«Սովորում եմ, որ սովորեցնեմ»,- ուսուցչուհի Սամցխե-Ջավախեթիից

Վավերագրական ֆիլմ

07.12.2022

«Սովորում եմ, որ սովորեցնեմ»,- ասում է 63-ամյա Մարինա Բրոյանը, ով երեք առարկա է դասավանդում երկու դպրոցներում և չնայած զբաղվածությանը, անձամբ էլ չի դադարում սովորել։ Շաբաթը երկու օր գնում է Վարեւան գյուղ։ Ուսուցչուհին անցնում է 70 կիլոմետր, ավագ դպրոցի աշակերտներին դասեր տալու համար։

«Առաջին իրավունքը կյանքի իրավունքն է. Երկրորդը՝ կարծիք հայտնելու իրավունքն է, բայց այնպես, որ կոպտորեն չվիրավորես ուրիշների շահերը»,- քաղաքացիական կրթության դասերը Մարինա Բրոյանը սկսում է ՝ բացատրելով աշակերտներին իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները։ Մի քանի տարի առաջ այս թեման նրա համար նույնքան նոր էր, որքան երեխաների և ծնողների համար: Ուսուցչուհին ասում է, որ բազմաթիվ փորձեր են պահանջվել մայրերի թերահավատ վերաբերմունքը փոխելու և ուսումնական գործընթացում նրանց ներգրավվածությունն ավելացնելու համար։

«Քաղաքացիական կրթության առարկայում 2008 թվականից առաջին ծիծեռնակները մենք էինք՝ պատմության ուսուցիչներս: Բազմաթիվ վերապատրաստումներ ենք անցել վրացերեն լեզվով և մինչ օրս սովորում ենք: Չկա այնպիսի շաբաթ, որ 2-3 թրենինգ չունենանք»:

Մարինա Բրոյանն արդեն 22 տարի է, ինչ ապրում է Ասպինձայի Դամալա գյուղում և դասավանդում է պատմություն։ Վերջին երեք տարիներին սկսել է աշխատել նաեւ Ախալքալաքի Վարեւանի գյուղի դպրոցում։ Կիրակի երեկոյան գնում է Ջավախեթի, վերադառնում երեքշաբթի՝ աշխատանքային օրվա ավարտին։ Չորեքշաբթի օրվանից Դամալայի դպրոցում ունի պատմության, քաղաքացիական կրթության և ռուսաց լեզվի դասընթացներ։

Ֆիզիկա-մաթեմատիկայի մասնագետը հումանիտար առարկաների ուսուցիչ դարձավ այն ժամանակ, երբ պատմության ուսուցիչը թողեց իր աշխատանքը Վալեի երկրորդ դպրոցում, և Մարինան ստիպված եղավ փոխարինել նախկին դասվարին։ Քաղաքացիական կրթություն առարկան վրացական դպրոցներում ավելացվել է 2008 թվականին, որի ուսուցումը նույնպես վստահվել է Մարինային։

Երբ նա որոշեց ստանալ կարգավիճակ, քաղաքացիական կրթության ուսուցչի քննությունները հայոց լեզվով չէին, ուստի 2015 թվականին նա պետք է հանձներ ռուսաց լեզվի և գրականության քննություն, այսպիսով նա դարձավ ռուսաց լեզվի ուսուցիչ։

«Սիբիրում համալսարանն ավարտել եմ ռուսերենով, դրա համար էլ ռուսերեն քննություն հանձնեցի, ստացա 10 միավոր ու դարձա ավագ ուսուցիչ։ Հաջորդ տարի պատրաստվում եմ անցնել եւ հուսով եմ, որ քաղաքացիական կրթություն առարկայից էլ կունենամ ավագ ուսուցչի կարգավիճակ»։

2012 թվականին, երբ Մարինան ինքն էլ շատ բան սովորեց նոր առարկայի մասին, Դամալայի դպրոցում ստեղծեց քաղաքացիական դաստիարակության ակումբ։ Աշակերտների հետ սկսեց փոքր նախագծերի իրականացումը։ Այսպես դասասենյակը համալրվեց կահույքով, էկրանով, պրոյեկտորով, աուդիո-վիդեո սարքավորումներով։ Քաղաքացիական կրթության ուսուցչուհին հիմա սպասում է հերթական մրցույթի պատասխանին։

«Կա հիվանդությունների՝ տուբերկուլյոզ, շաքարախտ, ՁԻԱՀ, քաղցկեղի վերաբերյալ փոքր դրամաշնորհների նախագիծ։ Նախագիծն անվանել ենք «Անվտանգության դեսպաններ»։ Բյուջեում գրել եմ, որ հաղթելու դեպքում շերտավարագույրներ են պետք, քանի որ չունենք վարագույրներ, գրենական պիտույքներ և ձայնի ուժեղացուցիչ։ Փոխարենը մենք պետք է հանդիպենք բժիշկների և փորձագետների հետ։ Մենք պետք է գրքույկներ պատրաստենք, աշակերտները պետք է հետազոտություն անցկացնեն բնակչության շրջանում։ Նախագիծը հաղթելը մեզ համար նշանակում է ռեսուրսներ ձեռք բերել գրասենյակի համար»։

Բացի մրցույթներում բարձր մրցակցությունից, Մարինան և նրա սաները ստիպված են դիմակայել բազմաթիվ մարտահրավերների: Հիմնական դժվարությունը պետական լեզվի իմացությունն է: Հայալեզու դպրոցում դասագրքերը գրված են հայերենով, ուսուցումն իրականացվում է մայրենի լեզվով, թեև թրեյնինգները, նախագծերն ու գիտաժողովներն անցկացվում են միայն վրացերեն լեզվով:

«Ճիշտ է, Վրաստանը մեր հայրենիքն է, վրացերենը մեր երկրորդ լեզուն է, պետք է իմանանք, բայց աշակերտների համար դժվար է, քանի որ վրացերենով չեն շփվում, իսկ վրացերեն են սովորում միայն դպրոցում։ Լավ են հասկանում, բայց դժվարանում են խոսել։ Ես էլ, վրացերենի ուսուցիչն էլ, օգնում ենք վրացերեն լավ թարգմանել ու սխալներ չթողնել։ Ինտեգրված դասեր եմ անցկացնում վրացալեզու դպրոցների հետ»:

Երեք առարկայի ուսուցչուհին լավ է տիրապետում պետական լեզվին: Չնայած սրան, նա վերջերս ավարտել է ուսումը Զուրաբ Ժվանիայի անվան պետական դպրոցում, որտեղ էլ ավելի է խորացրել վրաց լեզվի իմացությունը։ Այժմ Դամալայի հանրակրթական դպրոցում նա միակն է, ով պետական լեզվին տիրապետում է B+ մակարդակով։ Նա չի դադարում սովորել ու զարգանալ, ասում է, որ այլ կերպ չի կարող հասնել ժամանակակից չափանիշներին։ Սկսում է սովորել դասերից հետո, հիմնականում ուշ գիշերը։

«Եթե ուզում եմ առաջադիմել իմ կարիերայում, եթե ուզում եմ լավ ուսուցիչ դառնալ, ապա պետք է անցնեմ այս ճանապարհով։ Դասը հայերեն է, բայց դրանից բացի վրացերեն սովորելու շատ թեմաներ կան։ 200 ժամ անցկացրել եմ Ժվանիայի դպրոցում, հետո հանձնել եմ քննությունը։ Եթե ուզում ես վարժ տիրապետել պետական լեզվին, պետք է սովորես այն»:

Մարինա Բրոյանի համար աննկատ չմնաց վիճակագրությունը, ըստ որի՝ Սամցխե-Ջավախեթիի ոչ վրացական դպրոցների մեծ թվով աշակերտներ դպրոցն ավարտելուց հետո մեկնում են Ռուսաստան կամ Հայաստան, և կամ ընդհանրապես չեն շարունակում ուսումը։ Ուսուցիչն ասում է, որ այս հարցերի շուրջ անընդհատ խոսում է ոչ միայն դիմորդների, այլեւ նրանց ծնողների հետ ու հայտնում արտերկիր մեկնելու այլընտրանքների մասին։

«Օրինակ՝ վաղ ամուսնության մասին դասեր ու միջոցառումներ ենք ունեցել։ Թբիլիսիից փաստաբան ենք հրավիրել, մայրերին էլ ենք հրավիրել ու բացատրել, որ մեր երկիրը շատ լավ ծրագիր ունի՝ 1+4, ոչ վրացալեզու դպրոցների համար։ Ծնողներին բացատրեցի, որ եթե աշակերտը լավ սովորի տասներկուերորդ դասարանում, ապա նա կընդունվի այս ծրագրով և 5 տարի անվճար կսովորի։ Դուստրս նույնպես այս ծրագրով սովորել է Սամցխե-Ջավախեթիի պետական համալսարանում՝ 100 տոկոս ֆինանսավորմամբ։ Հիմա մի դասարանից հինգ աշակերտ ունենք, լրիվ ֆինանսավորմամբ են ընդունվել բժշկական համալսարան։ Ի վերջո, շատերն այլեւս չեն գնում Հայաստան ու ուսումը շարունակում են Վրաստանում»։

Մարինա Բրոյանի սաները դառնում են հաջողակ բժիշկներ, ուսուցիչներ, տնտեսագետներ, իրավաբաններ։ Ոմանք՝ Վրաստանում, մի մասը՝ արտասահմանում։ Եթե հարցնեք քաղաքացիական կրթության ուսուցչուհուն, ապա հաջողությունը կախված է ոչ միայն լավ կրթությունից, այլև բարձր սոցիալական պատասխանատվությունից: Իր դասընթացները Մարինա Բրոյանը սկսում է հենց այս տողերով: