Էլմադինի վերադարձը

Վավերագրական ֆիլմ

Էլմադինի վերադարձը

30.11.2022

Պապի թողած կտակի համաձայն՝ նա պետք է սովորեր վրացերեն։ 30 թոռներից միակն էր, ով կարողացավ կատարել պարտականությունները։ Էլմադինը մեծացել է Ադրբեջանի Շիրինբեյլ գյուղում։ Մահվանից առաջ նրա պապը, ով ութ տարեկանում գաղթել է Վրաստանից, այցելել է հայրենի շրջան և այնտեղից էլ սկսվել է Էլմադինի վրացական պատմությունը։ Նա Վրաստան է եկել 2015 թվականին Ադրբեջանից, դպրոցն ավարտելուց անմիջապես հետո։

Տեղահանված մեսխերի ժառանգը ուսումը սկսեց շարունակել ուսումը Սամցխե-Ջավախքի պետական համալսարանում, 4+1 ծրագրի շրջանակներում այնպես, որ վրացերեն գրեթե չգիտեր:

Ծրագիրը օգնում է Էթնիկ փոքրամասնություններին պետական լեզվով բարձրագույն կրթություն ստանալու հարցում: Այն ներառում է հայերեն, ադրբեջաներեն, օսերեն և աբխազերեն լեզուներով ընդհանուր հմտությունների թեստեր հանձնած դիմորդներին: Մեկ տարվա ընթացքում ուսանողները սովորում են վրացերեն, ապա ուսումնական տարվա ավարտին հնարավորություն են ստանում շարունակելու կրթությունը իրենց նախընտրած ֆակուլտետում՝ առանց որևէ քննություն հանձնելու:

Էլմադին Մամեդովը, նույն ինքը Խոզրեւանիձեն, որպես հիմնական մասնագիտություն ընտրել է էկոտուրիզմը։ Նա կարծում է, որ Սամցխե-Ջավախեթիում էկոտուրիզմի զարգացումը մեծ ներուժ ունի:
Վրաստան հասնելուն պես նա գիտակցել է, որ վրացերենը դժվար լեզու է, իսկ հայրենիք վերադառնալը զգացմունքով չի արվում, «դա արվում է կրթությամբ, ոչ թե տատիկի պատմած պատմություններով»,- ասում է Էլմադին։

Հայրենի, բայց դեռ օտար երկրում ստեղծված դժվարությունները՝ լեզվի չիմացությունը, կացության կարգավիճակի ստանալու երկարատև գործընթաացը և տարբերվող միջավայրը նրան չվախեցրեցին, նա սովորեց պետական լեզուն, հետո ավարտեց մագիստրատուրան՝ այս անգամ մասնագիտանալով բիզնես ինֆորմատիկայի ոլորտում։ 26-ամյա ուսանողը պատրաստվում է ապրել Ախալցիխեում:

«Ինքնությունը շատ անհատական գործոն է, և մարդն ինքն է սահմանում իր ինքնությունը»,- այսպես է գնահատում Էլմադինին, համալսարանի ռեկտոր Մակա Բերիձեն, ով դասախոսությունների ժամանակ «քայլ առ քայլ» սովորեցնում էր վրացերենը։

Մինչ համաճարակը Սամցխե-Ջավախքի պետական համալսարանը երկու հոսքով ընդունեց տեղահանված մեսխերի երեխաներին։ Նրանք պետք է սկզբում սովորեին վրացերեն լեզուն և մեկ տարի անց ընտրեին իրենց ցանկալի ֆակուլտետը։ Նրանցից մոտ 70-ը ցանկություն են հայտնել սովորել, սակայն ի վերջո բակալավրի կոչումով կարողացել է ավարտել բուհը մոտ 30 ուսանող։
Մագիստրատուրան ավարտելը և պատմական հայրենիքում մնալը միայն Էլմադինի ընտրությունն է, թեև նա կարծում է, որ բյուրոկրատական խնդիրների լուծման դեպքում (ինչը նշանակում է Վրաստանի քաղաքացիություն ստանալ) իր օրինակը շարժառիթ կհանդիսանա շատ երիտասարդների համար։

