Վավերագրական ֆիլմ
Մեսխական մեղրի ճանապարհը դեպի եվրոպական շուկա
25.12.2022
Նա իր գործունեությունը սկսել է 2011 թվականին՝ ընկերոջ տված մեկ փեթակով, և շուտով հասկացել է, որ «մեղվաբուծությունը փիլիսոփայություն է, իսկ մեղուները՝ սոցիալական միջատներ»։ Սա հասկանալուց հետո նա իր հոբբին վերածեց բիզնեսի և այժմ ծրագրում է նվաճել ԵՄ շուկան։
Բիզնեսը գործում է երկու ուղղությամբ՝ առաջինը մեղվանոց է, իսկ երկրորդը՝ վերամշակման արտադրամաս, որը ներառում է մեղրի, մեղվի կաթի և մեղրի արտադրություն (վիտամիններով և հանքանյութերով հարուստ ծաղկափոշին):
Մեղրը Եվրամիության շուկա հասցնելու գաղափարը համախմբել է 11 մեղվաբույծների և ստեղծել «Կոդի» կոոպերատիվը, որտեղ հինգ կին և վեց տղամարդ իրենց փորձն ու գիտելիքները կիսում են երիտասարդների հետ։ Մանկավարժական գործունեության նպատակներից էր երիտասարդ մեղվաբույծներին ներգրավելը։
«Երբ մենք ստեղծեցինք կոոպերատիվը, ուզում էինք նոր սերունդ բերել, սակայն, ելնելով երկրի տնտեսական պայմաններից և մեր ֆինանսական խնդիրներից, դեռ չենք հասցրել երիտասարդների հրավիրել, թեև լավ երիտասարդներ ենք դաստիարակել։ Նրանց այլ տեղերում շահագրգռեցին ավելի լավ պայմաններով և ավելի լավ աշխատավարձով»,-ասում է Գիորգի Մերաբիշվիլին։
«Կոդի»-ն կարողացել է զարգացնել իր գործունեությունը պետական և միջազգային կազմակերպությունների դրամաշնորհային ծրագրերով։ Կոոպերատիվի նախագահ Գիորգի Մերաբիշվիլիի կարծիքով՝ մարտահրավերների շղթան կարելի է բաժանել մի քանի մասի:
Մեսխ մեղվաբույծի խոսքով՝ հատկապես կարևոր է վրացի մեղվաբույծներին կապել եվրոպական երկրների փոքր և միջին ձեռնարկատերերի հետ, որպեսզի նրանք կարողանան տարեկան մինչև տասը տոննա մեսխական մեղր արտահանել արտերկիր։
Բարձր մրցակցություն, մեղվաբուծությամբ հետաքրքրված երիտասարդների և որակյալ աշխատուժի բացակայություն, ժամանակակից մեթոդների իմացություն, մեղուների արհեստական բեղմնավորում և ամենակարևորը՝ լաբորատոր հետազոտությունների հասանելիությունը, որն անհրաժեշտ է բոլոր վրացի ձեռնարկատերերին, ովքեր մտածում են իրենց արտադրանքն արտահանել ԵՄ շուկա։
Այս ամենը նա հասկացավ, երբ սկսեց մտածել ԵՄ շուկայի մասին։ Առանց լաբորատոր եզրակացության՝ Վրաստանից մեղր չէր կարող արտահանվել, ուստի պետության և դոնոր կազմակերպությունների օգնությամբ 2016 թվականին նմուշներն ուղարկվեցին Գերմանիա։ Եզրակացությունն անսպասելի էր՝ ուղարկված նմուշներում հակաբիոտիկներ են հայտնաբերվել։ Մեղրահացի և սննդամթերքի նմուշների ուսումնասիրության արդյունքում նա պարզել է, որ վատ ֆինանսների պատճառով մեղրում հակաբիոտիկներ են հայտնվել գնված, օգտագործված մեղրահացից: Նա դրանք ոչնչացրել է անմիջապես և որոշել է ձեռք բերել բիո ապրանք: Պարզվեց, որ դրանք Վրաստանում չեն արտադրվում, և առկա միջոցներով անհնար է գնել արտերկրում։
Հետեւաբար, անձամբ սկսեց մեղուների մոմից հյուսված բույն ստեղծել: Մեկ այլ մարտահրավեր, որին, ըստ Գիորգի Մերաբիշվիլիի, մեղվաբույծները բախվում են, մեղուների արհեստական բեղմնավորումն է։
«Մենք համարում ենք, որ կոոպերատիվում կարևոր է մայր մեղուների արհեստական բեղմնավորման զարգացումը տարածաշրջանում, սակայն պարզվեց, որ Վրաստանում չունենք նման ուսուցիչներ, և պետք է տեղեկատվություն ստանալ տարբեր ինտերնետային աղբյուրներից, թեև մեր փորձերնայս ուղղությամբ դեռ անհաջող են»։
