სამცხე-ჯავახეთში რეგიონული მედია ასი წლისაა

მედია

00:00 / 21.03.2019

ქართული ჟურნალისტიკა 200 წლისაა. 1819 წლის 21მარტს პირველი ქართულენოვანი, ოთხგვერდიანი გაზეთი „საქართველოს გაზეთი“ გამოვიდა. სამცხე-ჯავახეთის რეგიონული მედია ქართულ ჟურნალისტიკას საუკუნის შემდეგ შეუერთდა. მაშინ, როცა ქვეყანამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა. 1918-21 წლებში რეგიონში სამი გაზეთი გამოდიოდა.

კოსტავას ქუჩაზე, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლის ნაწილი თითქმის საუკუნის წინ გამოცემულ გაზეთებს უჭირავს. იზოლდა წიქარიშვილმა რეგიონის პერიოდიკას ოთახი წლების წინ დაუთმო. 1937 წელს თურქულ ენაზე გამოცემული „კომუნისტისა“ და 1944 წელს სომხურ-ქართულ ენაზე დაბეჭდილი „წითელი დროშის“ გვერდზე, „ადგილის დედა - ახალციხეს“ ასობით ნომერი ინახება.

რაიკომის გამოცემული გაზეთის „წითელი დროშის“ თანამშრომელი 46 წლის ასაკში გახდა, როცა სკოლიდან რედაქციაში პასუხისმგებელი მდივნის პოზიციაზე გადაიყვანეს. მანამდე რაიონის გაზეთში განათლების შესახებ მასალებს აქვეყნებდა. იზოლდა წიქარიშვილი ახლა 81 წლისაა. იხსენებს, რომ გაზეთის გაფორმება და წარმოება ევალებოდა, თუმცა რედაქციაში გადასვლის შემდეგ სტატიების წერა უფრო აქტიურად დაიწყო.

„დამიბარეს პარტიის რაიკომში და მითხრეს, რომ რედაქციაში ვჭირდებოდი. მიჭირდა სკოლის დატოვება, რადგან ჩემი ბავშვობის ოცნება მასწავლებლობა იყო. ჟურნალისტიკის სამწლიანი კურსები გავიარე. ეკონომიკაზე და სოფლის მეურნეობაზე წერა ნაკლებად მეხერხებოდა. დანარჩენი ყველაფერზე ვწერდი“.

გაზეთი კვირაში სამჯერ - რუსულ, სომხურ და თურქულ ენაზე გამოდიოდა. 1992 წელს, ფიანანსური პრობლემების გამო, „წითელი დროშა“ დაიხურა.

იზოლდა წიქარიშვილმა რაიონული, დამოუკიდებელი, ქართულენოვანი გაზეთის გამოცემაზე მუშაობა მასალების და მოხალისე ჟურნალისტების შემოკრებით დაიწყო. რედაქცია, რომელიც 4-5 თანამშრომლისგან შედგებოდა, 16 კვ.მ. ოთახში განთავსდა. არ ჰქონდათ კომპიუტერი და ხმის ჩამწერი დიქტოფონი. ამის მიუხედავად, „ადგილის დედა - ახალციხეს“ პირველი ნომერი 1992 წლის 31 დეკემბერს დაიბეჭდა. პირველ იანვარს ახალციხელებს საფოსტო ყუთებში ახალი, რვაგვერდიანი გაზეთის პირველი ნომერი დახვდათ, რომელიც რედაქტორმა ახალი წლის ღამეს მოსახლეობაში თავისი ხელით დაარიგა.

პირველი ნიმერი 3 000 ტირაჟით დაბეჭდა, შემდეგ კი 600-700 ეგზემპლარი იბეჭდებოდა. ამ დროისთვის დამოუკიდებელი, კრიტიკული გაზეთი მხოლოდ „შანსი“ გამოდიოდა. „ადგილის დედა ახალციხეს“ დამოუკიდებლად არსებობა გაუჭირდა. გაზეთი, რომელიც ახალციხის ამბებს 19 წელი წერდა, ბოლო ნომერი 2011 წლის ნოემბერში გამოვიდა.

„19 წელი ვაცოცხლე გაზეთი. გამგეობის შენობაში გვქონდა რედაქცია, რომელიც გასხვისდა და ოფისი დაგვიხურეს. ერთხელ მივედი ფანჯარასთან და ოთახში ვიყურებოდი. ერთმა კაცმა დამინახა და დამიძახა - ქალოჯან მანდ რედაქცია აღარ არის, დაიხურა. არანაირი თანადგომა. ახალციხეში არავის მოუკითხია რა მოხდა, სად წავიდა ეს გაზეთი. ვფიქრობ, რომ ძალიან ბევრი კარგი რამ გააკეთა გაზეთმა“.

