აბრეშუმის გზა
აბრეშუმის გზის რაობა - ზურაბ მაღრაძის ბლოგი
20:34 / 11.01.2021
“ძველ დროში, როცა ხელით შრომა ბატონობდა და ტვირთი ცხენებით გადაჰქონდათ, როცა ანაზღაურება იყო უმნიშვნელო და თითოეული სოფლის მოსახლეობის მოთხოვნილება მათივე შექმნილი პროდუქციით კმაყოფილდებოდა, არ იყო დიდი და ინტენსიური მოძრაობა.
იმ დროში, წყვილ ჩექმას თავიდან ბოლომდე ერთი თერძი კერავდა. არც შრომის დანაწილება არსებობდა და არც წარმოების თითოეული სტადიის შესწავლის აუცილებლობა. ახლა, ყოველი წყვილი წაღის შეკერვა 72 სხვადასხვა ოპერაციას და ამდენივე მუშას მოითხოვს. დღეს, სხვის დაუხმარებლად, ვერავინ მოახერხებს იყოს სავსებით დამოუკიდებელი. ბიზნესმენები ათასობით კილომეტრზე მიეშურებიან, რათა მუშტარს ეწვიონ. ძალიან აღმგზნები ქარები ქრიან საქმიან სამყაროში. საქონელი ადგილზე მიაქვთ მსოფლიოს ნებისმიერ პუნქტში. საქონელს აქეთ-იქით ისე მიმოისვრიან, თითქოსდა ვაჭრობა ჩოგბურთის თამაში იყოს.”
აბრეშუმის გზის ხსენებისას, ადამიანებს სხვადასხვა ასოციაცია უჩნდებათ. ზოგი ფიქრობს, რომ აბრეშუმის გზა ისტორიულად საქართველოს ტერიტორიას არ კვეთდა. ზოგს მიაჩნია, რომ საქართველოში აბრეშუმის გზის მხოლოდ განშტოებები იტოტებოდა. ზოგიც ამ ფენომენს, საქართველოს ისტორიულ სახელმწიფო ფუნქციად აღიქვამს. პრაქტიკული მსჯელობისთვის შევთანხმდეთ, რომ აბრეშუმის გზა არ ნიშნავს A პუნქტიდან B პუნქტში ტვირთის გადაზიდვას. იგი ინიციატივების, ინსტიტუციების, პლატფორმების, პროექტების, კონტრაქტების, კომპონენტებისა და ცივილიზაციათა მთელი ჯაჭვია. თვალსაჩინოებისათვის, განვიხილოთ სისტემასთან დაკავშირებული მხოლოდ ათი პლატფორმა.
INOGATE
პროგრამის მთავარ მიზანს წარმოადგენს შავი ზღვისა და კასპიის ზღვის რეგიონების ენერგეტიკული ბაზრების ინტეგრაცია ევროპის ენერგეტიკულ ბაზართან. ინიციატივის ერთი მხარეა ევროკავშირი, ხოლო მეორე მხრიდან მონაწილეობას იღებენ სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსი, საქართველო, ირანი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, მოლდოვა, რუსეთი, უკრაინა, უზბეკეთი, ტაჯიკეთი, თურქეთი, თურქმენეთი. საკოორდინაციო ოფისი განთავსებულია ქ. კიევში.
TRACECA
ევროპა-კავკასია-აზიის სატრანსპორტო დერეფანი ან ტრასეკა — ევროპისა და აზიის ქვეყნებს შორის ტვირთის გადაზიდვისა და მგზავრების გადაყვანის ერთიანი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ამ რეგიონის სახელმწიფოთა შორის ეკონომიკურ, პოლიტიკურსა და კულტურულ ურთიერთობათა განვითარებას. ტრასეკა შეიქმნა 1993 წელს ბრიუსელის დეკლარაციის საფუძველზე. წევრი ქვეყნებია - საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, თურქმენეთი, უზბეკეთი, უკრაინა, მოლდოვა, მონღოლეთი, თურქეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი, ირანი.
