Առողջապահություն
Առաջնային բուժօգնություն չունեցող գյուղեր- մարզում բուժանձնակազմի պակաս կա
Բակուրիանի ընտանեկան բժիշկները 12 տարի աշխատել են առանց լույսի և ջրի՝ վթարային շենքում, որտեղ ոչ սարքավորումներ ունեին, ոչ էլ դեղամիջոցներ։ Բժիշկները տարիներ շարունակ օգնություն են խնդրում, սակայն առողջապահության նախարարությունը միայն վերջերս է նրանց տեղափոխել այլընտրանքային տարածք։ Մի քանի օր անց նրանից հետո, ինչ «Իններորդ ալիքը» լուսաբանեց Բակուրիանիի ամբուլատորիայի վիճակը։
Ըստ ընտանեկան բժիշկ Գուցիաթ Իսակովի, նկարահանումից մոտ մեկ շաբաթ անց «Բակուրիանիի առողջության կենտրոնում» սենյակ է հատկացվել ամբուլատոր-պոլիկլինիկային։ Սակայն սրանով խնդիրը չի լուծվում – հանգստավայրում, որը ընդունում է հազարավոր հանգստացողների առողջապահական ծառայություններից օգտվելը դժվար է:
«Իններորդ ալիքը» սեպտեմբերի 14-ին գտնվում էր Բակուրիանիում և դեռևս այն հին շենքում հանդիպեց մանկաբույժ Գուցիաթ Իսակովին, ով 41 տարի Բակուրիանիում ընտանեկան բժիշկ է:
Առանց այն էլ վթարային ամբուլատորիան արդեն փլուզման եզրին էր, չունեին ջուր, լույս, ջեռուցում, կոյուղաջրերը չէին աշխատում։ Տանիքից անձրև էր կաթում։ Կահույք էլ չկար, ուստի երկու բժիշկ պետք է հիվանդներին ընդունեին մեկ կաբինետում։ Իրավիճակն այստեղ ձմռանն էլ ավելի էր դժվարանում։ Մեկ վառարանով կարող էին տաքացնել մի փոքրիկ սենյակ, իսկ վառելափայտ գնում էին իրենց իսկ աշխատավարձով:
Ամբուլատորիան չուներ անգամ բժշկական սարքավորումներ, ուստի հիվանդներին միայն մակերեսային են զննում, ուղեգրեր գրում, իսկ երեխաներին սովորական պատվաստումներ էին անում։
«Միջազգային հանգստավայրն իրականում չունի առողջապահության առաջնային օղակ: Օլիմպիական քաղաք է, ամբուլատորիայի շենք չկա։ Մենք նրանց ուղարկում ենք Բորջոմի, Խաշուրի կամ Գորի՝ հետազոտության համար։ Ահա, շտապօգնության մեքենան դրսում կանգնած սպասում է հիվանդին, սնկով թունավորված մարդ է ու պետք է ինչ-որ տեղ տանել»,- ասում է Գուցիաթ Իսակովը։
Նրա խոսքով, Բակուրիանիի բժիշկները բազմիցս դիմել են առողջապահության նախարարությանն ու տեղական իշխանություններին օգնության խնդրանքով, սակայն բուժանձնակազմը նույնիսկ իրավիճակը բարելավելու խոստում չի ստացել։
Քանի որ ընտանեկան բժշկի աշխատավարձը շատ ցածր է, Գուցիաթ Իսակովն աշխատում է նաև որպես շտապ օգնության բժիշկ։ Այստեղ էլ վիճակն գովելի չէ։ Նա ասում է, որ ամառային և ձմեռային սեզոններին, երբ հանգստավայր են գալիս հանգստացողները, զանգերի թիվը զգալիորեն ավելանում է։ Նրանք օրական ստանում են միջինը 30 հաղորդագրություն։ Ամռանը շտապօգնության երկու խումբ է աշխատում Բակուրիանիում և հարակից գյուղերում։ Հանգստավայրում նշում են, որ պահանջարկի ավելացման պատճառով շտապ օգնության ծառայությունները հաճախ ուշանում են։ Նման պահերին հյուրանոցատերերը կամ հանգստացողները ստիպված են լինում հիվանդին սեփական տրանսպորտով տանել Բորջոմի կամ Խաշուրի։
«Բժիշկները ֆիզիկապես չեն հասցնում բոլորին օգնել։ Երկու օր առաջ մի դեպք պատահեց, հանգստացողը շատ վատ էր։ Թեժ գծով մեզ ասացին, որ շտապօգնությունը մեկուկես ժամ չի կարող գաա, ստիպված եղա սեփական մեքենայով տանել։ Մինչ այդ երեխան թունավորվել էր, շտապօգնությունը եկավ, բայց կլինիկայում բժիշկ չունեին, և ես ստիպված էի սեփական տրանսպորտով նրան տեղափոխել Բորջոմի, քանի որ իրենք չէին կարողանում տեղափոխել։ Մեկ այլ դեպք՝ երեխայի ծնոտը դուրս էր ընկել, և ստիպված ենք եղել նրան Խաշուրի տանել։ Մենք ֆիզիկապես չենք կարող տեղում ծառայություններ մատուցել»,- ասում է հյուրանոցներից մեկի մենեջեր Իրակլի Գոգուաձեն։
