დოკუმენტური ფილმი
მაშინ, როცა საქართველოში აუტისტური სპექტრის, „უცნაური ქცევის“ ბავშვებს „ცუდად აღზრდილს“ უწოდებდნენ და სახლში კეტავდნენ, როცა მის შესახებ ბევრი რამ სპეციალისტებმაც კი არ იცოდნენ, ახალციხეში ახალგაზრდა დედამ აუტისტური სპექტრის მქონე შვილის უფლებებისთვის ბრძოლა დამოუკიდებლად, სახელმწიფოს მხარდაჭერის გარეშე, ნულიდან დაიწყო. ელისო თათეშვილმა ბავშვთა და მოზარდთა განვითარების ცენტრი 2010 წელს დააფუძნა. მას შემდეგ ცენტრის ბენეფიციართა რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდება და მომსახურების სპექტრიც ფართოვდება.
„სმენის პრობლემა გვეგონა. ჩემს შვილს სახელს რომ ვეძახდით, არ რეაგირებდა. მივმართეთ სპეციალისტებს და არც ისე სასიამოვნო ფორმით გავიგეთ, რომ ეჭვი იყო აუტისტური სპექტრის აშლილობაზე. წარმოიდგინეთ ბავშვი, რომელიც არ ემორჩილება მშობლის თხოვნას ან გაბრაზებას.…ამიტომ ყოველთვის - სეირნობის, მაღაზიაში შესვლის დროს, ბაღში, სკოლაში, ადამიანებთან მიწევდა ახსნა, რატომ იქცეოდა ჩემი შვილი ასე. იმიტომ კი არა, რომ ცუდად აღზრდილი იყო, იმიტომ, რომ ის სხვანაირად აღიქვამდა ყველაფერს. თავიდან ხდებოდა მშობლების დადანაშაულება, რომ რანაირად გაზრდილი ბავშვია“, - იხსენებს ელისო.
გაუჭირდა კომპეტენტური სპეციალისტის მოძიება, რომელიც ასწავლიდა, როგორ ემართათ სიტუაცია. სკოლებმა და ბაღებმა არ იცოდნენ, როგორ უნდა ემუშავათ ამ დიაგნოზის მქონე ბავშვებთან. ელისომ შვილი თერაპიაზე ორი წელი თბილისში ატარა. სახელმწიფო გიორგის და მის მშობლებს ვერაფერს სთავაზობდა, ამიტომ გამოსავალი თავად მოძებნა და მეგობრების დახმარებით დღის ცენტრი ახალციხეშივე ჩამოაყალიბა. ფინანსური მხარდაჭერა კი დონორი ორგანიზაციებისგან მიიღო.
„ჩავარდნილი დღე, ჩემი შვილისთვის არის ერთით ნაკლები უნარი და შესაძლებლობა, იცხოვროს დამოუკიდებლად. ძალიან რთული იყო, მაგრამ ეს მაძლევდა მოტივაციას, რომ არ მინდოდა სხვა მშობლებს ის გაევლოთ, რაც მე გავიარე. ამ დროს მშობლებს არავინ უსმენს. ორიენტირებულები ვართ ბავშვის მდგომარეობაზე და უკან რჩება მშობლის ემოცია. ამიტომ გადავწყვიტე უფრო ორგანიზებული გამხდარიყო, უფრო მეტი ადამიანისთვის მიმემართა“.
გიორგი ახლა 16 წლისაა. ყოველდღიურმა მუშაობამ მისი უნარები მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა. ბავშვთა და მოზარდთა განვითარების ცენტრში ყოველ დღე დადის. მის გარდა, ცენტრს თერაპიისთვის სხვადასხვა დარღვევის მქონე 20-მდე ბენეფიციარი სტუმრობს. დაწესებულება რეგიონის მასშტაბით, ბავშვების და მოზარდების მომსახურებას ითვალისწინებს, რომლებსაც გონებრივი შეზღუდვა, მენტალური ან განვითარების პრობლემები აქვთ. ბენეფიციარებთან ფსიქოლოგი, სპეციალური მასწავლებელი, ადრეული განვითარების სპეციალისტი და ლოგოპედი მუშაობს. მალე ცენტრს სომხურენოვანი თერაპევტი დაემატება.
„ხშირად ისე ხდება, რომ ბავშვებმა არ იციან ქართული, რადგან ოჯახში საუბრობენ სომხურ ენაზე. ამიტომ ჩვენი თერაპევტები იძულებულები იყვნენ მშობლებთან ესწავლათ სომხური სიტყვები, რომ ემუშავათ ბავშვებთან. ამ დროს მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვს თავისთვის გასაგებ ენაზე ველაპარაკოთ. ისედაც ბარიერია, რომ ეს ბავშვები არ ლაპარაკობენ და მით უმეტეს, როცა არ ესმის ენა. ბავშვისგან წამოსული ერთი ბგერაც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, მასზე უნდა ავაგოთ სიტყვა, ვასწავლოთ, დავაკავშიროთ, ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, თავის ენაზე მიეწოდოს თერაპია“.
