საზოგადოება
ანტიდასავლური გზავნილები ბოლო სამ წელში გაორმაგებულია - კვლევის შედეგები
02:28 / 24.07.2020
საზოგადოებრივმა ორგანიზაციამ „მედიის განვითარების ფონდი“ 2019 წლის ანტიდასავლური პროპაგანდის გზავნილები შეისწავლა. კვლევის მიხედვით, 2016 წელთან შედარებით, დასავლეთისადმი უარყოფითი და არასწორი ინფორმაციის რაოდენობა გაორმაგებულია.
„მედიის განვითარების ფონდის“ კვლევა ანტიდასავლური გზავნილების მზარდ ტენდენციაზე მეტყველებს. თუ 2016 წელს მკვლევარებმა 1 258 არასწორი ინფორმაცია აღმოაჩინეს, 2019 წელს ეს ციფრი 2 769-მდე გაიზარდა.
კვლევა უმცირესობებით დასახლებულ ოთხ რეგიონში - სამცხე-ჯავახეთში, აჭარაში, კახეთსა და შიდა ქართლში ჩატარდა. ანგარიში 2019 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს.
კვლევის ავტორების თქმით, ანტიდასავლური ნარატივების სტრუქტურა სამსაფეხურიანია. პირველია შიშების დათესვა, მეორე ეტაპი უიმედობის დანერგვა და ბოლო, მესამე ეტაპი გამოსავლის შეთავაზებაა.
მაგალიად, რუსეთის გაღიზიანების შიში, ომის განახლების, ტერიტორიების და იდენტობის დაკარგვის შიში. აქედან გამომდინარე, ჩნდება უიმედობა, რომ დასავლეთი ვერ დაგვიცავს და ლიბერალიზმი მარცხს განიცდის. შემდეგ კი ანტიდასავლური გზავნილები საგარეო პოლიტიკის გადახედვაზე და ნეიტრალიტეტის იდეის მხარდაჭერაზე ამახვილებს ყურადღებას, რომ საჭიროა პირდაპირი დიალოგი რუსეთთან, რუსეთზე ეკონიმიკური დამოკიდებულება ნიშნავს სტაბილურობას.
ანტიდასავლური გზავნილების თემატიკა ასე გამოიყურება:
ეს მაჩვენებელი საგანგაშო და ყურადსაღებია - ამბობს „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ სამცხე-ჯავახეთის კოორდინატორი. თამუნა უჩიძის თქმით, სახელმწიფომ და სამოქალაქო სექტორმა ქმედითი ნაბიჯები უნდა გადადგას, მოქალაქეებმა კი ამ საკითხზე გააზრებული არჩევანი გააკეთონ.
„ჩვენმა ორგანიზაციამ დაიწყო კამპანია „ძალა ევროპაშია“. მისი გააქტიურება აუცილებელი გახდა რუსეთიდან მომავალი ჰიბრიდული საფრთხეების ფონზე. რაც უფრო ახლოს მივდივართ ევროპისკენ, ეს საფრთხეები მით უფრო ძლიერდება. ამიტომ ვფიქრობ, რომ ჩვენი, სამოქალაქო სექტორის დიდი პასუხისმგებლობაა, ადამიანებს გასაგებ ენაზე ავუხსნათ რა სიკეთე შეიძლება მოიტანოს ევროინტეგრაციამ“, - ამბობს თამუნა უჩიძე.
კვლევის გარდა, ფაქტების გადამოწმების ონლაინპორტალმა „მითების დეტექტორმა“ 2019 წელს 199 ყალბი და მანიპულაციური შინაარსის მასალა გადაამოწმა, რომელთაგან ყველაზე მეტი ყალბი ინფორმაცია მედიებიდან „საქართველო და მსოფლიომ“ (31), „სპუტნიკ საქართველომ“ (17) და „საქინფორმმა“ (16) გაავრცელეს; სოციალური მედიიდან – ფეისბუკგვერდებმა „სტალინი“ (10) და „ალტ-ინფო“ (9); პარტიებიდან – „პატრიოტთა ალიანსმა“ (24).
„მითების დეტექტორმა“ 2019 წელს შემდეგი ტიპის დარღვევები გამოავლინა:
სტატისტიკის გაყალბება და ციფრებით მანიპულირება ყველაზე ხშირად ეკონომიკისა და მიგრანტების საკითხს შეეხებოდა.
"2019 წელს ვიზუალური მანიპულაციის თანხლებით გავრცელდა რამდენიმე დეზინფორმაცია ქართველი მუსლიმებისა და საქართველოს მოქალაქე ეთნიკური სომხების სეპარატისტული განაცხადის შესახებ, რაც რელიგიურ და ეთნიკურ ნიადაგზე შუღლის გაღვივებას ისახავდა მიზნად.
ევროპის ისლამიზაციის ნარატივის დამკვიდრებას და ანტიმიგრანტული განწყობების გაღვივებას ისახავდა მიზნად მხატვრული ფილმის კადრების რეალურ მოვლენად წარმოჩენა ქართულ მედიასივრცეში", - წერია კვლევაში.
ავტორების თქმით, დაკვირვება როგორც მედია საშუალებებზე, ასევე სხვა წყაროებზე – პოლიტიკურ კლასზე, სასულიერო პირებზე, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებსა და საზოგადოების ცალკეულ წარმომადგენლებზე ხორციელდებოდა.
ანალოგიურ კვლევას, „მედიის განვითარების ფონდი“ 2014 წლის შემდეგ, ყოველწლიურად ატარებს. თუ ბოლო წლების შედეგებს გადავხედავთ, 2019 წელს საგრძნობლად არის გაზრდილი ანტიამერიკული და ანტინატო გზავნილები.
"ევროკავშირის/ევროპის წინააღმდეგ გზავნილები თითქმის წინა წლის მონაცემების იდენტურია და 2017 წლის შემდეგ, როცა ევროპასთან უვიზო მიმოსვლა ძალაში შევიდა, შემცირებულია. კვევის ავტორების თქმით, ევროკავშირის წინააღმდეგ გზავნილების შემცირება, შესაძლოა იმითაც იყოს განპირობებული, რომ ევროინტეგრაციის შემდგომი ეტაპები აქტიური განხილვის ფაზაში არ ყოფილა".
პარალელურად გაზრდილია რუსეთის მხარდამჭერი განცხადებები, რომლებიც საგარეო კურსის გადახედვის და კრემლთან პირისპირ დარჩენის გზით კონფლიქტების მოგვარების გზავნილებს შეიცავდა.
სამცხე-ჯავახეთში კვლევის შედეგები არ უკვირთ. რეგიონში მოქმედი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ საქართველო ანტიდასავლურ პროპაგანდას სახელმწიფოს დონეზე არ ებრძვის. „დემოკრატ მესხთა კავშირის“ ხელმძღვანელის თქმით, კვლევის შედეგებს ორი ძირითადი ფაქტორი განაპირობებს - პირველი, რომ ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლებაა და მეორე - ფული, რომელიც პრორუსული ორგანიზაციების მიერ, საქართველოში იხარჯება.
„ბევრმა ევროპულმა ქვეყანამ აღიარა, რომ რუსული პროპაგანდა არის საფრთხე. იქ ქვეყნის დონეზე მიდის მუშაობა პროპაგანდის საპირწონედ, მოსახლეობისთვისსწორი ინფორმაციის მიწოდებაზე. სამწუხაროდ, ჩვენთან მხოლოდ არასამთავრობოების და მედიის ანაბარაა დატოვებული ეს თემა, სახელმწიფოს მონაწილეობას ვერ ვხედავთ. ის რესურსები, რაც ჩვენ გვაქვს, არ არის საკმარისი მასთან საბრძოლველად“, - ამბობს გია ანდღულაძე.
ანტიდასავლური გზავნილების მთავარი წყარო მედიაა, რომელსაც პარტიები და პოლიტიკოსები მოსდევენ. "პოლიტიკოსების მიერ გაკეთებული კომენტარები 2018 წელთან შედარებით თითქმის გაორმაგებულია, რაც ძირითადად „პატრიოტთა ალიანსის“ ნატოს და აშშ-ს საწინააღმდეგო კამპანიას უკავშირდებოდა", - აღნიშნულია კვლევაში.
„მედიის განვითარების ფონდმა“ მანამდე გამოაქვეყნა კიდევ ერთი კვლევის შედეგი, რომლის მიხედვითაც რუსულ მედიას ინფორმაციის წყაროდ უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებში უფრო მეტად იყენებენ.