«Սեզոնին Բակուրիանիում շատ մարդիկ են լինում։ Հիվանդանոցում հնարավորության չափով օգնում են։ Եթե դժվար հիվանդ է, կանչում են բրիգադ, ուղարկում ինչ-որ տեղ։ Եթե շատ մարդիկ կան, շտապօգնությունը կարող է ժամանակին չհասնել բոլորին, շատ զբաղված են։ Լինում են դեպքեր, երբ հանգստացողներն իրենց մեքենաներով գնում են հիվանդանոց, շատերն են այսպես վարվում, իսկ եթե ոչ, սպասում են շտապօգնության մեքենային»,- բացատրում է տեղի բնակիչ Քեթո Գվարամաձեն։
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Բակուրիանիում գնալով դժվարանում է ամբուլատոր ծառայություններ ստանալը, հիվանդներին առաջնային, շտապ օգնություն ցուցաբերել ստիպված է «Բակուրիանի տարածաշրջանային առողջության կենտրոն» ՍՊԸ-ն: Այստեղ հիվանդները կարող են որոշակի հետազոտություններ անել: Բուժհաստատությունն ունի վնասվածքաբանության և մանկաբուժական բաժանմունք, սպասասրահ, ուստի շտապօգնության խումբը հիվանդին տանում է կենտրոն, բայց այստեղ էլ կա բժիշկների և ծառայությունների պակաս։
«Փաստորեն մարզային առողջապահական կենտրոնում բժիշկներ չկան։ Միակ բանը, որ կարող են անել, փոխներարկումն է։ Տարիներ շարունակ ասում են, որ կփորձեն լուծել, բայց դեռ ոչինչ լուծված չէ»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Իրակլի Գոգուաձեն։
Բակուրիանիի առողջապահության կենտրոն
Հանգստացողներն ու տեղի բնակիչները պահանջում են շտապ օգնության խմբերի ավելացում և Բակուրիանիում առաջնային բժշկական կենտրոնի ստեղծում:
«Հաշվի առնելով, որ շատ մարդիկ, հատկապես երեխաները, ամեն տարի հանգստանում են Բակուրիանիում, անհրաժեշտ է ավելի լավ մոբիլիզացնել շտապօգնության ծառայությունները, վնասվածքաբանին, տեղացի մանկաբույժին, որը կօգնի հիվանդներին 24 ժամ»,- ասում է հանգստացող Նինո Փուլարիանին։
«Ինձ համար՝ որպես չորս երեխաների մայր, շատ կարևոր է տեղում առաջին բուժօգնության հնարավորությունը։ Սա սար է, կարող է անսպասելի բան պատահել, և մենք չպետք է գնանք այլ քաղաք, ավելի լավ է այս ծառայությունը տեղում լինի»,- ասում է Սալոմե Գուգուչիան, ով իր երեխաների հետ հանգստանում է Բակուրիանիում։
Ինչո՞ւ օլիմպիական քաղաքը չուներ պատշաճ առաջնային առողջապահական համակարգ և ե՞րբ կվերանորոգվի Բակուրիանիի ամբուլատորիան, այս հարցը մեկ շաբաթից ավելի փորձեցինք պարզել Առողջապահության նախարարությունում, իսկ պատրաստած նյութը այս ընթացքում չէինք հրապարակում։ Գործակալության մամուլի ծառայությունից միայն հիմա են վերադարձրել պատասխանը եւ մեզ հայտնել, որ ամբուլատորիայի աշխատակիցներն այլեւս շտապօգնության շենքում չեն եւ շարունակում են աշխատել այլ հասցեում։
Նախարարությունը չի մեկնաբանում նաև իրավիճակը տարածաշրջանում։ Մամլո գրասենյակից հետաքրքրվեցինք, թե ի՞նչ ծրագիր ունի նախարարությունը այն գյուղերում, որտեղ ամբուլատորիա չկա, սակայն մինչ օրս այս հարցերին չեն պատասխանել։
Ի տարբերություն Բակուրիանիի, Ախալցիխեի Գուրկելի գյուղը տեղում չունի ոչ ամբուլատորիա, ոչ էլ ընտանեկան բժիշկ։ Բնակիչները ստիպված են բժշկի դիմել հինգ կմ հեռավորության վրա գտնվող Ագարա գյուղում։ Ագարայի ամբուլատորիան սպասարկում է հինգ գյուղերի՝ Զիկիլիա, Սակունեթի, Ագարա, Ծինուբանի և Գուրկելի։ Համայնքն ունի մեկ բժիշկ, ով շաբաթական երկու անգամ այցելում է կլինիկա:
«Եթե գյուղի բժիշկ ես, տարին գոնե երկու-երեք անգամ պետք է այցելես խրոնիկ հիվանդներին։ Մարդկանց աչքին գոնե պետք է երևաս, իմանան, որ դուք եք իրենց բժիշկը: Ես իմ աչքով չեմ տեսել»,- մեզ պատմում է Ծինուբանի գյուղում բնակվող Գիորգի Զազաձեն։
Ծինուբանը գտնվում է Գուրկելիի հարեւանությամբ, այստեղ կա բժշկական կենտրոն, որտեղ գյուղացիները կարող են բուժքույրական ծառայություններ ստանալ։ Բժշկական կետը փոքրիկ սենյակ է՝ երկու աթոռով, սեղանով և հին պուֆիկով։ Գյուղացիներն ասում են, որ այնտեղ չկա ոչ առաջին օգնության համար անհրաժեշտ բժշկական սարքավորումներ, ոչ էլ համապատասխան դեղամիջոցներ։
«Եթե տղամարդը կտրի ձեռքը, բուժքույրը վիրակապե՞ր, առաջին բուժօգնության դեղեր չպե՞տք է ունենա: Եթե անհրաժեշտ է ճնշման չափում, չպետք է օգնի՞: Ոչինչ չկա, ստերիլ բաների մասին խոսելն ավելորդ է։ Եթե մի քիչ կարգավորեն, շտապ օգնության խմբերն ու քաղաքային հիվանդանոցները քիչ թե շատ կթեթևանան»,- ասում են գյուղում։
Պաշտոնական տվյալներով՝ Սամցխե-Ջավախեթին, բուժքույրերի և բժիշկների թվով, Վրաստանում զբաղեցնում է նախավերջին տեղը և առաջ է միայն Շիդա Քարթլիից։ Ոլորտի մասնագետների կարծիքով՝ խնդիրը Թբիլիսիում և մարզերում բուժանձնակազմի անհավասար բաշխվածությունն է։ Թբիլիսին, որտեղ ապրում է երկրի բնակչության 30%-ը, սպասարկում է մոտ 15000 բժիշկ։ Երկրի բնակչության մնացած 70%-ն ունի ընդամենը 8000 բժիշկ։ Բժիշկների մեծ մասն աշխատում է Թբիլիսիում, իսկ որոշ շրջաններում բժիշկների և բուժքույրական անձնակազմի պակաս կա։
«Բժիշկների մեծ մասը հավաքված է Թբիլիսիում և մեծ քաղաքներում։ Նրանք պետք է ունենան մի շարք խրախուսական սխեմաներ մարզեր գնալու համար։ Կենտրոնական և տեղական իշխանությունները պետք է աշխատեն գոնե ժամանակավորապես գյուղական բնակավայրեր բժշկական անձնակազմ բերելու ուղղությամբ: Այս հարցին պետք է ժամանակին ուշադրություն դարձնել»,- ասում է հանրային առողջապահության փորձագետ Նինո Միրզիկաշվիլին։
Առողջապահական քաղաքականության մասնագետը վերջին անգամ ուսումնասիրել է փոքրամասնությունների առողջապահության առաջնային ծառայությունների հասանելիությունը և տարածաշրջանում առկա մարտահրավերները 2023 թվականի հունիս-հուլիս ամիսներին: Հետազոտության շրջանակներում USAID-ի «Միասնությունը բազմազանության մեջ է» ծրագրի շրջանակներում Սամցխե-Ջավախեթիում հանդիպումներ են անցկացվել տեղի բժիշկների, կլինիկաների տնօրենների և տարբեր թիրախային խմբերի հետ: Իլիայի համալսարանի ասոցացված պրոֆեսորն ասում է, որ ուսումնասիրությունը բացահայտել է առաջնային բուժօգնության համակարգում մի շարք թերություններ, որոնցից ամենաուշագրավը գյուղական բնակավայրերում բժիշկների թիվն է։
«Ընտանեկան բժիշկը ամենածերացող մասնագիտությունն է։ Միջին տարիքը 65-70 տարեկան է, հատկապես գյուղական բնակավայրերում։ Սա շատ լուրջ խնդիր է, քանի որ մի քանի տարի հետո մենք տեղում ֆիզիկապես բժիշկներ այլեւս չենք ունենա։ Ընտանեկան բժշկության ֆակուլտետ չեն ընդունվում, քանի որ դա ոչ պոպուլյար, ցածր վարձատրվող մասնագիտություն է։ Վրաստանում որակյալ բուժքույրերի շատ սուր պակաս կա, և այդ պակասն ավելի է զգացվում տարածաշրջանում։ Հետազոտության արդյունքում բացահայտվել է առողջության առաջնային պահպանման համակարգի թուլությունը թե՛ մարդկային ռեսուրսների, թե՛ ենթակառուցվածքների առումով։ Բազմաթիվ ամբուլատորիաներ հեղեղված են, կոյուղի չկա, կան բազմաթիվ տեխնիկական խնդիրներ։
Հատկապես գյուղական վայրերում, ինչը շատ խնդրահարույց է տեղի բնակիչների համար։ Որոշ դեպքերում ընտանեկան բժիշկը գրված է միայն թղթի վրա, իսկ գյուղական ամբուլատորիայում գործում է միայն բուժքույր։ Բժիշկը չի կարողանում գալ, երբեմն տրանսպորտի խնդիր է լինում, երբեմն՝ այլ խնդիրներ»,- մեզ հետ զրույցում ասում է Նինո Միրզիկաշվիլին։
Մեկ տարի առաջ գյուղական ամբուլատորիաները ինքնակառավարման հաշվեկշռից փոխանցվեցին առողջապահության նախարարության «Վրացական բժշկական հոլդինգ» տնօրինությանը։ Սամցխե-Ջավախքի գյուղական բժիշկների համակարգողն ասում է, որ համակարգը դեռ շտկման փուլում է։ Կախա Բերիձեի խոսքով, Ախալցխայի մունիցիպալիտետում գործում է 23 ամբուլատորիա։ Բացի այդ, կան բժշկական կետեր, այսպես կոչված Կազմակերպության կողմից դեռևս չգրանցված ծերանոցներ. Նրա տեղեկություններով, առաջին փուլում նախատեսվում է մարզում չորս ամբուլատորիայի վերականգնում, որոնցից երկուսը Ադիգենում, մեկական Ասպինձայում ու Բորժոմիում։
Գյուղական ամբուլատորիաները ինքնակառավարման հաշվեկշռից առողջապահության նախարարության «Վրաստանի բժշկական հոլդինգի» տնօրինությանը փոխանցվեցին մեկ տարի առաջ։ Սամցխե-Ջավախեթիի գյուղական բժիշկների կոորդինատորն ասում է, որ համակարգը դեռ շտկման փուլում է։ Կախա Բերիձեի խոսքով, Ախալցիխեի մունիցիպալիտետում գործում է 23 ամբուլատորիա։ Բացի այդ, կան բժշկական կետեր, այսպես կոչված բուժքույրերի սենյակներ, որոնք կազմակերպության կողմից դեռևս գրանցված չեն: Նրա տեղեկություններով, առաջին փուլում նախատեսվում է մարզում չորս ամբուլատորիայի վերականգնում, երկուսը Ադիգենիում, մեկական Ասպինձայում ու Բորջոմիում։
«Ախալցիխեում շատ նոր ամբուլատորիաներ կան, Սվիրի կամ Ծղրութի ամբուլատորիաները շատ շուտով կարող են համալրվել վերականգնողական ամբուլատորիաների ցանկում։ Հաջորդը կընտրվի ըստ անհրաժեշտության»,- ասում է Կախա Բերիձեն։ Նրա տեղեկություններով՝ Ախալցիխեի մունիցիպալիտետում կա 19 գյուղական բժիշկ։ Բժշկական անձնակազմի սղության պատճառով բժիշկների մեծ մասն աշխատում է մի քանի վայրերում:
«Երբ պայմանագիր ենք կնքում, բժիշկն ինքն է ընտրում եռօրյա կամ հնգօրյա ռեժիմ։ Եթե հինգ օրական է, ապա բժիշկը պետք է ամբուլատորիայում լինի ամեն օր 4 ժամ, եթե երեք օրական է, ապա 7 ժամ (շաբաթական 20 ժամ): Սա համարվում է նրանց լրիվ դրույքով աշխատանքը։ Քանի որ բժիշկների պակաս կա, բժիշկն ինքն է ընտրում իր աշխատանքային պլանը՝ ելնելով իր գրաֆիկից։ Նրանք սահմանափակում չունեն, թե շաբաթվա որ օրերին կարող են լինել գյուղում, կարող են աշխատել նաև հանգստյան օրերին, բայց բուժքույրը պետք է մշտապես լինի ամբուլատորիայում»:
«Georgian Medical Holding»-ի ներկայացուցչի և հետազոտության արդյունքները, որ գյուղական վայրերում բժիշկների պակաս կա, հաստատվում է պաշտոնական տվյալներով։ Օրինակ՝ Վրաստանում մեկ ամբուլատոր բժիշկը տարեկան ընդունում է միջինը 1062 հիվանդ, այսինքն՝ օրական մոտ չորս, իսկ Լիտվայում նա տարեկան սպասարկում է 5944, այսինքն՝ օրական միջինը 24 հիվանդի։
Ոլորտի մասնագետների կարծիքով՝ առաջնային բուժօգնության ծառայությունների հասանելիության համար, ի թիվս այլոց, կարևոր են զարգացած բժշկական և սոցիալական ենթակառուցվածքները, քաղաքային տրանսպորտը:
Ըստ ընտանեկան բժիշկ Գուցիաթ Իսակովի, նկարահանումից մոտ մեկ շաբաթ անց «Բակուրիանիի առողջության կենտրոնում» սենյակ է հատկացվել ամբուլատոր-պոլիկլինիկային։ Սակայն սրանով խնդիրը չի լուծվում – հանգստավայրում, որը ընդունում է հազարավոր հանգստացողների առողջապահական ծառայություններից օգտվելը դժվար է:
«Իններորդ ալիքը» սեպտեմբերի 14-ին գտնվում էր Բակուրիանիում և դեռևս այն հին շենքում հանդիպեց մանկաբույժ Գուցիաթ Իսակովին, ով 41 տարի Բակուրիանիում ընտանեկան բժիշկ է:
Առանց այն էլ վթարային ամբուլատորիան արդեն փլուզման եզրին էր, չունեին ջուր, լույս, ջեռուցում, կոյուղաջրերը չէին աշխատում։ Տանիքից անձրև էր կաթում։ Կահույք էլ չկար, ուստի երկու բժիշկ պետք է հիվանդներին ընդունեին մեկ կաբինետում։ Իրավիճակն այստեղ ձմռանն էլ ավելի էր դժվարանում։ Մեկ վառարանով կարող էին տաքացնել մի փոքրիկ սենյակ, իսկ վառելափայտ գնում էին իրենց իսկ աշխատավարձով:
Ամբուլատորիան չուներ անգամ բժշկական սարքավորումներ, ուստի հիվանդներին միայն մակերեսային են զննում, ուղեգրեր գրում, իսկ երեխաներին սովորական պատվաստումներ էին անում։
«Միջազգային հանգստավայրն իրականում չունի առողջապահության առաջնային օղակ: Օլիմպիական քաղաք է, ամբուլատորիայի շենք չկա։ Մենք նրանց ուղարկում ենք Բորջոմի, Խաշուրի կամ Գորի՝ հետազոտության համար։ Ահա, շտապօգնության մեքենան դրսում կանգնած սպասում է հիվանդին, սնկով թունավորված մարդ է ու պետք է ինչ-որ տեղ տանել»,- ասում է Գուցիաթ Իսակովը։
Նրա խոսքով, Բակուրիանիի բժիշկները բազմիցս դիմել են առողջապահության նախարարությանն ու տեղական իշխանություններին օգնության խնդրանքով, սակայն բուժանձնակազմը նույնիսկ իրավիճակը բարելավելու խոստում չի ստացել։
Քանի որ ընտանեկան բժշկի աշխատավարձը շատ ցածր է, Գուցիաթ Իսակովն աշխատում է նաև որպես շտապ օգնության բժիշկ։ Այստեղ էլ վիճակն գովելի չէ։ Նա ասում է, որ ամառային և ձմեռային սեզոններին, երբ հանգստավայր են գալիս հանգստացողները, զանգերի թիվը զգալիորեն ավելանում է։ Նրանք օրական ստանում են միջինը 30 հաղորդագրություն։ Ամռանը շտապօգնության երկու խումբ է աշխատում Բակուրիանիում և հարակից գյուղերում։ Հանգստավայրում նշում են, որ պահանջարկի ավելացման պատճառով շտապ օգնության ծառայությունները հաճախ ուշանում են։ Նման պահերին հյուրանոցատերերը կամ հանգստացողները ստիպված են լինում հիվանդին սեփական տրանսպորտով տանել Բորջոմի կամ Խաշուրի։
«Բժիշկները ֆիզիկապես չեն հասցնում բոլորին օգնել։ Երկու օր առաջ մի դեպք պատահեց, հանգստացողը շատ վատ էր։ Թեժ գծով մեզ ասացին, որ շտապօգնությունը մեկուկես ժամ չի կարող գաա, ստիպված եղա սեփական մեքենայով տանել։ Մինչ այդ երեխան թունավորվել էր, շտապօգնությունը եկավ, բայց կլինիկայում բժիշկ չունեին, և ես ստիպված էի սեփական տրանսպորտով նրան տեղափոխել Բորջոմի, քանի որ իրենք չէին կարողանում տեղափոխել։ Մեկ այլ դեպք՝ երեխայի ծնոտը դուրս էր ընկել, և ստիպված ենք եղել նրան Խաշուրի տանել։ Մենք ֆիզիկապես չենք կարող տեղում ծառայություններ մատուցել»,- ասում է հյուրանոցներից մեկի մենեջեր Իրակլի Գոգուաձեն։