ელისო ამბობს, რომ რეგიონში აუტიზმის შესახებ ცნობიერება ნელ-ნელა გაიზარდა. ამ დიაგნოზის მქონე ბავშვებს ქუჩაში უფრო ნაკლები ადამიანი აყოლებს თვალს. თუმცა სამუშაო კიდევ ბევრია.
ელისოს აზრით, ერთ-ერთი მთავარ პრობლემად რჩება ის რომ, აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე პირები საქართველოში შშმ პირებად აღიარებული არ არიან, რაც ოჯახებს არაერთ პრობლემას უქმნის. ვერ სარგებლობენ სახელმწიფო პროგრამებით, რომლებიც შშმ პირებისთვისაა გათვალისწინებული, ამიტომ მშობლებს შეღავათების მოსაპოვებლად ბრძოლა უწევთ. მათი არაერთი მცდელობის შედეგია, რომ 2022 წლიდან, ადგილობრივი ბიუჯეტიდან თერაპიის თანადაფინანსება მოიპოვეს იმ პერებისთვის, რომლებსაც სტატუსი არ აქვთ, თუმცა რეაბილიტაცია სჭირდებათ.
„პროგრამები იგეგმება, მაგრამ არ არის მორგებული ჩვენს რეალობაზე. ვფიქრობ, ნაკლები კომუნიკაციის ბრალია. სანამ ჩვენ თვითონ არ მივმართავთ სახელმწიფო სტრუქტურებს, იქამდე არ ხდება გათვალისწინება. ეს არ არის მეწარმეობა, შემოსავლის წყარო, ეს სერვისების შექმნის და მისი გაძლიერების კუთხით მომუშავე ორგანიზაციაა, რომლის მართვაც შეუძლებელია მხოლოდ ქველმოქმედებით“.
აუტისტური სპექტრის ბავშვების მშობლების ბრძოლა გრძელდება. ელისო ამბობს, რომ ნელა, თუმცა წინ მაინც მიიწევენ. არაერთ გამოწვევასთან ერთად, ახლა ერთ-ერთი უმთავრესია, რომ შვილებმა შშმ პირის სტატუსი და შეღავათები მიიღონ.
ბრძოლა საკუთარი და სხვისი შვილებისთვის
10:52 / 18.11.2022
მაშინ, როცა საქართველოში აუტისტური სპექტრის, „უცნაური ქცევის“ ბავშვებს „ცუდად აღზრდილს“ უწოდებდნენ და სახლში კეტავდნენ, როცა მის შესახებ ბევრი რამ სპეციალისტებმაც კი არ იცოდნენ, ახალციხეში ახალგაზრდა დედამ აუტისტური სპექტრის მქონე შვილის უფლებებისთვის ბრძოლა დამოუკიდებლად, სახელმწიფოს მხარდაჭერის გარეშე, ნულიდან დაიწყო. ელისო თათეშვილმა ბავშვთა და მოზარდთა განვითარების ცენტრი 2010 წელს დააფუძნა. მას შემდეგ ცენტრის ბენეფიციართა რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდება და მომსახურების სპექტრიც ფართოვდება.„სმენის პრობლემა გვეგონა. ჩემს შვილს სახელს რომ ვეძახდით, არ რეაგირებდა. მივმართეთ სპეციალისტებს და არც ისე სასიამოვნო ფორმით გავიგეთ, რომ ეჭვი იყო აუტისტური სპექტრის აშლილობაზე. წარმოიდგინეთ ბავშვი, რომელიც არ ემორჩილება მშობლის თხოვნას ან გაბრაზებას.…ამიტომ ყოველთვის - სეირნობის, მაღაზიაში შესვლის დროს, ბაღში, სკოლაში, ადამიანებთან მიწევდა ახსნა, რატომ იქცეოდა ჩემი შვილი ასე. იმიტომ კი არა, რომ ცუდად აღზრდილი იყო, იმიტომ, რომ ის სხვანაირად აღიქვამდა ყველაფერს. თავიდან ხდებოდა მშობლების დადანაშაულება, რომ რანაირად გაზრდილი ბავშვია“, - იხსენებს ელისო.
გაუჭირდა კომპეტენტური სპეციალისტის მოძიება, რომელიც ასწავლიდა, როგორ ემართათ სიტუაცია. სკოლებმა და ბაღებმა არ იცოდნენ, როგორ უნდა ემუშავათ ამ დიაგნოზის მქონე ბავშვებთან. ელისომ შვილი თერაპიაზე ორი წელი თბილისში ატარა. სახელმწიფო გიორგის და მის მშობლებს ვერაფერს სთავაზობდა, ამიტომ გამოსავალი თავად მოძებნა და მეგობრების დახმარებით დღის ცენტრი ახალციხეშივე ჩამოაყალიბა. ფინანსური მხარდაჭერა კი დონორი ორგანიზაციებისგან მიიღო.
„ჩავარდნილი დღე, ჩემი შვილისთვის არის ერთით ნაკლები უნარი და შესაძლებლობა, იცხოვროს დამოუკიდებლად. ძალიან რთული იყო, მაგრამ ეს მაძლევდა მოტივაციას, რომ არ მინდოდა სხვა მშობლებს ის გაევლოთ, რაც მე გავიარე. ამ დროს მშობლებს არავინ უსმენს. ორიენტირებულები ვართ ბავშვის მდგომარეობაზე და უკან რჩება მშობლის ემოცია. ამიტომ გადავწყვიტე უფრო ორგანიზებული გამხდარიყო, უფრო მეტი ადამიანისთვის მიმემართა“.
გიორგი ახლა 16 წლისაა. ყოველდღიურმა მუშაობამ მისი უნარები მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა. ბავშვთა და მოზარდთა განვითარების ცენტრში ყოველ დღე დადის. მის გარდა, ცენტრს თერაპიისთვის სხვადასხვა დარღვევის მქონე 20-მდე ბენეფიციარი სტუმრობს. დაწესებულება რეგიონის მასშტაბით, ბავშვების და მოზარდების მომსახურებას ითვალისწინებს, რომლებსაც გონებრივი შეზღუდვა, მენტალური ან განვითარების პრობლემები აქვთ. ბენეფიციარებთან ფსიქოლოგი, სპეციალური მასწავლებელი, ადრეული განვითარების სპეციალისტი და ლოგოპედი მუშაობს. მალე ცენტრს სომხურენოვანი თერაპევტი დაემატება.
„ხშირად ისე ხდება, რომ ბავშვებმა არ იციან ქართული, რადგან ოჯახში საუბრობენ სომხურ ენაზე. ამიტომ ჩვენი თერაპევტები იძულებულები იყვნენ მშობლებთან ესწავლათ სომხური სიტყვები, რომ ემუშავათ ბავშვებთან. ამ დროს მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვს თავისთვის გასაგებ ენაზე ველაპარაკოთ. ისედაც ბარიერია, რომ ეს ბავშვები არ ლაპარაკობენ და მით უმეტეს, როცა არ ესმის ენა. ბავშვისგან წამოსული ერთი ბგერაც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, მასზე უნდა ავაგოთ სიტყვა, ვასწავლოთ, დავაკავშიროთ, ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, თავის ენაზე მიეწოდოს თერაპია“.
ელისო ამბობს, რომ რეგიონში აუტიზმის შესახებ ცნობიერება ნელ-ნელა გაიზარდა. ამ დიაგნოზის მქონე ბავშვებს ქუჩაში უფრო ნაკლები ადამიანი აყოლებს თვალს. თუმცა სამუშაო კიდევ ბევრია.
ელისოს აზრით, ერთ-ერთი მთავარ პრობლემად რჩება ის რომ, აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე პირები საქართველოში შშმ პირებად აღიარებული არ არიან, რაც ოჯახებს არაერთ პრობლემას უქმნის. ვერ სარგებლობენ სახელმწიფო პროგრამებით, რომლებიც შშმ პირებისთვისაა გათვალისწინებული, ამიტომ მშობლებს შეღავათების მოსაპოვებლად ბრძოლა უწევთ. მათი არაერთი მცდელობის შედეგია, რომ 2022 წლიდან, ადგილობრივი ბიუჯეტიდან თერაპიის თანადაფინანსება მოიპოვეს იმ პერებისთვის, რომლებსაც სტატუსი არ აქვთ, თუმცა რეაბილიტაცია სჭირდებათ.
„პროგრამები იგეგმება, მაგრამ არ არის მორგებული ჩვენს რეალობაზე. ვფიქრობ, ნაკლები კომუნიკაციის ბრალია. სანამ ჩვენ თვითონ არ მივმართავთ სახელმწიფო სტრუქტურებს, იქამდე არ ხდება გათვალისწინება. ეს არ არის მეწარმეობა, შემოსავლის წყარო, ეს სერვისების შექმნის და მისი გაძლიერების კუთხით მომუშავე ორგანიზაციაა, რომლის მართვაც შეუძლებელია მხოლოდ ქველმოქმედებით“.
აუტისტური სპექტრის ბავშვების მშობლების ბრძოლა გრძელდება. ელისო ამბობს, რომ ნელა, თუმცა წინ მაინც მიიწევენ. არაერთ გამოწვევასთან ერთად, ახლა ერთ-ერთი უმთავრესია, რომ შვილებმა შშმ პირის სტატუსი და შეღავათები მიიღონ.