გამოცემულია საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდისა და საქართველოს სტრატეგიის და განვითარების ცენტრის (GCSD) ფინანსური მხარდაჭერით. ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს ფონდისა და ცენტრის პოზიციას. შესაბამისად, ღია საზოგადოების ფონდი და საქართველოს სტრატეგიის და განვითარების ცენტრი არ არიან პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
„მედიის განვითარების ფონდის“ კვლევა ანტიდასავლური გზავნილების მზარდ ტენდენციაზე მეტყველებს. თუ 2016 წელს მკვლევარებმა 1 258 არასწორი ინფორმაცია აღმოაჩინეს, 2019 წელს ეს ციფრი 2 769-მდე გაიზარდა.
კვლევა უმცირესობებით დასახლებულ ოთხ რეგიონში - სამცხე-ჯავახეთში, აჭარაში, კახეთსა და შიდა ქართლში ჩატარდა. ანგარიში 2019 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს.
კვლევის ავტორების თქმით, ანტიდასავლური ნარატივების სტრუქტურა სამსაფეხურიანია. პირველია შიშების დათესვა, მეორე ეტაპი უიმედობის დანერგვა და ბოლო, მესამე ეტაპი გამოსავლის შეთავაზებაა.
მაგალიად, რუსეთის გაღიზიანების შიში, ომის განახლების, ტერიტორიების და იდენტობის დაკარგვის შიში. აქედან გამომდინარე, ჩნდება უიმედობა, რომ დასავლეთი ვერ დაგვიცავს და ლიბერალიზმი მარცხს განიცდის. შემდეგ კი ანტიდასავლური გზავნილები საგარეო პოლიტიკის გადახედვაზე და ნეიტრალიტეტის იდეის მხარდაჭერაზე ამახვილებს ყურადღებას, რომ საჭიროა პირდაპირი დიალოგი რუსეთთან, რუსეთზე ეკონიმიკური დამოკიდებულება ნიშნავს სტაბილურობას.
ანტიდასავლური გზავნილების თემატიკა ასე გამოიყურება:
ეს მაჩვენებელი საგანგაშო და ყურადსაღებია - ამბობს „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ სამცხე-ჯავახეთის კოორდინატორი. თამუნა უჩიძის თქმით, სახელმწიფომ და სამოქალაქო სექტორმა ქმედითი ნაბიჯები უნდა გადადგას, მოქალაქეებმა კი ამ საკითხზე გააზრებული არჩევანი გააკეთონ. „ჩვენმა ორგანიზაციამ დაიწყო კამპანია „ძალა ევროპაშია“. მისი გააქტიურება აუცილებელი გახდა რუსეთიდან მომავალი ჰიბრიდული საფრთხეების ფონზე. რაც უფრო ახლოს მივდივართ ევროპისკენ, ეს საფრთხეები მით უფრო ძლიერდება. ამიტომ ვფიქრობ, რომ ჩვენი, სამოქალაქო სექტორის დიდი პასუხისმგებლობაა, ადამიანებს გასაგებ ენაზე ავუხსნათ რა სიკეთე შეიძლება მოიტანოს ევროინტეგრაციამ“, - ამბობს თამუნა უჩიძე.
კვლევის გარდა, ფაქტების გადამოწმების ონლაინპორტალმა „მითების დეტექტორმა“ 2019 წელს 199 ყალბი და მანიპულაციური შინაარსის მასალა გადაამოწმა, რომელთაგან ყველაზე მეტი ყალბი ინფორმაცია მედიებიდან „საქართველო და მსოფლიომ“ (31), „სპუტნიკ საქართველომ“ (17) და „საქინფორმმა“ (16) გაავრცელეს; სოციალური მედიიდან – ფეისბუკგვერდებმა „სტალინი“ (10) და „ალტ-ინფო“ (9); პარტიებიდან – „პატრიოტთა ალიანსმა“ (24).
„მითების დეტექტორმა“ 2019 წელს შემდეგი ტიპის დარღვევები გამოავლინა:
სტატისტიკის გაყალბება და ციფრებით მანიპულირება ყველაზე ხშირად ეკონომიკისა და მიგრანტების საკითხს შეეხებოდა. "2019 წელს ვიზუალური მანიპულაციის თანხლებით გავრცელდა რამდენიმე დეზინფორმაცია ქართველი მუსლიმებისა და საქართველოს მოქალაქე ეთნიკური სომხების სეპარატისტული განაცხადის შესახებ, რაც რელიგიურ და ეთნიკურ ნიადაგზე შუღლის გაღვივებას ისახავდა მიზნად.
