում գործատուի և աշխատողի աշխատանքային հարաբերություններում։
Բաթումի-Ախալցիխե ավտոճանապարհի Խուլո-Զարզմա հատվածը 47 կիլոմետր երկարություն ունի։ Նշված ճանապարհի և յոթ կամուրջների վերականգնման ծրագիրը ֆինանսավորվում է Արաբական տնտեսական զարգացման Քուվեյթի հիմնադրամի կողմից և բյուջեն կազմում է 95,689,302 լարի։ Խուլո-Զարզմա ճանապարհի շինարարության մրցույթը հայտարարվել էր 2017 թվականին, իսկ աշխատանքները սկսվել էին 2018 թվականին և պետք է ավարտվեին 2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ին։ Պարտավորությունները չկատարելու պատճառով «TODINI COSTRUZIONI GENERALI S.p.A.» շինարարական ընկերության հետ պայմանագիրը խզվել է, իսկ 2021 թվականից աշխատանքները վերսկսել է նոր կապալառու՝ «Sinohydro Corporation Branch in Georgia»-ն։ Նա բյուջեից արդեն ստացել է ավելի քան 45 մլն լարի։
Նախագծի համաձայն՝ ճանապարհի մեկ հատվածի շինարարությունը պետք է ավարտվի 2023 թվականին, իսկ երկրորդ հատվածի վերանորոգումը փուլ առ փուլ՝ 2024 թվականին։
Բեժան Գորգաձեն ապրում է Ադիգենիի Զանավի գյուղում։ 65-ամյա ֆերմերը որդու և համագյուղացիների հետ Խուլո-Զարզմա կապող ճանապարհի կառուցման համար հավաքում և եռակցում է երկաթե կոնստրուկցիաներ, որոնք այնուհետև կօգտագործեն կամուրջների անցումներ, ջրահեռացման կառույցներ և հենապատեր կառուցելու համար։ Նրանք սկսում են աշխատել առավոտյան ժամը 8-ին, ավարտում են երեկոյան 7 անց կեսին։ Աշխատում են օրական տասը ու կես ժամ անձրեւի, ձյան եւ սառնամանիքի ժամանակ։ Նրանց օրավարձը 38 լարի է։ Այդպես էր երկու տարի, մինչև բանվորները որոշեցին գործադուլ անել։
«Այս շինարարության վրա աշխատում եմ արդեն երկրորդ տարին։ Մենք այլեւս սկսնակ ու անտեղյակ չենք այս գործից, չորս հոգի 10 հոգու գործն են անում։ Մենք գիտենք, թե ինչ և ինչպես դա անել: Անցյալ տարի մենք աշնանը գործադուլ արեցինք, ասացին, որ այս տարին այս աշխատավարձով ավարտենք, երկրորդ տարվանից բարձրացում կստանաք։ Այդ աշխատանքների համար ընկերությանը բյուջեից միլիոնավոր լարի են ավելացրել, բայց մենք աշխատավարձը բարձրացնելու ճանապարհ չունենք, նրանք սառնասրտորեն մերժեցին մեզ»,- ասում է Բեժան Գորգաձեն։
Գործադուլավորները դժգոհում են նաև կառավարության անփութությունից։ Չնայած այն հանգամանքին, որ գործադուլը շարունակվում է արդեն տասներորդ օրն է, սակայն նրանց հարցով ոչ ոք չի հետաքրքրվել՝ ոչ տեղական, ոչ էլ կենտրոնական իշխանություններից։
«Եկամուտի այլ աղբյուր չկա, այլապես ոչ ոք այնտեղ չէր աշխատի։ Ասում են՝ չե՞ք ուզում, գնացեք տուն: Այս ընթացքում ինչպե՞ս չիմացան տեղական իշխանություններից, որ գործադուլ ենք անում։ Գան, ասեն՝ ինչ եք ուզում, գործատուներին էլ անհանգստացնեն, հարցնեն, թե ինչու չեք վճարում։ Բյուջեում նայեն՝ արդյոք ընկերությունը գումարը հավասարաչափ է ծախսում։ Շատ անկարգություն կա, շատ պասիվություն կա իշխանության կողմից»:
Բեժան Գորգոձեն հողամասումԲանվորները հիմնականում ապրում են Ադիգենիի երկու գյուղերում՝ Գոմարոյում և Զանավում։ Գործադուլից առաջ նրանք հանդիպել են «Կորպորացիա Սինոհիդրո մասնաճյուղ Վրաստանում» ադմինիստրացիայի հետ և պահանջել խոստացված աշխատավարձի բարձրացումը։ Խուլո-Զարզմա կապող ճանապարհի շինարարության վրա աշխատողներն ասում են, որ կվերադառնան իրենց աշխատանքին միայն այն դեպքում, եթե ընկերությունն իրենց օրավարձը բարձրացնի մինչև 50 լարի։
«Կոպեկներով են աշխատացնում, աշխատավարձը կբարձրացնեն, կշարունակենք աշխատել։ Ստիպում են աշխատել 10 ժամ, գրում են՝ 9, կրճատում են մեր աշխատանքը։ Այդպես չի կարող լինել, մենք պաշտպանում ենք մեր իրավունքները։ Դա շատ բարդ աշխատանք է, երբեմն ծնկների վրա ես կանգնած, երբեմն՝ բարձրությունից կախված»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Թամազ Քամադաձեն։
«Միայն տրանսպորտն է նրանց կողմից, ոչ բժշկական ապահովագրություն, ոչ սնունդ, ոչ ոչինչ չկա: Պետք է ուտելիք գնենք, որպեսզի ուտենք ընդմիջմանը, աշխատավարձից մեզ ոչինչ չի մնում»,- ասում է Թամազ Մախարաձեն։