«Սեզոնին Բակուրիանիում շատ մարդիկ են լինում։ Հիվանդանոցում հնարավորության չափով օգնում են։ Եթե դժվար հիվանդ է, կանչում են բրիգադ, ուղարկում ինչ-որ տեղ։ Եթե շատ մարդիկ կան, շտապօգնությունը կարող է ժամանակին չհասնել բոլորին, շատ զբաղված են։ Լինում են դեպքեր, երբ հանգստացողներն իրենց մեքենաներով գնում են հիվանդանոց, շատերն են այսպես վարվում, իսկ եթե ոչ, սպասում են շտապօգնության մեքենային»,- բացատրում է տեղի բնակիչ Քեթո Գվարամաձեն։
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Բակուրիանիում գնալով դժվարանում է ամբուլատոր ծառայություններ ստանալը, հիվանդներին առաջնային, շտապ օգնություն ցուցաբերել ստիպված է «Բակուրիանի տարածաշրջանային առողջության կենտրոն» ՍՊԸ-ն: Այստեղ հիվանդները կարող են որոշակի հետազոտություններ անել: Բուժհաստատությունն ունի վնասվածքաբանության և մանկաբուժական բաժանմունք, սպասասրահ, ուստի շտապօգնության խումբը հիվանդին տանում է կենտրոն, բայց այստեղ էլ կա բժիշկների և ծառայությունների պակաս։
«Փաստորեն մարզային առողջապահական կենտրոնում բժիշկներ չկան։ Միակ բանը, որ կարող են անել, փոխներարկումն է։ Տարիներ շարունակ ասում են, որ կփորձեն լուծել, բայց դեռ ոչինչ լուծված չէ»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Իրակլի Գոգուաձեն։
Բակուրիանիի առողջապահության կենտրոնՀանգստացողներն ու տեղի բնակիչները պահանջում են շտապ օգնության խմբերի ավելացում և Բակուրիանիում առաջնային բժշկական կենտրոնի ստեղծում:
«Հաշվի առնելով, որ շատ մարդիկ, հատկապես երեխաները, ամեն տարի հանգստանում են Բակուրիանիում, անհրաժեշտ է ավելի լավ մոբիլիզացնել շտապօգնության ծառայությունները, վնասվածքաբանին, տեղացի մանկաբույժին, որը կօգնի հիվանդներին 24 ժամ»,- ասում է հանգստացող Նինո Փուլարիանին։
«Ինձ համար՝ որպես չորս երեխաների մայր, շատ կարևոր է տեղում առաջին բուժօգնության հնարավորությունը։ Սա սար է, կարող է անսպասելի բան պատահել, և մենք չպետք է գնանք այլ քաղաք, ավելի լավ է այս ծառայությունը տեղում լինի»,- ասում է Սալոմե Գուգուչիան, ով իր երեխաների հետ հանգստանում է Բակուրիանիում։
Ինչո՞ւ օլիմպիական քաղաքը չուներ պատշաճ առաջնային առողջապահական համակարգ և ե՞րբ կվերանորոգվի Բակուրիանիի ամբուլատորիան, այս հարցը մեկ շաբաթից ավելի փորձեցինք պարզել Առողջապահության նախարարությունում, իսկ պատրաստած նյութը այս ընթացքում չէինք հրապարակում։ Գործակալության մամուլի ծառայությունից միայն հիմա են վերադարձրել պատասխանը եւ մեզ հայտնել, որ ամբուլատորիայի աշխատակիցներն այլեւս շտապօգնության շենքում չեն եւ շարունակում են աշխատել այլ հասցեում։
Նախարարությունը չի մեկնաբանում նաև իրավիճակը տարածաշրջանում։ Մամլո գրասենյակից հետաքրքրվեցինք, թե ի՞նչ ծրագիր ունի նախարարությունը այն գյուղերում, որտեղ ամբուլատորիա չկա, սակայն մինչ օրս այս հարցերին չեն պատասխանել։
Ի տարբերություն Բակուրիանիի, Ախալցիխեի Գուրկելի գյուղը տեղում չունի ոչ ամբուլատորիա, ոչ էլ ընտանեկան բժիշկ։ Բնակիչները ստիպված են բժշկի դիմել հինգ կմ հեռավորության վրա գտնվող Ագարա գյուղում։ Ագարայի ամբուլատորիան սպասարկում է հինգ գյուղերի՝ Զիկիլիա, Սակունեթի, Ագարա, Ծինուբանի և Գուրկելի։ Համայնքն ունի մեկ բժիշկ, ով շաբաթական երկու անգամ այցելում է կլինիկա:
«Եթե գյուղի բժիշկ ես, տարին գոնե երկու-երեք անգամ պետք է այցելես խրոնիկ հիվանդներին։ Մարդկանց աչքին գոնե պետք է երևաս, իմանան, որ դուք եք իրենց բժիշկը: Ես իմ աչքով չեմ տեսել»,- մեզ պատմում է Ծինուբանի գյուղում բնակվող Գիորգի Զազաձեն։
