Ապագայի սնունդ - Ախալցխացի ֆերմերը խխունջներ է «բուծել» եվրոպական շուկայի համար

Վավերագրական ֆիլմ

29.11.2022

Սամցխե-Ջավախքում մեկնարկել է խխունջների հավաքման սեզոնը։ Գոյություն ունի ցամաքային փափկամարմիններ ձեռք բերելու երկու եղանակ՝ ավանդական, որտեղ դուք ինքներդ պետք է գտնեք դրանք եղեգնուտներում, և համեմատաբար հեշտ ճանապարհը, երբ կարող եք խխունջների ֆերմայում ձեռք բերել: Աճող պահանջարկի պատճառով շատերը սկսեցին խխունջներ բուծել և վաճառել։ Նրանց թվում է ֆերմեր Զուրաբ Սադաթիերաշվիլին, ով նախատեսում է իր ապրանքը հասցնել արտերկիր։

Զուրաբ Սադաթիերաշվիլին Սամցխե-Ջավախքի միակ ֆերմերն է, ով խխունջների ֆերմա ունի ոչ թե տեղական, այլ եվրոպական շուկայի համար։ Նա հրաժարվեց ավանդական, տեղական տեսակից և բազմացրեց Եվրոպայում տարածված սերունդներից մեկը։

«Խխունջների միայն մի քանի տեսակներ են օգտագործվում որպես սնունդ: Սա Helix aspersa Muller-ն է, որը տարածված է Եվրոպայում: Ես ընտրեցի այս տեսակը, քանի որ այն ինչ-որ չափով նման է մեր խխունջին՝ չափերով և համով: Ամենամեծ տարբերությունն այն է, որ այս տեսակն ավելի արագ է աճում: Տեղական սորտը հարմարեցված է ավելի չոր տեղին և դանդաղ է աճում»,- ասում է Զուրան։

Խխունջների ֆերմա հիմնելու գաղափարը նրա մոտ ծագել է տարիներ առաջ, իսկ անցյալ տարի նա որոշել է փորձարկում կատարել։ Նոր տեսականին սկզբում բաց է թողնվել Ծնիս գյուղի տան դիմաց 100 քմ տարածքում: Նախաձեռնությունն արդյունք տվեց, ուստի այս տարի Սադաթիերաշվիլիի ֆերման ընդարձակվեց մինչև 2000 քմ և հավաքեց մեկուկես տոննա խխունջ:

«Քանակով քիչ էին։ Այս տարածքում կարելի է արտադրել 4-5 տոննա խխունջ։ Անցյալ տարի և այս տարի ես ավելի շատ փորձնական տարբերակ ունեի, փորձեցի, թե որքան և ինչպես են տարածվում: Պահպանելն ու վերարտադրելը վատ գործընթաց չէ։ Դժվարություն դեռ չեմ տեսնում»։

Խխունջների ֆերմա հիմնելն ու խեցեմորթներին խնամելը դժվար չէր։ Փափկամարմինների վերարտադրության հիմնական պայմանն այն է, որ տարածքը լավ պաշտպանված և մշտապես խոնավ լինի:

«Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ փախչում են։ Աղի պատնեշ եմ սարքել, էլեկտրական հովիվներ։ Մեկ այլ խնդիրն այն է, որ կրծողները՝ մկները և առնետները սիրում են խխունջ»։

Ֆերմերը նախատեսում է խեցեմորթները տանել եվրոպական շուկա՝ ֆերմայի տարածքն մեծացնելուց հետո։ Մինչ այդ կբավարարի տարածաշրջանի պահանջարկը։ Վրաստանն արդեն համալրվել է այն երկրների ցանկում, որտեղից հնարավոր է խխունջներ արտահանել ԵՄ շուկա։ Զուրաբ Սադաթիերաշվիլին արդեն սկսել է կապեր փնտրել արտերկրում։

«Ես փորձում եմ ծանոթներիս միջոցով Եվրոպայում գտնել հետաքրքրված մարդկանց։ Պահանջարկը մեծանում է հիմնականում Իսպանիայում, Ֆրանսիայում, Պորտուգալիայում, Իտալիայում, Գերմանիայում։ Սառնարան-տարայի մեջ բեռնվում է 15-ից 20 տոննա։ Ես պլանավորում եմ այս թվին հասնել հաջորդ տարի: Եվրոպական շուկան կայուն է, նախ սննդամթերքի, կոսմետիկայի համար կարտահանեմ, խխունջի լորձ հավաքելու սարքավորումներ են պետք»։

Խխունջն արդեն Վրաստանից անցնում է Եվրոպա, բայց Սամցխե-Ջավախեթիից՝ դեռ ոչ։ Խեցեմորթների վաճառքը խնդիր չէ, դրա համար էլ Զուրաբ Սադաթիերաշվիլին ընտրեց եվրոպական շուկան։ Ֆերմերի համար ընդունելի են թե՛ գինը, թե՛ Եվրամիության սահմանած պայմանները։

«Կան իտալական ընկերություններ, որոնք Վրաստանում կիլոգրամը պատվիրում են 4-5 եվրոյով։ Վատ գին էլ չէ, եթե շատ ունես ու միասին վաճառես։ Բայց կոնտակտներ եմ փնտրում ուղիղ Եվրոպայում, առանց միջնորդի, որ մի քիչ թանկ վաճառեմ։ Այս դեպքում գինը մի քանի եվրոյով բարձր կլինի»,- ասում է Զուրան։

Խխունջը մեսխական խոհանոցի յուրօրինակ ուտեստ է։ Ցամաքային փափկամարմիններ ուտում են միայն Սամցխե-Ջավախքում։ Ուտեստները տեղական ճաշացանկում հայտնվում են ուշ աշնանը և հասանելի են մինչև վաղ գարուն։

Տարածաշրջանում ասում են, որ խխունջով կերակրատեսակներ Մեսխեթում հայտնվել են ֆրանսիացի միսիոներների ժամանումից հետո։ Այնուամենայնիվ, որոշ պատմաբաններ կարծում են, որ փափկամարմիններ կարելի է գտնել հին մեսխական խոհանոցում, և դա հաստատում է ժողովրդական բանաստեղծությունը, որը ազգագրագետներն արձանագրել են մեկ դար առաջ՝ տեղի մեծերից։

„მტერი შემოგვესია, -
კლდეს ვიპოვი ბინასა,
ვჭამდი მარტო თუთის ხმელს,
ვჭამდი ლოკოკინასა“.

«Թշնամին հարձակվեց, ժայռում կգտնեմ ապաստարան, կուտեի միայն չորացված թութ, կուտեի խխունջ»

Խխունջը բնադրում է քարքարոտ ու տաք տեղում՝ փշոտ թփի, եղեգի արմատներում։ Հավաքելը հեշտ չէ, թեև բնակիչներն ասում են, որ շատ ազարտային է։

Արտերկրում խխունջների պահանջարկը աստիճանաբար մեծանում է, ինչի պատճառով էլ դժվար չէ դրանք վաճառել եվրոպական շուկայում։ Ինչ վերաբերում է Վրաստանին, ապա մեր երկրում խխունջների պահանջարկ միայն Սամցխե-Ջավախքում կա: