Գյուղատնտեսություն
Զուգարանի թուղթ, «Տրոյկա» ճամփորդական բացիկ ,- ՌԴ-ն սեփական արտադրանքն է ստեղծում
Ասպինձեի մունիցիպալիտետի Դամալա գյուղում ամառվա համար անսովոր մարդաշատ է, սեզոնային աշխատանքի մեկնած տեղացիների մի մասը աշնան փոխարեն այս տարի Վրաստան է վերադարձել ՝ հունիսին։ Ասում են, որ Ռուսաստանում ոչ մի արտառոց բան չեն նկատել, պարզապես կարոտել են իրենց ընտանիքներին, ուստի այլ հարցերի մասին խոսել չեն ցանկանում։
Տասնյակ տղամարդիկ նստած են «բիրժայում», հետաքրքրությամբ նայում են գյուղ հասած արտասահմանյան մեքենային։ Տեսախցիկը տեսնելուց անմիջապես հետո ցրվում են և վստահեցնում, որ գոհ են, քանի որ Դամալայում ամեն ինչ լավ է։
«Տուն, աշխատանք... ծնողներս այստեղ են, կարոտել եմ ու դրա պատճառով (եկել եմ): Գնացի Ռուսաստան աշխատելու, սեզոնն ավարտեցի ու վերադարձա»,- այսպես են հիմնականում պատասխանում հայրենի գյուղ վերադարձածները։
Ինչպես տարածաշրջանի մյուս գյուղերը, Դամալայում նույնպես միգրացիան բարձր է: Ըստ տեղացիների՝ ավելի ու ավելի շատ երիտասարդներ են լքում գյուղը, իսկ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ տեղացիների թիվը կրկնակի նվազել է։
Լալա Աստատուրյանը արդեն 36 տարի է, ինչ ապրում է Ռուսաստանում։ Դամալայում ապրող երիտասարդ հարևանները որոշել են ամուսնանալ, և քանի որ ամուսինը մեկնել է Մոսկվա սեզոնային աշխատանքի, նրանք տեղափոխվել են ՌԴ։ Նա ասում է, որ չնայած պատերազմի սկսվելուն, Ռուսաստանում գրեթե ոչինչ չի փոխվել.
«Դեռ աշխատանք կա, մարդիկ վատ չեն ապրում, եթե չհաշվենք կենցաղային որոշ ապրանքների թանկացումը, ոչինչ չի զգացվում, թեեւ սկսել են սեփական արտադրանքը արտադրել։ Օրինակ՝ զուգարանի թուղթ, «Տրոյկա» ճամփորդական բացիկ եւ այլ բաներ»,- ասում է Լալան։
Վերջին անգամ նա եղել է Ուկրաինայում 2014 թվականին՝ պատերազմի սկսվելուց առաջ։ Ասում է, որ «երկիրը շատ գեղեցիկ է, խնամված, այնտեղ ամեն ինչ ծաղկում է։ Պայքարը ոչ մեկին օգուտ չի տալիս: Ավելի լավ է պատերազմներ չլինեն»։
Դամալան գտնվում է Ասպինձիից 3 կմ հեռավորության վրա։ Նրա հին վրացերեն անվանումն է Տամալա, Տամալիա։ Ժամանակակից Դամալան հիմնադրվել է 1829 թվականին Էրզրումի նահանգից գաղթած հայերի կողմից։ Դամալայում հիմնականում ապրում են այն գումարներով, որոնք արտագաղթողները Ռուսաստանից ուղարկում են իրենց ընտանիքներին։ Արայիկ Քերապյանն խանութ ունի: Նա ասում է, որ միգրացիան մեծ է, քանի որ գյուղատնտեսությունը «շատ լավ զարգացած չէ»։ Բարձրլեռնային բնակավայրերի ցանկում ընդգրկված գյուղն ունի մեծ հողատարածք, սակայն ոռոգման ջրի անբավարարության պատճառով հողատարածքներն անմշակ են։
Թանկ հացամթերքը, Վրաստանում և հարևան երկրներում ստեղծված անկայուն իրավիճակը ստիպում են Դամասկոսի բնակիչներին մտածել, որ «կյանքը կարող է էլ ավելի բարդանալ»։ Հատկապես վախեցնում է պատերազմային վիճակը: Նրանք ասում են, որ «չգիտեն, թե կոնկրետ երբ է սկսվել պատերազմը», փոխարենը գիտեն, որ Վրաստանի իշխանությունը «լավ է իրեն պահում և լավ է ռուսների հետ»։
-Գյուղում լավ ենք ապրում, խնդիր չունենք, ունենք ամեն անհրաժեշտ բան։
-Ոռոգման ջուր ունե՞ք։
-Ոռոգման ջուր հա.. մի քիչ չի հերիքում, բայց մնացած ամեն ինչ ունենք..