Սամցխե-Ջավախեթիի «Տոլերանտ» հասարակական կազմակերպությունը տարիներ շարունակ աշխատել է մահմեդական մեսխերի խնդրով։ Ղեկավար Ցիրա Մեսխիսվիլին տեղահանված մեսխերի նկատմամբ պետության վերաբերմունքը գնահատում է որպես խտրականություն:

«Առաջինը - որոշում կայացնողները ծանոթ չեն խնդրին, երկրորդը՝ անտարբեր վերաբերմունքն է խնդրի նկատմամբ, երրորդը՝ այն միտումն է Վրաստանում, որից մենք տարիներ շարունակ չենք կարողացել խուսափել, իբր այդ մարդիկ սպառնալիք են պետության համար»:

Հայրենադարձության հետ կապված՝ 2013 թվականին վրացական կողմը մահմեդական մեսխերից ստացել է ավելի քան 5000 դիմում, սակայն այս պահին Սամցխե-Ջավախեթիում ապրում է մոտ 20 ընտանիք, իսկ Վրաստանում՝ մոտ 80 ընտանիք։ Խորհրդային իշխանությունների կողմից մահմեդական մեսխերի բռնագաղթից անցել է 78 տարի։ 1944 թվականի նոյեմբերի 14-ի գիշերը Մեսխեթում բնակվող մահմեդական բնակչությունը (100.000 մարդ) դուրս է մղվել իրենց տներից և անասնատար վագոններով ուղարկվել դեպի Կենտրոնական Ասիա։ Ճանապարհին ոչ բոլորը կարողացան դիմակայել դժվարին պայմաններին, և մոտ 17 000 մահմեդական մահացավ:

Մեսխերի ծագման հարցում կարծիքների տարբերություն կա հատկապես թուրք և վրացի գիտնականների միջև։ Վրացի գիտնականների մեծամասնության կարծիքով՝ Մեսխեթիի մահմեդական բնակչությունն ի սկզբանե քրիստոնյա է եղել և պատկանել է վրացական ցեղին՝ մեսխերին։ Ըստ այդ կարծիքի՝ 16-րդ դարում օսմանցիների կողմից այս շրջանի գրավումից հետո սկսվել է զանգվածային կրոնափոխման գործընթացը։ Մշակութային այս փոխակերպումը շարունակվեց դարեր, և մեսխ բնակչության մեծամասնությունը ընդունեց մահմեդական հավատքը: Ինչ վերաբերում է թուրք գիտնականների և Մեսխեթի որոշ ղեկավարների կարծիքին, ապա նրանք կարծում են, որ Մեսխեթիի բնակչության մեծամասնությունը էթնիկ թուրքեր են եղել և ի սկզբանե դավանել են մահմեդական հավատք։ Սակայն նրանց վրա զգացվում էր վրացական մշակույթի ու ավանդույթների ազդեցությունը։

Էլմադինը չի խառնվում վրացի և թուրք գիտնականների վեճերին, քանի որ ինքն իրեն Վրաստանի զավակ է համարում։ Այժմ նա սպասում է մագիստրոսի կոչմանը եւ ցանկանում է ուսումը շարունակել դոկտորականում։ Վստահ է, որ պատմական հայրենիք վերադառնալու ճանապարհը կրթություն ստանալն է։ Էլմադինի գլխավոր խնդիրը Վրաստանի քաղաքացիություն ստանալն է, որը նա մտադիր է լուծել՝ լավ ուսումնասիրելով վրաց լեզուն և վրացական պատմությունը։

Նրան դուր է գալիս Վրաստանը և վրացիների ջերմ վերաբերմունքը երիտասարդների նկատմամբ, թեև ամենակարևորը պապի՝ Նիզամ Մամեդովի/Խոզրեվանիձեի կամքը կատարելն է, քանի որ կարծում է, որ իր ընտրությունը ամենաշատը կուրախացներ հենց պապիկին:

თეგები: Էլմադինի վերադարձը / կտակ /

Հեղինակ:

Մաիա Իվելաշվիլի

Երկ.

Երեք.

Չոր.

Հինգ.

Ուրբ.

Շաբ.

Կիր.