BSEC
ბისეკი — შეიქმნა 1992 წელს სტამბოლის სამიტის დეკლარაციისა და ბოსფორის შეთანხმების ხელმოწერით. ორგანიზაციის მიზანი მრავალმხრივი პოლიტიკური და ეკონომიკური ინიციატივების მხარდაჭერა და წევრ ქვეყანათა შორის ინტეგრაციისა და ჰარმონიული თანაარსებობის წახალისებაა შავი ზღვის რეგიონში. წევრი ქვეყნებია - ალბანეთი, სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბულგარეთი, საქართველო, საბერძნეთი, მოლდოვა, რუმინეთი,
თურქეთი, უკრაინა, რუსეთი, სერბეთი. ბისეკის მუდმივი საერთაშორისო სამდივნო სტამბოლშია. ორგანიზაცია მჭიდრო კავშირშია შავი ზღვის ვაჭრობისა და განვითარების ბანკთან (საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტი), რომლის შტაბ–ბინა სალონიკში მდებარეობს.
“საუკუნის კონტრაქტი”
კონტრაქტი, რომელსაც ხელი მოეწერა 1994 წელს გიულისტანის სასახლეში, ბაქოში, 11 მსხვილი კომპანიის მიერ. ესენი არიან 8 ქვეყნის წარმომადგენლები, რომლებიც ნავთობის წარმოებაზე სპეციალიზდებიან. კონტრაქტის თანახმად კასპიის ზღვაში სამი სანავთობო ველის „აზერი“, „ჩირაგისა“ და „გიუნაშლის“ დამუშავება განხორციელდა. პროექტი დიდი მნიშვნლობით გამოირჩეოდა და მიიღო „საუკუნის კონტრაქტის“ სახელწოდება. ის შევიდა ყველაზე მსხვილი შეთანხმებების სიაში, როგორც ნახშირწყალბადების მარაგის რაოდენობის მხრივ, ასევე ინვესტიციების მთლიანი მოცულობის თვალსაზრისით.
TANAP
ტრანს-ანატოლიური მილსადენი, რომელიც აზერბაიჯანიდან საქართველოსა და თურქეთის გავლით გადის. მისი გაგრძელებაა ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი.
მილსადენი ითვალისწინებს გაზის ტრანსპორტირებას „შაჰ-დენიზის“ საბადოდან თურქეთის დასავლეთით.
“შაჰდენიზის გაზსადენი”
იგივე სამხრეთ კავკასიის ან ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენი — ბუნებრივი აირის სატრანსპორტო მილსადენი შაჰდენიზის გაზის ბაქნის აზერბაიჯანის სექტორიდან საქართველოს გავლით თურქეთში.
შაჰ-დენიზი ყველაზე დიდი ბუნებრივი აირის საბადოა აზერბაიჯანში. საბადოს ბუნებრივი აირის მარაგი დაახლოებით 1 ტრილიონი კუბური მეტრია.
TAP
ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი (ინგლ. Trans Adriatic Pipeline), რომელიც აზერბაიჯანის, საქართველოს, თურქეთის, საბერძნეთისა და ალბანეთის გავლით ახორციელებს ბუნებრივი აირის ტრანსპორტირებას სამხრეთ იტალიაში. პროექტის თანახმად კასპიის რეგიონის ბუნებრივი აირით მარაგდება ევროპა. ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი უერთდება ტრანს-ანატოლიურ მილსადენს. მისი წლიური გამტარუნარიანობა 10 მილიარდ კუბურ მეტრს სცდება. პროექტის აქციონერებია აზერბაიჯანული, ბელგიური, ბრიტანული, იტალიური, ესპანური და შვეიცარიული კომპანიები.
“ერთი სარტყელი, ერთი გზა”
ჩინეთის პრეზიდენტ სი ძინფინის მიერ 2013 წელს წარმოდგენილი ინიციატივა. მოიცავს შემდეგ მიმართულებებს: პოლიტიკური კოორდინაცია, ინფრასტრუქტურის დაკავშირება, ვაჭრობა ბარიერების გარეშე, ფინანსური ინტეგრაცია და ხალხთაშორისი კავშირები. მისი მიზანია ევროპისა და აზიის ქვეყნებს შორის თანამშრომლობის გაძლიერებით, ხელი შეუწყოს ერთობლივ განვითარებას და ისეთი საზოგადოების ჩამოყალიბებას, რომელსაც ექნება საერთო ინტერესები, ვალდებულებები და მომავალი, რომელშიც წარმოდგენილი იქნება პოლიტიკური ნდობა, ეკონომიკური ინტეგრაცია და კულტურული ინკლუზიურობა. ინიციატივას ასზე მეტმა ქვეყანამ და საერთაშორისო ორგანიზაციამ დაუჭირა მხარი და ჩაერთო მასში. ჩინური მხარე აღიარებს „ერთი სარტყელი, ერთი გზის“ პროექტის მშენებლობის პროცესში საქართველოს დიდ პოტენციალს.
DCFTA
ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმება. მოიცავს ევროკავშირთან ეკონომიკური ინტეგრაციის მექანიზმს და საქართველოსთვის ხსნის ევროკავშირის შიდა ბაზარს. DCFTA გულისხხმობს როგორც საქონლით, ისე მომსახურებით ვაჭრობის ლიბერალიზაციას. მოიცავს ფართო სპექტრს, მაგ.: სურსათის უვნებლობა, კონკურენციის პოლიტიკა, ინტელექტუალური საკუთრების დაცვა, ფინანსური მომსახურება და სხვა. შეთანხმება ითვალისწინებს ვაჭრობასთან დაკავშირებული საქართველოს კანონმდებლობის დაახლოებას ევროკავშირის კანონმდებლობასთან.
“აზიის ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო ბანკი”
ბანკს 57 დამფუძნებელი წევრი ქვეყანა ჰყავს. საქართველო ბანკის 45-ე დამფუძნებელი ქვეყანაა. იგი წარმოადგენს საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტს და მისი საქმიანობის მიმართულებებია: ეკონომიკური განვითარების სტიმულირება, წარმოებათა სექტორებში ინვესტირების გზით აზიაში ინფრასტრუქტურული კავშირების გაუმჯობესება, რეგიონალური პარტნიორობის ხელშეწყობა და სხვა საფინანსო ინსტიტუტებთან მჭიდრო თანამშრომლობა.
განხილული ათი პლატფორმა მხოლოდ მცირე ნაწილია აბრეშუმის გზის მთელი რიგი მდგენელი კომპონენტებისა. მარტო ჩინური “ერთი გზა, ერთი სარტყელის” პროექტის ინიცირებიდან, პირველ ორ წელიწადში ერთი მილიონი სამეცნიერო ნაშრომი შეიქმნა ჩინეთში. გაცილებით დიდია აბრეშუმის გზის ფენომენი. ის არ გულისხმობს ცხენებით, აქლემებით ან ხომალდებით ტვირთების დერეფნებში ტარებას. მსოფლიო ეკონომიკის, მსოფლიო ეკონომიკური გეოგრაფიისა და მსოფლიო ეკონომიკური ისტორიის ნახევარზე მეტია აბრეშუმის გზა. უძველესი აბრეშუმის გზა და თანამედროვე, ციფრული აბრეშუმის გზა საერთოდ არათავსებადი და სრულიად განსხვავებული სივრცეებია.
საქართველოს რა ხეირი?!
მსოფლიოში სულ ექვსი ქვეყანაა, რომელთაც თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება აქვთ, როგორც ევროკავშირთან, ისე ჩინეთთან, ანუ ორივე მხარესთან ერთად. ამ ექვსი ქვეყნიდან, ერთი საქართველოა. და ამ ექვსიდან, მხოლოდ საქართველოა ამ ორ უზარმაზარ ბაზრებს შორის “შუაში მოქცეული”. საქართველო, თავისუფალი სავაჭრო პარტნიორობის ფორმატს, დამატებით თურქეთთანაც ფლობს. აბრეშუმის გზის შესახებ ვისაუბრეთ და პორტი და რკინიგზა არც გვიხსენებია. საქართველოს ლოჯისტიკური შესაძლებლობები უსაზღვროა, ლოჯისტიკური განათლება კი...
ავტორი - ბიზნესის ადმინისტრირების დოქტორი
იმ დროში, წყვილ ჩექმას თავიდან ბოლომდე ერთი თერძი კერავდა. არც შრომის დანაწილება არსებობდა და არც წარმოების თითოეული სტადიის შესწავლის აუცილებლობა. ახლა, ყოველი წყვილი წაღის შეკერვა 72 სხვადასხვა ოპერაციას და ამდენივე მუშას მოითხოვს. დღეს, სხვის დაუხმარებლად, ვერავინ მოახერხებს იყოს სავსებით დამოუკიდებელი. ბიზნესმენები ათასობით კილომეტრზე მიეშურებიან, რათა მუშტარს ეწვიონ. ძალიან აღმგზნები ქარები ქრიან საქმიან სამყაროში. საქონელი ადგილზე მიაქვთ მსოფლიოს ნებისმიერ პუნქტში. საქონელს აქეთ-იქით ისე მიმოისვრიან, თითქოსდა ვაჭრობა ჩოგბურთის თამაში იყოს.”
აბრეშუმის გზის ხსენებისას, ადამიანებს სხვადასხვა ასოციაცია უჩნდებათ. ზოგი ფიქრობს, რომ აბრეშუმის გზა ისტორიულად საქართველოს ტერიტორიას არ კვეთდა. ზოგს მიაჩნია, რომ საქართველოში აბრეშუმის გზის მხოლოდ განშტოებები იტოტებოდა. ზოგიც ამ ფენომენს, საქართველოს ისტორიულ სახელმწიფო ფუნქციად აღიქვამს. პრაქტიკული მსჯელობისთვის შევთანხმდეთ, რომ აბრეშუმის გზა არ ნიშნავს A პუნქტიდან B პუნქტში ტვირთის გადაზიდვას. იგი ინიციატივების, ინსტიტუციების, პლატფორმების, პროექტების, კონტრაქტების, კომპონენტებისა და ცივილიზაციათა მთელი ჯაჭვია. თვალსაჩინოებისათვის, განვიხილოთ სისტემასთან დაკავშირებული მხოლოდ ათი პლატფორმა.
INOGATE
პროგრამის მთავარ მიზანს წარმოადგენს შავი ზღვისა და კასპიის ზღვის რეგიონების ენერგეტიკული ბაზრების ინტეგრაცია ევროპის ენერგეტიკულ ბაზართან. ინიციატივის ერთი მხარეა ევროკავშირი, ხოლო მეორე მხრიდან მონაწილეობას იღებენ სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსი, საქართველო, ირანი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, მოლდოვა, რუსეთი, უკრაინა, უზბეკეთი, ტაჯიკეთი, თურქეთი, თურქმენეთი. საკოორდინაციო ოფისი განთავსებულია ქ. კიევში.
TRACECA
ევროპა-კავკასია-აზიის სატრანსპორტო დერეფანი ან ტრასეკა — ევროპისა და აზიის ქვეყნებს შორის ტვირთის გადაზიდვისა და მგზავრების გადაყვანის ერთიანი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ამ რეგიონის სახელმწიფოთა შორის ეკონომიკურ, პოლიტიკურსა და კულტურულ ურთიერთობათა განვითარებას. ტრასეკა შეიქმნა 1993 წელს ბრიუსელის დეკლარაციის საფუძველზე. წევრი ქვეყნებია - საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, თურქმენეთი, უზბეკეთი, უკრაინა, მოლდოვა, მონღოლეთი, თურქეთი, რუმინეთი, ბულგარეთი, ირანი.