Ծինուբանը գտնվում է Գուրկելիի հարեւանությամբ, այստեղ կա բժշկական կենտրոն, որտեղ գյուղացիները կարող են բուժքույրական ծառայություններ ստանալ։ Բժշկական կետը փոքրիկ սենյակ է՝ երկու աթոռով, սեղանով և հին պուֆիկով։ Գյուղացիներն ասում են, որ այնտեղ չկա ոչ առաջին օգնության համար անհրաժեշտ բժշկական սարքավորումներ, ոչ էլ համապատասխան դեղամիջոցներ։
«Եթե տղամարդը կտրի ձեռքը, բուժքույրը վիրակապե՞ր, առաջին բուժօգնության դեղեր չպե՞տք է ունենա: Եթե անհրաժեշտ է ճնշման չափում, չպետք է օգնի՞: Ոչինչ չկա, ստերիլ բաների մասին խոսելն ավելորդ է։ Եթե մի քիչ կարգավորեն, շտապ օգնության խմբերն ու քաղաքային հիվանդանոցները քիչ թե շատ կթեթևանան»,- ասում են գյուղում։
Պաշտոնական տվյալներով՝ Սամցխե-Ջավախեթին, բուժքույրերի և բժիշկների թվով, Վրաստանում զբաղեցնում է նախավերջին տեղը և առաջ է միայն Շիդա Քարթլիից։ Ոլորտի մասնագետների կարծիքով՝ խնդիրը Թբիլիսիում և մարզերում բուժանձնակազմի անհավասար բաշխվածությունն է։ Թբիլիսին, որտեղ ապրում է երկրի բնակչության 30%-ը, սպասարկում է մոտ 15000 բժիշկ։ Երկրի բնակչության մնացած 70%-ն ունի ընդամենը 8000 բժիշկ։ Բժիշկների մեծ մասն աշխատում է Թբիլիսիում, իսկ որոշ շրջաններում բժիշկների և բուժքույրական անձնակազմի պակաս կա։
«Բժիշկների մեծ մասը հավաքված է Թբիլիսիում և մեծ քաղաքներում։ Նրանք պետք է ունենան մի շարք խրախուսական սխեմաներ մարզեր գնալու համար։ Կենտրոնական և տեղական իշխանությունները պետք է աշխատեն գոնե ժամանակավորապես գյուղական բնակավայրեր բժշկական անձնակազմ բերելու ուղղությամբ: Այս հարցին պետք է ժամանակին ուշադրություն դարձնել»,- ասում է հանրային առողջապահության փորձագետ Նինո Միրզիկաշվիլին։ Առողջապահական քաղաքականության մասնագետը վերջին անգամ ուսումնասիրել է փոքրամասնությունների առողջապահության առաջնային ծառայությունների հասանելիությունը և տարածաշրջանում առկա մարտահրավերները 2023 թվականի հունիս-հուլիս ամիսներին: Հետազոտության շրջանակներում USAID-ի «Միասնությունը բազմազանության մեջ է» ծրագրի շրջանակներում Սամցխե-Ջավախեթիում հանդիպումներ են անցկացվել տեղի բժիշկների, կլինիկաների տնօրենների և տարբեր թիրախային խմբերի հետ: Իլիայի համալսարանի ասոցացված պրոֆեսորն ասում է, որ ուսումնասիրությունը բացահայտել է առաջնային բուժօգնության համակարգում մի շարք թերություններ, որոնցից ամենաուշագրավը գյուղական բնակավայրերում բժիշկների թիվն է։
«Ընտանեկան բժիշկը ամենածերացող մասնագիտությունն է։ Միջին տարիքը 65-70 տարեկան է, հատկապես գյուղական բնակավայրերում։ Սա շատ լուրջ խնդիր է, քանի որ մի քանի տարի հետո մենք տեղում ֆիզիկապես բժիշկներ այլեւս չենք ունենա։ Ընտանեկան բժշկության ֆակուլտետ չեն ընդունվում, քանի որ դա ոչ պոպուլյար, ցածր վարձատրվող մասնագիտություն է։ Վրաստանում որակյալ բուժքույրերի շատ սուր պակաս կա, և այդ պակասն ավելի է զգացվում տարածաշրջանում։ Հետազոտության արդյունքում բացահայտվել է առողջության առաջնային պահպանման համակարգի թուլությունը թե՛ մարդկային ռեսուրսների, թե՛ ենթակառուցվածքների առումով։ Բազմաթիվ ամբուլատորիաներ հեղեղված են, կոյուղի չկա, կան բազմաթիվ տեխնիկական խնդիրներ։
Հատկապես գյուղական վայրերում, ինչը շատ խնդրահարույց է տեղի բնակիչների համար։ Որոշ դեպքերում ընտանեկան բժիշկը գրված է միայն թղթի վրա, իսկ գյուղական ամբուլատորիայում գործում է միայն բուժքույր։ Բժիշկը չի կարողանում գալ, երբեմն տրանսպորտի խնդիր է լինում, երբեմն՝ այլ խնդիրներ»,- մեզ հետ զրույցում ասում է Նինո Միրզիկաշվիլին։