-Մանկապարտեզ ունե՞ք։
-Դա էլ չունենք, երեխաներին Ասպինձայում ենք տանում, բայց դպրոց ունենք, բուժկետ ու մնացած ամեն ինչ»,- ասում է Սալվի Բալոյանը, ով նշում է, որ 40 տարի Դամալայում գրադարանավար է աշխատել։
Դամալացիների վերաբերմունքը քաղաքագետներին չի զարմացնում: Զուրաբ Բատիաշվիլին կարծում է, որ ոչ ոք դեմ չէ Վրաստանում ռուսական ապատեղեկատվական մեքենայի աշխատանքին, ինչի պատճառով օկուպանտ երկիրն արդեն ունի տեղեկատվական պատերազմի «արդյունքները»։
«Վրաստանում ռուսական ապատեղեկատվական մեքենան աշխատում է ամբողջ թափով, և ոչ ոք չի փորձել միջամտել արյունալի պատերազմն արդարացնող ռուսամետ ալիքներին, ես ոչինչ չեմ ասում կենցաղային մասի մասին։ Ոնց որ Ռուսաստանում ամեն ինչ կարգին է, իբր սկսել են արտադրությունը, իրականում դժվարությունները սկսվել են, և գործընթացն ավելի է խորանալու։ Մենք տեսնում ենք նաև, որ մեծ թվով ՌԴ քաղաքացիներ են մուտք գործել Վրաստան, քանի որ նրանք չեն ցանկանում ապրել երկաթե վարագույրի հետևում և շատ լավ հասկանում են, որ իրավիճակի էլ ավելի վատթարացում է սպասվում։
Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, նա լավ է հասկանում, թե ինչ է նշանակում տեղեկատվական պատերազմը, դրա համար էլ միլիարդավոր գումարներ է ծախսում հաղթելու համար։ Սա որոշակի «հետեւանքներ» ունի։ Ինչ վերաբերում է փոքրամասնություններին, ապա Վրաստանի մեծ թերությունն այն է, որ պետությունն այդքան երկար ժամանակ չէր կարողանում նրանց լիարժեք ծառայություն առաջարկել, որպեսզի մեր քաղաքացիները կարողանան լիարժեք հասկանալ պետական լեզուն»,- կարծում է Զուրաբ Բատիաշվիլին։
Գյուղում կանգուն է 19-րդ դարի Սուրբ Խաչի հայկական եկեղեցին, որը վերանորոգվել է 2008 թվականին։ Սուրբ Խաչ եկեղեցու շուրջը տարածվում է գերեզմանոցը, որտեղ բացի քառակող կոթող պատվանդաններից, պահպանվել են նաև ուշ միջնադարյան տապանաքարեր: Գյուղի մոտակայքում X-XI դարերի Վանք անունով սրբատեղի կա:
Տասնյակ տղամարդիկ նստած են «բիրժայում», հետաքրքրությամբ նայում են գյուղ հասած արտասահմանյան մեքենային։ Տեսախցիկը տեսնելուց անմիջապես հետո ցրվում են և վստահեցնում, որ գոհ են, քանի որ Դամալայում ամեն ինչ լավ է։«Տուն, աշխատանք... ծնողներս այստեղ են, կարոտել եմ ու դրա պատճառով (եկել եմ): Գնացի Ռուսաստան աշխատելու, սեզոնն ավարտեցի ու վերադարձա»,- այսպես են հիմնականում պատասխանում հայրենի գյուղ վերադարձածները։
Ինչպես տարածաշրջանի մյուս գյուղերը, Դամալայում նույնպես միգրացիան բարձր է: Ըստ տեղացիների՝ ավելի ու ավելի շատ երիտասարդներ են լքում գյուղը, իսկ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ տեղացիների թիվը կրկնակի նվազել է։
Լալա Աստատուրյանը արդեն 36 տարի է, ինչ ապրում է Ռուսաստանում։ Դամալայում ապրող երիտասարդ հարևանները որոշել են ամուսնանալ, և քանի որ ամուսինը մեկնել է Մոսկվա սեզոնային աշխատանքի, նրանք տեղափոխվել են ՌԴ։ Նա ասում է, որ չնայած պատերազմի սկսվելուն, Ռուսաստանում գրեթե ոչինչ չի փոխվել.