Խնդիրների ցանկն անվերջ է, սակայն Գիորգի Մերաբիշվիլիի համար հիմնական նպատակը եվրոպացիներին վրացական և մասնավորապես մեսխական մեղրը ծանոթացնելն է։ Ասում է, որ իր գործունեության «դրոշակակիրը» Նինոծմինդայի մեղրն է, որը 2020 թվականին Վրաստանում գրանցվել է որպես աշխարհագրական նշում։ Նա ասում է, որ օրգանական արտադրությանն հասնելու համար ընդամենը մի քանի քայլ է մնացել, որոնցից գլխավորը կենսասերտիֆիկացում ստանալու համար անհրաժեշտ գումարն է։ Դրանից հետո նրանց արտադրանքի արժեքը էլ ավելի կբարձրանա։ Ցավալի է, որ մեղրի քիչ քանակության պատճառով այս տարի չկարողացան մուտք գործել Եվրամիության շուկա, փոխարենը 2021/22 թվականներին «Նինոծմինդայի մեղրը» երկու անգամ մասնակցել է Լոնդոնի մեղրի միջազգային փառատոնին, որտեղ արժանացել է արծաթե մեդալի։
«Տարիներ շարունակ մեղուների ընտանիքները մահանում էին, տարիներ շարունակ տարբեր երկրների գիտնականներ էին աշխատում, բայց ոչ ոք չկարողացավ պարզել պատճառը։ Երկու տարի առաջ պարզվեց, որ այս ամենն առաջացել է վարրոա տիզից, որն ուղղակիորեն վնաս է հասցնում մեղուներին, ինչպես նաև փոխանցում է վիրուսներ։ Մեղվաբույծներից ոմանք այս մասին տեղեկություն չունեն, տիզը դեռ տարածվում է, և մեղվաընտանիքները նորից մահանում են, հետևաբար, սա նույնպես մնում է մարտահրավեր»,- ասում է Գիորգին։
Վրաստանում հնագիտական նյութերի հիման վրա մեղրի արտադրությունը 7000 տարվա վաղեմություն ունի։ 2003 թվականին Վրաստանում, մասնավորապես Սամցխե-Ջավախեթիում, Բորջոմիի շրջանի Սակիրե գյուղի մոտ, Կոդիանի լեռան ստորոտին, ծովի մակարդակից 2000 մետր բարձրության վրա, հնագետները հայտնաբերել են քարանձավ, որը կառուցվել է մ.թ.ա. IV հազարամյակի կեսերին։ Հնագիտական պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել է 2 կերամիկական անոթ, որոնցում եղել է մեղր։ Ըստ մասնագետների՝ այս մեղրը մոտ 20 դարով ավելի հին է մինչ այժմ հայտնաբերված ամենահին մեղրից, որը հայտնաբերվել է Եգիպտոսում գտնվող Թութանհամոնի (թագավորել է մ.թ.ա. 1347-1337 թթ.) դամբարանում։ Այս տեղեկությունը Գիորգի Մերաբիշվիլիի համար հերթական դրդապատճառն էր՝ սկսելու մեղուների գիտական ուսումնասիրությունը Վրաստանի հարավում։
Վրաստանը կովկասյան մոխրագույն մեղվի հայրենիքն է, որը հայտնի է իր 7,2 մմ երկարությամբ կնճիթով: Առանձնահատկությունները ներառում են մեղմությունը, մեղրի բարձր արտադրողականությունը, լավ աշխատունակությունը և նեկտար հանելու հատուկ կարողությունը: Գիորգի Մերաբիշվիլին ուշադրություն է հրավիրում մոխրագույն մեղվի ենթապոպուլյացիաների վրա և նշում, որ կա մեսխական ենթապոպուլյացիա, որը պետք է ուսումնասիրվի գիտնականների կողմից։
«Մեսխեթիում մեղուները ավելի շուտ են սկսում աշխատել, ավելի մեծ են և ունեն այլ գունավորում։ Այն հարմարեցված է տարածաշրջանի կլիմայական պայմաններին և ավելի բարձր արտադրողականություն ունի: Իմ նպատակն է գրանցել տեղական մեղուների պոպուլյացիան, որպեսզի մեղվագործներին առաջարկեն դրա բուծումը»։