ევროპის ისლამიზაციის ნარატივის დამკვიდრებას და ანტიმიგრანტული განწყობების გაღვივებას ისახავდა მიზნად მხატვრული ფილმის კადრების რეალურ მოვლენად წარმოჩენა ქართულ მედიასივრცეში", - წერია კვლევაში.
ავტორების თქმით, დაკვირვება როგორც მედია საშუალებებზე, ასევე სხვა წყაროებზე – პოლიტიკურ კლასზე, სასულიერო პირებზე, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებსა და საზოგადოების ცალკეულ წარმომადგენლებზე ხორციელდებოდა.
ანალოგიურ კვლევას, „მედიის განვითარების ფონდი“ 2014 წლის შემდეგ, ყოველწლიურად ატარებს. თუ ბოლო წლების შედეგებს გადავხედავთ, 2019 წელს საგრძნობლად არის გაზრდილი ანტიამერიკული და ანტინატო გზავნილები.
"ევროკავშირის/ევროპის წინააღმდეგ გზავნილები თითქმის წინა წლის მონაცემების იდენტურია და 2017 წლის შემდეგ, როცა ევროპასთან უვიზო მიმოსვლა ძალაში შევიდა, შემცირებულია. კვევის ავტორების თქმით, ევროკავშირის წინააღმდეგ გზავნილების შემცირება, შესაძლოა იმითაც იყოს განპირობებული, რომ ევროინტეგრაციის შემდგომი ეტაპები აქტიური განხილვის ფაზაში არ ყოფილა".
პარალელურად გაზრდილია რუსეთის მხარდამჭერი განცხადებები, რომლებიც საგარეო კურსის გადახედვის და კრემლთან პირისპირ დარჩენის გზით კონფლიქტების მოგვარების გზავნილებს შეიცავდა.
სამცხე-ჯავახეთში კვლევის შედეგები არ უკვირთ. რეგიონში მოქმედი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ საქართველო ანტიდასავლურ პროპაგანდას სახელმწიფოს დონეზე არ ებრძვის. „დემოკრატ მესხთა კავშირის“ ხელმძღვანელის თქმით, კვლევის შედეგებს ორი ძირითადი ფაქტორი განაპირობებს - პირველი, რომ ქვეყანაში სიტყვის თავისუფლებაა და მეორე - ფული, რომელიც პრორუსული ორგანიზაციების მიერ, საქართველოში იხარჯება.
„ბევრმა ევროპულმა ქვეყანამ აღიარა, რომ რუსული პროპაგანდა არის საფრთხე. იქ ქვეყნის დონეზე მიდის მუშაობა პროპაგანდის საპირწონედ, მოსახლეობისთვისსწორი ინფორმაციის მიწოდებაზე. სამწუხაროდ, ჩვენთან მხოლოდ არასამთავრობოების და მედიის ანაბარაა დატოვებული ეს თემა, სახელმწიფოს მონაწილეობას ვერ ვხედავთ. ის რესურსები, რაც ჩვენ გვაქვს, არ არის საკმარისი მასთან საბრძოლველად“, - ამბობს გია ანდღულაძე.
ანტიდასავლური გზავნილების მთავარი წყარო მედიაა, რომელსაც პარტიები და პოლიტიკოსები მოსდევენ. "პოლიტიკოსების მიერ გაკეთებული კომენტარები 2018 წელთან შედარებით თითქმის გაორმაგებულია, რაც ძირითადად „პატრიოტთა ალიანსის“ ნატოს და აშშ-ს საწინააღმდეგო კამპანიას უკავშირდებოდა", - აღნიშნულია კვლევაში.
„მედიის განვითარების ფონდმა“ მანამდე გამოაქვეყნა კიდევ ერთი კვლევის შედეგი, რომლის მიხედვითაც რუსულ მედიას ინფორმაციის წყაროდ უმცირესობებით კომპაქტურად დასახლებულ რეგიონებში უფრო მეტად იყენებენ.
გამოცემულია საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდისა და საქართველოს სტრატეგიის და განვითარების ცენტრის (GCSD) ფინანსური მხარდაჭერით. ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს ფონდისა და ცენტრის პოზიციას. შესაბამისად, ღია საზოგადოების ფონდი და საქართველოს სტრატეგიის და განვითარების ცენტრი არ არიან პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.