BSEC
ბისეკი — შეიქმნა 1992 წელს სტამბოლის სამიტის დეკლარაციისა და ბოსფორის შეთანხმების ხელმოწერით. ორგანიზაციის მიზანი მრავალმხრივი პოლიტიკური და ეკონომიკური ინიციატივების მხარდაჭერა და წევრ ქვეყანათა შორის ინტეგრაციისა და ჰარმონიული თანაარსებობის წახალისებაა შავი ზღვის რეგიონში. წევრი ქვეყნებია - ალბანეთი, სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბულგარეთი, საქართველო, საბერძნეთი, მოლდოვა, რუმინეთი,
თურქეთი, უკრაინა, რუსეთი, სერბეთი. ბისეკის მუდმივი საერთაშორისო სამდივნო სტამბოლშია. ორგანიზაცია მჭიდრო კავშირშია შავი ზღვის ვაჭრობისა და განვითარების ბანკთან (საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტი), რომლის შტაბ–ბინა სალონიკში მდებარეობს.
“საუკუნის კონტრაქტი”
კონტრაქტი, რომელსაც ხელი მოეწერა 1994 წელს გიულისტანის სასახლეში, ბაქოში, 11 მსხვილი კომპანიის მიერ. ესენი არიან 8 ქვეყნის წარმომადგენლები, რომლებიც ნავთობის წარმოებაზე სპეციალიზდებიან. კონტრაქტის თანახმად კასპიის ზღვაში სამი სანავთობო ველის „აზერი“, „ჩირაგისა“ და „გიუნაშლის“ დამუშავება განხორციელდა. პროექტი დიდი მნიშვნლობით გამოირჩეოდა და მიიღო „საუკუნის კონტრაქტის“ სახელწოდება. ის შევიდა ყველაზე მსხვილი შეთანხმებების სიაში, როგორც ნახშირწყალბადების მარაგის რაოდენობის მხრივ, ასევე ინვესტიციების მთლიანი მოცულობის თვალსაზრისით.
TANAP
ტრანს-ანატოლიური მილსადენი, რომელიც აზერბაიჯანიდან საქართველოსა და თურქეთის გავლით გადის. მისი გაგრძელებაა ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი.
მილსადენი ითვალისწინებს გაზის ტრანსპორტირებას „შაჰ-დენიზის“ საბადოდან თურქეთის დასავლეთით.
“შაჰდენიზის გაზსადენი”
იგივე სამხრეთ კავკასიის ან ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენი — ბუნებრივი აირის სატრანსპორტო მილსადენი შაჰდენიზის გაზის ბაქნის აზერბაიჯანის სექტორიდან საქართველოს გავლით თურქეთში.
შაჰ-დენიზი ყველაზე დიდი ბუნებრივი აირის საბადოა აზერბაიჯანში. საბადოს ბუნებრივი აირის მარაგი დაახლოებით 1 ტრილიონი კუბური მეტრია.
TAP
ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი (ინგლ. Trans Adriatic Pipeline), რომელიც აზერბაიჯანის, საქართველოს, თურქეთის, საბერძნეთისა და ალბანეთის გავლით ახორციელებს ბუნებრივი აირის ტრანსპორტირებას სამხრეთ იტალიაში. პროექტის თანახმად კასპიის რეგიონის ბუნებრივი აირით მარაგდება ევროპა. ტრანს-ადრიატიკული მილსადენი უერთდება ტრანს-ანატოლიურ მილსადენს. მისი წლიური გამტარუნარიანობა 10 მილიარდ კუბურ მეტრს სცდება. პროექტის აქციონერებია აზერბაიჯანული, ბელგიური, ბრიტანული, იტალიური, ესპანური და შვეიცარიული კომპანიები.