Ներկայումս «Նինոծմինդայի մեղրը» վաճառվում է միայն Վրաստանում։ Մեկ կիլոգրամի արժեքը՝ 25 լարի։ Եվրոմիության շուկայում նույն քանակությամբ միջին որակի մեղրի գինը սկսվում է 10 եվրոյից, մինչդեռ «Կոդի»-ի արտադրած ալպիական գոտու մեղրի գինը տատանվում է 25-ից 50 եվրոյի սահմաններում։
Բիզնեսը գործում է երկու ուղղությամբ՝ առաջինը մեղվանոց է, իսկ երկրորդը՝ վերամշակման արտադրամաս, որը ներառում է մեղրի, մեղվի կաթի և մեղրի արտադրություն (վիտամիններով և հանքանյութերով հարուստ ծաղկափոշին):
Մեղրը Եվրամիության շուկա հասցնելու գաղափարը համախմբել է 11 մեղվաբույծների և ստեղծել «Կոդի» կոոպերատիվը, որտեղ հինգ կին և վեց տղամարդ իրենց փորձն ու գիտելիքները կիսում են երիտասարդների հետ։ Մանկավարժական գործունեության նպատակներից էր երիտասարդ մեղվաբույծներին ներգրավելը։
«Երբ մենք ստեղծեցինք կոոպերատիվը, ուզում էինք նոր սերունդ բերել, սակայն, ելնելով երկրի տնտեսական պայմաններից և մեր ֆինանսական խնդիրներից, դեռ չենք հասցրել երիտասարդների հրավիրել, թեև լավ երիտասարդներ ենք դաստիարակել։ Նրանց այլ տեղերում շահագրգռեցին ավելի լավ պայմաններով և ավելի լավ աշխատավարձով»,-ասում է Գիորգի Մերաբիշվիլին։
«Կոդի»-ն կարողացել է զարգացնել իր գործունեությունը պետական և միջազգային կազմակերպությունների դրամաշնորհային ծրագրերով։ Կոոպերատիվի նախագահ Գիորգի Մերաբիշվիլիի կարծիքով՝ մարտահրավերների շղթան կարելի է բաժանել մի քանի մասի:Մեսխ մեղվաբույծի խոսքով՝ հատկապես կարևոր է վրացի մեղվաբույծներին կապել եվրոպական երկրների փոքր և միջին ձեռնարկատերերի հետ, որպեսզի նրանք կարողանան տարեկան մինչև տասը տոննա մեսխական մեղր արտահանել արտերկիր։
Բարձր մրցակցություն, մեղվաբուծությամբ հետաքրքրված երիտասարդների և որակյալ աշխատուժի բացակայություն, ժամանակակից մեթոդների իմացություն, մեղուների արհեստական բեղմնավորում և ամենակարևորը՝ լաբորատոր հետազոտությունների հասանելիությունը, որն անհրաժեշտ է բոլոր վրացի ձեռնարկատերերին, ովքեր մտածում են իրենց արտադրանքն արտահանել ԵՄ շուկա։
Այս ամենը նա հասկացավ, երբ սկսեց մտածել ԵՄ շուկայի մասին։ Առանց լաբորատոր եզրակացության՝ Վրաստանից մեղր չէր կարող արտահանվել, ուստի պետության և դոնոր կազմակերպությունների օգնությամբ 2016 թվականին նմուշներն ուղարկվեցին Գերմանիա։ Եզրակացությունն անսպասելի էր՝ ուղարկված նմուշներում հակաբիոտիկներ են հայտնաբերվել։ Մեղրահացի և սննդամթերքի նմուշների ուսումնասիրության արդյունքում նա պարզել է, որ վատ ֆինանսների պատճառով մեղրում հակաբիոտիկներ են հայտնվել գնված, օգտագործված մեղրահացից: Նա դրանք ոչնչացրել է անմիջապես և որոշել է ձեռք բերել բիո ապրանք: Պարզվեց, որ դրանք Վրաստանում չեն արտադրվում, և առկա միջոցներով անհնար է գնել արտերկրում։
Հետեւաբար, անձամբ սկսեց մեղուների մոմից հյուսված բույն ստեղծել: Մեկ այլ մարտահրավեր, որին, ըստ Գիորգի Մերաբիշվիլիի, մեղվաբույծները բախվում են, մեղուների արհեստական բեղմնավորումն է։
«Մենք համարում ենք, որ կոոպերատիվում կարևոր է մայր մեղուների արհեստական բեղմնավորման զարգացումը տարածաշրջանում, սակայն պարզվեց, որ Վրաստանում չունենք նման ուսուցիչներ, և պետք է տեղեկատվություն ստանալ տարբեր ինտերնետային աղբյուրներից, թեև մեր փորձերնայս ուղղությամբ դեռ անհաջող են»։
Խնդիրների ցանկն անվերջ է, սակայն Գիորգի Մերաբիշվիլիի համար հիմնական նպատակը եվրոպացիներին վրացական և մասնավորապես մեսխական մեղրը ծանոթացնելն է։ Ասում է, որ իր գործունեության «դրոշակակիրը» Նինոծմինդայի մեղրն է, որը 2020 թվականին Վրաստանում գրանցվել է որպես աշխարհագրական նշում։ Նա ասում է, որ օրգանական արտադրությանն հասնելու համար ընդամենը մի քանի քայլ է մնացել, որոնցից գլխավորը կենսասերտիֆիկացում ստանալու համար անհրաժեշտ գումարն է։ Դրանից հետո նրանց արտադրանքի արժեքը էլ ավելի կբարձրանա։ Ցավալի է, որ մեղրի քիչ քանակության պատճառով այս տարի չկարողացան մուտք գործել Եվրամիության շուկա, փոխարենը 2021/22 թվականներին «Նինոծմինդայի մեղրը» երկու անգամ մասնակցել է Լոնդոնի մեղրի միջազգային փառատոնին, որտեղ արժանացել է արծաթե մեդալի։
«Տարիներ շարունակ մեղուների ընտանիքները մահանում էին, տարիներ շարունակ տարբեր երկրների գիտնականներ էին աշխատում, բայց ոչ ոք չկարողացավ պարզել պատճառը։ Երկու տարի առաջ պարզվեց, որ այս ամենն առաջացել է վարրոա տիզից, որն ուղղակիորեն վնաս է հասցնում մեղուներին, ինչպես նաև փոխանցում է վիրուսներ։ Մեղվաբույծներից ոմանք այս մասին տեղեկություն չունեն, տիզը դեռ տարածվում է, և մեղվաընտանիքները նորից մահանում են, հետևաբար, սա նույնպես մնում է մարտահրավեր»,- ասում է Գիորգին։
Վրաստանում հնագիտական նյութերի հիման վրա մեղրի արտադրությունը 7000 տարվա վաղեմություն ունի։ 2003 թվականին Վրաստանում, մասնավորապես Սամցխե-Ջավախեթիում, Բորջոմիի շրջանի Սակիրե գյուղի մոտ, Կոդիանի լեռան ստորոտին, ծովի մակարդակից 2000 մետր բարձրության վրա, հնագետները հայտնաբերել են քարանձավ, որը կառուցվել է մ.թ.ա. IV հազարամյակի կեսերին։ Հնագիտական պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել է 2 կերամիկական անոթ, որոնցում եղել է մեղր։ Ըստ մասնագետների՝ այս մեղրը մոտ 20 դարով ավելի հին է մինչ այժմ հայտնաբերված ամենահին մեղրից, որը հայտնաբերվել է Եգիպտոսում գտնվող Թութանհամոնի (թագավորել է մ.թ.ա. 1347-1337 թթ.) դամբարանում։ Այս տեղեկությունը Գիորգի Մերաբիշվիլիի համար հերթական դրդապատճառն էր՝ սկսելու մեղուների գիտական ուսումնասիրությունը Վրաստանի հարավում։Վրաստանը կովկասյան մոխրագույն մեղվի հայրենիքն է, որը հայտնի է իր 7,2 մմ երկարությամբ կնճիթով: Առանձնահատկությունները ներառում են մեղմությունը, մեղրի բարձր արտադրողականությունը, լավ աշխատունակությունը և նեկտար հանելու հատուկ կարողությունը: Գիորգի Մերաբիշվիլին ուշադրություն է հրավիրում մոխրագույն մեղվի ենթապոպուլյացիաների վրա և նշում, որ կա մեսխական ենթապոպուլյացիա, որը պետք է ուսումնասիրվի գիտնականների կողմից։
«Մեսխեթիում մեղուները ավելի շուտ են սկսում աշխատել, ավելի մեծ են և ունեն այլ գունավորում։ Այն հարմարեցված է տարածաշրջանի կլիմայական պայմաններին և ավելի բարձր արտադրողականություն ունի: Իմ նպատակն է գրանցել տեղական մեղուների պոպուլյացիան, որպեսզի մեղվագործներին առաջարկեն դրա բուծումը»։
Ներկայումս «Նինոծմինդայի մեղրը» վաճառվում է միայն Վրաստանում։ Մեկ կիլոգրամի արժեքը՝ 25 լարի։ Եվրոմիության շուկայում նույն քանակությամբ միջին որակի մեղրի գինը սկսվում է 10 եվրոյից, մինչդեռ «Կոդի»-ի արտադրած ալպիական գոտու մեղրի գինը տատանվում է 25-ից 50 եվրոյի սահմաններում։