„ადგილის დედა - ახალციხეს“ გამოცემამდე, რეგიონში თითქმის ყველა გაზეთი დახურეს.

სამცხე-ჯავახეთში რეგიონული ჟურნალისტიკის განვითარება ზუსტად 100 წლის წინ დაიწყო. „სამუსლიმანო და საქრისტიანო საქართველოს გაერთიანების იდეით“, 1919 წლის 2 თებერვალს სამცხე-ჯავახეთში პირველი რეგიონული გაზეთი დაიბეჭდა. „განახლებული მესხეთი“ ყოველკვირეული „საპოლიტიკო და სალიტერატურო“ გაზეთი იყო. პირველი ნომრის დიდი ნაწილი დამფუძნებელთა კრების არჩევნებს დაუთმეს.

„14 თებერვალს დანიშნულია საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნები. სამზადისი დიდი ხანია დაიწყო. როგორც სხვაგან, ისე მესხეთ-ჯავახეთშიაც ამომრჩეველთა სიები უკვე შემდგარი და გამოქვეყნებულია. მიწის მუშა გლეხკაცობა და ქალაქის პროლეტარიატი ემზადება ამ დღისთვის, რათა არჩევნებზე დაამარცხოს ყველა ისინი, ვინც თავის ბედნიერებას სხვის უბედურებაზე აგებს,,,“ - გვამცნობს პირველი ნომერი.

„პროვოკატორების აგიტაციამ ვერ გასჭრა და აწყურლებმა გადასწყვიტეს მიიღონ მონაწილეობა დამფუძნებელ კრების არჩევნებში“ - წერია რეგიონულ გაზეთში.

„სამცხე-ჯავახეთშიც გაჩენილიყო სურვილი იმისა, რომ გაზეთი გამოსულიყო, ეს ბუნებრივი და საჭირო იყო. საზოგადოების და მოვლენების განვითარებამ უკარნახა", - ამბობს ისტორიკოსი ნატო ყრუაშვილი.

„განახლებული მესხეთის“ რედაქცია ახალციხეში, ვორონცოვის ქუჩაზე მდებარეობდა, გაზეთი კი ძმებ მარტიროსიანების სტამბაში იბეჭდებოდა. გაზეთის ახალციხის მიწის მუშათა საბჭო გამოსცემდა. სარედაქციო კომიტეტის შესახებ ცნობები არ მოიძებნება. გაზეთი ახალციხე-ახალქალაქის მაზრებში 1 მანეთი და 50 კაპიკი ღირდა. საქართველოს ტერიტორიაზე კი 2 მანეთი. გაზეთის სამი გვერდი ქართულენოვანი იყო, ბოლო გვერდი კი თურქულად იბეჭდებოდა.

ოთხგვერდიან გაზეთში ვრცელი მასალების გარდა, მოკლე, რეგიონის ახალი ამბები იწერებოდა.

„ახალციხე-ახალქალაქის მაზრების გენერალ გუბერნატორათ მთელი ძალაუფლებით დაინიშნა გენერალ მაიორი მაზნიაშვილი. ის უკვე გამოვიდა თავისი ჯარით თფილისიდან“.

„ახალციხის მაზრის გლეხთა საბჭომ უკვე მიიღო ცელები და ანაწილებს გლეხთა შორის“.

„ერთი ხანია მესხეთ-ჯავახეთში გვალვები დაიჭირა, სიმინდი ახალციხის მაზრაში ბევრგან გადახმა, გვალვამ ბაღებიც დააზიანა“.

„22 ივლისს, აფიცერთა კლუბში პოლკოვნიკმა ლეკვიანაძემ წაიკითხა ლექცია: „თამარის ოქროს ხანა“. ხალხი ბევრი დაესწრო, განსაკუთრებით სამხედრო პირები. ლექცია შინაარსიანი და დამაკმაყოფილებელი იყო“.

ახალ ამბებთან ერთად, კორესპონდენტები ყოფითი პრობლემების შესახებ წერდნენ. გაზეთში ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და სოციალურ სტატიებს შეხვდებით.

„უკანასკნელ დღეებში ბაზარზე პურის შოვნა მეტად გასჭირდა, ხალხი თითქმის ნახევრად უმცხვარ პურს იტაცებს ფურნეებიდან იმის შიშით რომ სრულიად არ დარჩეს უპუროთ. ამის მიზეზათ ასახელებენ ქალაქის გამგეობის მიერ კერძო პირთათვის პურის ვაჭრობის აკრძალვას“.

„ადგილობრივი შკოლა აგერ წელიწადზე მეტია დახურულია. არ არის არც მასწავლებელი და არც სასკოლო ნივთები. საჭიროა ეხლავე გაიხსნას შკოლა, რომ ბავშვები ასე უპატრონოთ და უსწავლელნი არ დარჩნენ. მუსლიმანი გლეხები ყველას სთხოვენ პირველად ყოვლისა შკოლის გახსნის დაჩქარებას“

„ჩვენ ახალციხის ქალაქის ძველი-ნაწილის (რაბათის) მცხოვრებლები დიდ გაჭირვებას განვიცდით წყლის უქონლობით. ეს მდგომარეობა კიდევ უარესდება ცივს, თოვლიან-ყინულიან ზამთარში, როცა ერთი-ორი ვერსის მანძილზე მივდივართ მდინარე მტკვარზე და იქიდან ვეზიდებით“.

ისტორიკოსები პირველი გაზეთის სახელწოდებას მაშინდელი პოლიტიკური მდგომარეობით ხსნიან. „განახლებული მესხხეთი“ საქართველოს დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ დაიბეჭდა. საზოგადოებას კი სიახლის, განახლების მოლოდინი ჰქონდა.

1918-1921 წლებში „განახლებული მესხეთის“ გარდა, რეგიონში კიდევ ორი გაზეთი გამოდიოდა - „მესხეთ-ჯავახეთი“ და „შარჟუმი“ (სომხ. მოძრაობა).

სამცხე-ჯავახეთის მუზეუმში მხოლოდ „განახლებული მესხეთის“ სამი ნომერია შემონახული. ერთ-ერთის გვერდზე „ახალციხის ქალთა წრე“ გაზეთის მიმართ საპროტესტო წერილს აქვეყნებს, საიდანაც ირკვევა, რომ „განახლებულ მესხეთში“ დაბეჭდილა „ვაკისუბნელის“ სტატია, რომელიც მათ „დიდს და დაუმსახურებელ ბრალდებას“ ახვევდა თავს.

„ჩვენ ახლად დაარსებული ქალთა წრე საქვეყნოდ ვაცხადებთ, რომ ვაკისუბნელის მიერ გადმოსროლილი ტალახი ჩვენ ოდნავათ ვერ შეგვბღალავს. დარწმუნებულ იმაში, რომ ჩვენი მისწრაფება დიადია და მიზანი ნათელი - ჩვენ არაჩვეულებრივი ენერგიით განვაგრძობთ არჩეულ გზაზე სიარულს“ - აღნიშნულია წერილში, რომელსაც ხელს „ახალციხის ქალთა წრის“ წევრები აწერენ.

1921 წლის საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ სამცხე-ჯავახეთში ჟურნალ-გაზეთების ბეჭდვა შეწყდა. რეგიონული პრესა 1926 წელს გაზეთ „მიწათმოქმედის“ გამოცემით აღდგა.

„როცა სამცხე-ჯავახეთი ხუთ რაიონად დაიყო, ყველას თავისი პრესა ჰქონდა. ახალციხეში 1931 წლიდან გამოდიოდა „წითელი დროშა“, ასპინძაში გაზეთს ერქვა „ასპინძა“, ადიგენს ჰქონდა „განახლებული მესხეთი“, ახალქალაქს „შუქურა“, - გვიყვება ისტორიკოსი ნატო ყრუაშვილი.

90-იანი წლებიდან რეგიონული პერიოდიკა კიდევ უფრო მრავალფეროვანი გახდა. ახალციხეში იბეჭდებოდა „მესხეთი“, „სამცხე-ჯავახეთი“ „სამცხე“, „ლიტერატურული მესხეთი“, „ახალციხე“. თუმცა ფინანსური პრობლემების გამო, ნომრები განსაზღვრული პერიოდულობით არ გამოდიოდა.

21 მარტს ქართული ჟურნალისტიკის დღეა. თარიღს მედიის წარმომადგენლები 1993 წლიდან აღნიშნავენ, როცა საქართველოს ჟურნალისტთა ფედერაციამ და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა, 21 მარტს, ქართული ჟურნალისტიკის დღე დააწესეს. თარიღი სიმბოლურია. 1819 წლის 21 მარტს (8 მარტს) პირველი ქართული გაზეთის – „საქართველოს გაზეთის” პირველი ნომერი გამოვიდა.