Շինարարական աշխատանքներն իրականացնում է չինական ընկերությունը՝ Sinohydro Corporation Վրաստանյան մասնաճյուղը։ Վարչակազմը չի շփվում լրատվամիջոցների հետ։ Սկզբում թարգմանիչը մեզ խոստացավ կապ հաստատել տնօրինության հետ, սակայն դրանից հետո նա չի պատասխանում մեր հեռախոսազանգերին։ Աշխատողների խոսքով՝ գործատուն չի համաձայնում իրենց խնդրանքին եւ առաջարկում է աշխատավարձը բարձրացնել ընդամենը երկու լարիով։
«Օրենքի համաձայն, պետք է շաբաթական 40 ժամ աշխատենք, բայց մեզ ստիպում են շատ ծանր աշխատել՝ առավոտվա 8-ից երեկոյան 8-ը անձրեւի, ձյան տակ, անպաշտպան։ Նրանք վրացերեն չեն հասկանում, մենք՝ չինարեն։ Բրիգադիրն ասաց, որ «արմատուրա» բերեմ, բերեցի, պարզվեց, որ ուրիշ չափ էր ուզում, սկսեց կռվել ինձ հետ, քարով հարվածել գլխիս, սպանում էր, տղաներն են փրկել։ Ինձ աշխատանքից ազատել են, բայց ոստիկանությունում ինձ տուժող են ճանաչում»,- աշխատանքային պայմաններին առարկում է նաև Ջիմշեր Մարկոիձեն, ով ապրում է Զանավի գյուղում։
Օրավարձի բարձրացմանը զուգընթաց աշխատողները պահանջում են «Սինոհիդրո»-ից ձեռնարկել օրենքով սահմանված անվտանգության միջոցներ։ Շինարարներն ասում են, որ դժբախտ պատահարներից իրենց պաշտպանելու համար սարքավորումներ ու համազգեստ չունեն։
«Ձեռնոց որ տալիս են, պետք է հինգ օր օգտագործենք։ Սակայն, մենք աշխատում ենք երկաթի վրա, և դա չի կարող մեկ օր հերիքել անգամ։ Անվտանգության նորմերն ընդհանրապես չեն պահպանվում, երբևէ ստուգում չի եկել, որ տեսնի, թե ինչ պայմաններում ենք աշխատում։ Մեկ-մեկ պետք է բարձրությունից կախված տաքացնեմ երկաթը, աչքերս այնքան են ցավում, որ մի քանի դեղ եմ խմում, այլ կերպ չեմ կարողանում աշխատել»,- դժգոհում է Դավիթ Գորգաձեն։ Աշխատողները պահանջում են, որ շինհրապարակում անվտանգության չափանիշներն ուսումնասիրվեն համապատասխան պետական մարմինների կողմից։
Ընկերությունը նրանցից յուրաքանչյուրից հունիս ամսվա համար 250 լարիով պակաս է վճարել։ Հարցին, թե որն է պակասության պատճառը, թարգմանիչը նրանց բացատրել է, որ ընկերությունից ստացել են համազգեստ և կոշիկներ։ Աշխատակիցների խոսքով՝ գործատուից նման բան չեն ստացել, թեև հիշում են, որ վարչակազմը մոտ ստորագրել են ամիսներ առաջ չինարենով կազմված փաստաթղթերը՝ նույնիսկ չհասկանալով դրա բովանդակությունը։
Վերականգնողական ճանապարհահատվածը սկսվում է Խուլո գյուղից, անցնում Գոդերձեի լեռնանցքով և ավարտվում Ադիգենիի Զարզմա գյուղի մոտ։ Աշխատանքները կատարվում են ճանապարհի երկու կողմերում։ Ադիգենեից գործադուլավորներին միացել են Խուլոյի բանվորները։
«Խուլոյի կողմից մինչեւ 40 մարդ է աշխատում, նրանք էլ են գործադուլ արել, միայն վարչակազմն է աշխատում»,- ասում է Դավիթ Գորգոձեն։
Գործադուլ անող աշխատողների մասին հետաքրքրվեցինք ավտոճանապարհների վարչությունից։ Գործակալությունը նշում է, որ պետությունը չի միջամտում գործատուի և աշխատողի աշխատանքային հարաբերություններում։
Բաթումի-Ախալցիխե ավտոճանապարհի Խուլո-Զարզմա հատվածը 47 կիլոմետր երկարություն ունի։ Նշված ճանապարհի և յոթ կամուրջների վերականգնման ծրագիրը ֆինանսավորվում է Արաբական տնտեսական զարգացման Քուվեյթի հիմնադրամի կողմից և բյուջեն կազմում է 95,689,302 լարի։ Խուլո-Զարզմա ճանապարհի շինարարության մրցույթը հայտարարվել էր 2017 թվականին, իսկ աշխատանքները սկսվել էին 2018 թվականին և պետք է ավարտվեին 2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ին։ Պարտավորությունները չկատարելու պատճառով «TODINI COSTRUZIONI GENERALI S.p.A.» շինարարական ընկերության հետ պայմանագիրը խզվել է, իսկ 2021 թվականից աշխատանքները վերսկսել է նոր կապալառու՝ «Sinohydro Corporation Branch in Georgia»-ն։ Նա բյուջեից արդեն ստացել է ավելի քան 45 մլն լարի։
Նախագծի համաձայն՝ ճանապարհի մեկ հատվածի շինարարությունը պետք է ավարտվի 2023 թվականին, իսկ երկրորդ հատվածի վերանորոգումը փուլ առ փուլ՝ 2024 թվականին։