“ერთი სარტყელი, ერთი გზა”
ჩინეთის პრეზიდენტ სი ძინფინის მიერ 2013 წელს წარმოდგენილი ინიციატივა. მოიცავს შემდეგ მიმართულებებს: პოლიტიკური კოორდინაცია, ინფრასტრუქტურის დაკავშირება, ვაჭრობა ბარიერების გარეშე, ფინანსური ინტეგრაცია და ხალხთაშორისი კავშირები. მისი მიზანია ევროპისა და აზიის ქვეყნებს შორის თანამშრომლობის გაძლიერებით, ხელი შეუწყოს ერთობლივ განვითარებას და ისეთი საზოგადოების ჩამოყალიბებას, რომელსაც ექნება საერთო ინტერესები, ვალდებულებები და მომავალი, რომელშიც წარმოდგენილი იქნება პოლიტიკური ნდობა, ეკონომიკური ინტეგრაცია და კულტურული ინკლუზიურობა. ინიციატივას ასზე მეტმა ქვეყანამ და საერთაშორისო ორგანიზაციამ დაუჭირა მხარი და ჩაერთო მასში. ჩინური მხარე აღიარებს „ერთი სარტყელი, ერთი გზის“ პროექტის მშენებლობის პროცესში საქართველოს დიდ პოტენციალს.
DCFTA
ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმება. მოიცავს ევროკავშირთან ეკონომიკური ინტეგრაციის მექანიზმს და საქართველოსთვის ხსნის ევროკავშირის შიდა ბაზარს. DCFTA გულისხხმობს როგორც საქონლით, ისე მომსახურებით ვაჭრობის ლიბერალიზაციას. მოიცავს ფართო სპექტრს, მაგ.: სურსათის უვნებლობა, კონკურენციის პოლიტიკა, ინტელექტუალური საკუთრების დაცვა, ფინანსური მომსახურება და სხვა. შეთანხმება ითვალისწინებს ვაჭრობასთან დაკავშირებული საქართველოს კანონმდებლობის დაახლოებას ევროკავშირის კანონმდებლობასთან.
“აზიის ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო ბანკი”
ბანკს 57 დამფუძნებელი წევრი ქვეყანა ჰყავს. საქართველო ბანკის 45-ე დამფუძნებელი ქვეყანაა. იგი წარმოადგენს საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტს და მისი საქმიანობის მიმართულებებია: ეკონომიკური განვითარების სტიმულირება, წარმოებათა სექტორებში ინვესტირების გზით აზიაში ინფრასტრუქტურული კავშირების გაუმჯობესება, რეგიონალური პარტნიორობის ხელშეწყობა და სხვა საფინანსო ინსტიტუტებთან მჭიდრო თანამშრომლობა.
განხილული ათი პლატფორმა მხოლოდ მცირე ნაწილია აბრეშუმის გზის მთელი რიგი მდგენელი კომპონენტებისა. მარტო ჩინური “ერთი გზა, ერთი სარტყელის” პროექტის ინიცირებიდან, პირველ ორ წელიწადში ერთი მილიონი სამეცნიერო ნაშრომი შეიქმნა ჩინეთში. გაცილებით დიდია აბრეშუმის გზის ფენომენი. ის არ გულისხმობს ცხენებით, აქლემებით ან ხომალდებით ტვირთების დერეფნებში ტარებას. მსოფლიო ეკონომიკის, მსოფლიო ეკონომიკური გეოგრაფიისა და მსოფლიო ეკონომიკური ისტორიის ნახევარზე მეტია აბრეშუმის გზა. უძველესი აბრეშუმის გზა და თანამედროვე, ციფრული აბრეშუმის გზა საერთოდ არათავსებადი და სრულიად განსხვავებული სივრცეებია.
საქართველოს რა ხეირი?!
მსოფლიოში სულ ექვსი ქვეყანაა, რომელთაც თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება აქვთ, როგორც ევროკავშირთან, ისე ჩინეთთან, ანუ ორივე მხარესთან ერთად. ამ ექვსი ქვეყნიდან, ერთი საქართველოა. და ამ ექვსიდან, მხოლოდ საქართველოა ამ ორ უზარმაზარ ბაზრებს შორის “შუაში მოქცეული”. საქართველო, თავისუფალი სავაჭრო პარტნიორობის ფორმატს, დამატებით თურქეთთანაც ფლობს. აბრეშუმის გზის შესახებ ვისაუბრეთ და პორტი და რკინიგზა არც გვიხსენებია. საქართველოს ლოჯისტიკური შესაძლებლობები უსაზღვროა, ლოჯისტიკური განათლება კი...
ავტორი - ბიზნესის ადმინისტრირების დოქტორი