Մեկ տարի առաջ գյուղական ամբուլատորիաները ինքնակառավարման հաշվեկշռից փոխանցվեցին առողջապահության նախարարության «Վրացական բժշկական հոլդինգ» տնօրինությանը։ Սամցխե-Ջավախքի գյուղական բժիշկների համակարգողն ասում է, որ համակարգը դեռ շտկման փուլում է։ Կախա Բերիձեի խոսքով, Ախալցխայի մունիցիպալիտետում գործում է 23 ամբուլատորիա։ Բացի այդ, կան բժշկական կետեր, այսպես կոչված Կազմակերպության կողմից դեռևս չգրանցված ծերանոցներ. Նրա տեղեկություններով, առաջին փուլում նախատեսվում է մարզում չորս ամբուլատորիայի վերականգնում, որոնցից երկուսը Ադիգենում, մեկական Ասպինձայում ու Բորժոմիում։
Գյուղական ամբուլատորիաները ինքնակառավարման հաշվեկշռից առողջապահության նախարարության «Վրաստանի բժշկական հոլդինգի» տնօրինությանը փոխանցվեցին մեկ տարի առաջ։ Սամցխե-Ջավախեթիի գյուղական բժիշկների կոորդինատորն ասում է, որ համակարգը դեռ շտկման փուլում է։ Կախա Բերիձեի խոսքով, Ախալցիխեի մունիցիպալիտետում գործում է 23 ամբուլատորիա։ Բացի այդ, կան բժշկական կետեր, այսպես կոչված բուժքույրերի սենյակներ, որոնք կազմակերպության կողմից դեռևս գրանցված չեն: Նրա տեղեկություններով, առաջին փուլում նախատեսվում է մարզում չորս ամբուլատորիայի վերականգնում, երկուսը Ադիգենիում, մեկական Ասպինձայում ու Բորջոմիում։
«Ախալցիխեում շատ նոր ամբուլատորիաներ կան, Սվիրի կամ Ծղրութի ամբուլատորիաները շատ շուտով կարող են համալրվել վերականգնողական ամբուլատորիաների ցանկում։ Հաջորդը կընտրվի ըստ անհրաժեշտության»,- ասում է Կախա Բերիձեն։ Նրա տեղեկություններով՝ Ախալցիխեի մունիցիպալիտետում կա 19 գյուղական բժիշկ։ Բժշկական անձնակազմի սղության պատճառով բժիշկների մեծ մասն աշխատում է մի քանի վայրերում:
«Երբ պայմանագիր ենք կնքում, բժիշկն ինքն է ընտրում եռօրյա կամ հնգօրյա ռեժիմ։ Եթե հինգ օրական է, ապա բժիշկը պետք է ամբուլատորիայում լինի ամեն օր 4 ժամ, եթե երեք օրական է, ապա 7 ժամ (շաբաթական 20 ժամ): Սա համարվում է նրանց լրիվ դրույքով աշխատանքը։ Քանի որ բժիշկների պակաս կա, բժիշկն ինքն է ընտրում իր աշխատանքային պլանը՝ ելնելով իր գրաֆիկից։ Նրանք սահմանափակում չունեն, թե շաբաթվա որ օրերին կարող են լինել գյուղում, կարող են աշխատել նաև հանգստյան օրերին, բայց բուժքույրը պետք է մշտապես լինի ամբուլատորիայում»:
«Georgian Medical Holding»-ի ներկայացուցչի և հետազոտության արդյունքները, որ գյուղական վայրերում բժիշկների պակաս կա, հաստատվում է պաշտոնական տվյալներով։ Օրինակ՝ Վրաստանում մեկ ամբուլատոր բժիշկը տարեկան ընդունում է միջինը 1062 հիվանդ, այսինքն՝ օրական մոտ չորս, իսկ Լիտվայում նա տարեկան սպասարկում է 5944, այսինքն՝ օրական միջինը 24 հիվանդի։
Ոլորտի մասնագետների կարծիքով՝ առաջնային բուժօգնության ծառայությունների հասանելիության համար, ի թիվս այլոց, կարևոր են զարգացած բժշկական և սոցիալական ենթակառուցվածքները, քաղաքային տրանսպորտը:
ამავე კატეგორიაში
კვირის პოპულარული
ამინდის პროგნოზი
აბრეშუმის გზა
პარტნიორი მედიასაშუალებების მასალები
ამინდი
ახალციხე
22
°C
ახალქალაქი
18
°C
ასპინძა
28
°C
ადიგენი
16
°C
ბორჯომი
23
°C
თბილისი
25
°C
აბასთუმანი
19
°C
ბაკურიანი
15
°C
ნინოწმინდა
18
°C
ვალუტა
AMD
1000
6.8440
EUR
1
2.8713
RUB
100
2.9096
TRY
1
0.0822
USD
1
2.6760
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