«Դեռ աշխատանք կա, մարդիկ վատ չեն ապրում, եթե չհաշվենք կենցաղային որոշ ապրանքների թանկացումը, ոչինչ չի զգացվում, թեեւ սկսել են սեփական արտադրանքը արտադրել։ Օրինակ՝ զուգարանի թուղթ, «Տրոյկա» ճամփորդական բացիկ եւ այլ բաներ»,- ասում է Լալան։
Վերջին անգամ նա եղել է Ուկրաինայում 2014 թվականին՝ պատերազմի սկսվելուց առաջ։ Ասում է, որ «երկիրը շատ գեղեցիկ է, խնամված, այնտեղ ամեն ինչ ծաղկում է։ Պայքարը ոչ մեկին օգուտ չի տալիս: Ավելի լավ է պատերազմներ չլինեն»։
Դամալան գտնվում է Ասպինձիից 3 կմ հեռավորության վրա։ Նրա հին վրացերեն անվանումն է Տամալա, Տամալիա։ Ժամանակակից Դամալան հիմնադրվել է 1829 թվականին Էրզրումի նահանգից գաղթած հայերի կողմից։ Դամալայում հիմնականում ապրում են այն գումարներով, որոնք արտագաղթողները Ռուսաստանից ուղարկում են իրենց ընտանիքներին։ Արայիկ Քերապյանն խանութ ունի: Նա ասում է, որ միգրացիան մեծ է, քանի որ գյուղատնտեսությունը «շատ լավ զարգացած չէ»։ Բարձրլեռնային բնակավայրերի ցանկում ընդգրկված գյուղն ունի մեծ հողատարածք, սակայն ոռոգման ջրի անբավարարության պատճառով հողատարածքներն անմշակ են։
Թանկ հացամթերքը, Վրաստանում և հարևան երկրներում ստեղծված անկայուն իրավիճակը ստիպում են Դամասկոսի բնակիչներին մտածել, որ «կյանքը կարող է էլ ավելի բարդանալ»։ Հատկապես վախեցնում է պատերազմային վիճակը: Նրանք ասում են, որ «չգիտեն, թե կոնկրետ երբ է սկսվել պատերազմը», փոխարենը գիտեն, որ Վրաստանի իշխանությունը «լավ է իրեն պահում և լավ է ռուսների հետ»։
-Գյուղում լավ ենք ապրում, խնդիր չունենք, ունենք ամեն անհրաժեշտ բան։
-Ոռոգման ջուր ունե՞ք։
-Ոռոգման ջուր հա.. մի քիչ չի հերիքում, բայց մնացած ամեն ինչ ունենք..
-Մանկապարտեզ ունե՞ք։
-Դա էլ չունենք, երեխաներին Ասպինձայում ենք տանում, բայց դպրոց ունենք, բուժկետ ու մնացած ամեն ինչ»,- ասում է Սալվի Բալոյանը, ով նշում է, որ 40 տարի Դամալայում գրադարանավար է աշխատել։
Դամալացիների վերաբերմունքը քաղաքագետներին չի զարմացնում: Զուրաբ Բատիաշվիլին կարծում է, որ ոչ ոք դեմ չէ Վրաստանում ռուսական ապատեղեկատվական մեքենայի աշխատանքին, ինչի պատճառով օկուպանտ երկիրն արդեն ունի տեղեկատվական պատերազմի «արդյունքները»։
«Վրաստանում ռուսական ապատեղեկատվական մեքենան աշխատում է ամբողջ թափով, և ոչ ոք չի փորձել միջամտել արյունալի պատերազմն արդարացնող ռուսամետ ալիքներին, ես ոչինչ չեմ ասում կենցաղային մասի մասին։ Ոնց որ Ռուսաստանում ամեն ինչ կարգին է, իբր սկսել են արտադրությունը, իրականում դժվարությունները սկսվել են, և գործընթացն ավելի է խորանալու։ Մենք տեսնում ենք նաև, որ մեծ թվով ՌԴ քաղաքացիներ են մուտք գործել Վրաստան, քանի որ նրանք չեն ցանկանում ապրել երկաթե վարագույրի հետևում և շատ լավ հասկանում են, որ իրավիճակի էլ ավելի վատթարացում է սպասվում։
Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, նա լավ է հասկանում, թե ինչ է նշանակում տեղեկատվական պատերազմը, դրա համար էլ միլիարդավոր գումարներ է ծախսում հաղթելու համար։ Սա որոշակի «հետեւանքներ» ունի։ Ինչ վերաբերում է փոքրամասնություններին, ապա Վրաստանի մեծ թերությունն այն է, որ պետությունն այդքան երկար ժամանակ չէր կարողանում նրանց լիարժեք ծառայություն առաջարկել, որպեսզի մեր քաղաքացիները կարողանան լիարժեք հասկանալ պետական լեզուն»,- կարծում է Զուրաբ Բատիաշվիլին։
Գյուղում կանգուն է 19-րդ դարի Սուրբ Խաչի հայկական եկեղեցին, որը վերանորոգվել է 2008 թվականին։ Սուրբ Խաչ եկեղեցու շուրջը տարածվում է գերեզմանոցը, որտեղ բացի քառակող կոթող պատվանդաններից, պահպանվել են նաև ուշ միջնադարյան տապանաքարեր: Գյուղի մոտակայքում X-XI դարերի Վանք անունով սրբատեղի կա:
ამავე კატეგორიაში
კვირის პოპულარული
ამინდის პროგნოზი
აბრეშუმის გზა
პარტნიორი მედიასაშუალებების მასალები
ამინდი
ახალციხე
12
°C
ახალქალაქი
8
°C
ასპინძა
12
°C
ადიგენი
14
°C
ბორჯომი
12
°C
თბილისი
15
°C
აბასთუმანი
11
°C
ბაკურიანი
9
°C
ნინოწმინდა
8
°C
ვალუტა
AMD
1000
6.8440
EUR
1
2.8713
RUB
100
2.9096
TRY
1
0.0822
USD
1
2.6760
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
