«Մեծացել ենք այն հավատով, որ եղել ենք Խորհրդային միության երիտասարդներ: Իմ ուսանողական տարիներին հռչակագրեր եկավ, լուռ տպագրված բրոշյուրներ և այդ ժամանակ հասկացանք, որ Վրաստանը ոչ թե «կարմրել» է, այլ Ռուսաստանը պատերազմով գրավել է պետությունը: Սա երիտասարդությունում կայծ առաջացրեց»:

Դավիթ Փեիքրիշվիլիի համար Վրաստանի պատմությունը տակնուվրա եղավ 30 տարի առաջ: Բժշկական համալսարանի ուսանողը, ընկերների հետ միասին դասագրքերը ժամանակավորապես կողքի են դնում եւ պայքարում ազատության համար: Ամեն ինչ սկսվեց համալսարանի ուսանողների գործադուլից: Երկրի անկախության պահանջը առաջին հերթին միավորեց բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները , ապա հասարակությունը:



«Երիտասարդները, առանց վախի զգացողության»- այսպես է նկարագրում Թամար Գոգոլաձեն իր սերնդին, որը հավատում էր պետության անկախության վերականգնմանը:

Թբիլիսիի պետական համալսարանի 22-ամյա ուսանողը ընկերների հետ լսում էր Ակակի Բաքրաձեի դասախոսությունը ազատության և անկախության մասին, Ռուսաստանի նպատակների մասին Վրաստանի հանդեպ: Ազատության գաղափարով գայթակղվածները որոշեցին, որ անկախության համար պայքարի ճանապարհն անցնում է գիտության վրայով, քանի որ բնակչությունը կրկին խորհրդային Ռուսաստանի կողմից գրված Վրաստանի պատմությունն էր սովորում:

Շատ չեն մտածել, առաքելության իրականացման համար ընտրեցին, միջսահմանային տարածաշրջան՝ Վրաստանի մնացած սահմաններից անջատ՝ Սամցխե-Ջավախքը: Սկսեցին Ադիգենի դպրոցը մատակարարել գրքերով և համակարգիչներով:

«Զայրանում էինք, որ Վրաստանում արգելք կար: Վրաստանից Վրաստան սահման պետք է անցնեինք: Ադիգենում դասընթացներ էինք անցկացնում, պատմում Վրաստանի պատմության, գրականության մասին, այն թեմաների՝ որոնց մասին չէին խոսում Խորհրդային Միության ժամանակ: Հանդիպումներին միայն դպրոցի աշակերտները չէին ներկայանում»:

Հանդիպման մասնակիցների թվում միշտ կային տեղական իշխանության ներկայացուցիչները:

Կամավորական ուսանողները Ադիգեն հասան ապրիլի 9-ի ողբերգությունից 3 օր առաջ: Թամար Գոգոլաձեն հիշում է, որ անվտանգության ծառայությունը թույլ չի տվել, որ ուսանողները հանդիպեն բնակչության հետ: Հիմա նա մտածում է, որ սպասվող խառնաշփոթի մասին Սամցխե-Ջավախքում արդեն գիտեին: Այդ պահին մայրաքաղաքում, անկախություն պահանջելով, անցկացվում էր ցուցադրություն:

Չնայած այն հանգամանքին, որ կառավարությունը երիտասարդներին մտափոխ անելու համար դիմում էր տարբեր միջոցների, սակայն, ապրիլի 8-ին Ադիգենից Թբիլիսի վերադարձող ուսանողները այնուամենայնիվ միացան ցուցադրությանը:

1988 թվականին՝ այն ժամանակ, երբ ազգային շարժումը երկրում առաջադիմում էր,Ախալցիխեում նոյեմբերի 7-ը նշելու համար, Լենինի 4մետրանոց բրոնզե արձանը տեղադրեցին: Տեղացիները հիշում են, որ այս արարողությանը մասնակցում էին որոշ երիտասարդներ: Ազգային շարժման անդամները կարծում էին, որ խորհրդային կառավարությունը ցանկանում է իշխանություն ցուցադրել:

1989 թվականի ապրիլին, Նուգզար Մաիսուրաձեի և նրա ընկերների բողոքի գաղտնի ձեւերը տեղական իշխանությունը չէր կարող վերահսկել: Իսկ Ախալցխայի կենտրոնական փողոցում կանգնած, մշտապես նկարված Լենինի արձանը ռուս զինվորների մոտ դժգոհություն էր առաջացնում:

«Ախալցխայում կանգնած էր ռուսական բանակը: Արձանի հետևում ապրում էին գեներալները: Շատ էին զայրանում, երբ տեսնում էին, որ երիտասարդները ներկերով գունավորում էին հուշարձանը: Սադրանքների կանխման նպատակով, գիշերը ժամը երեքին հուշարձանը հանեցինք: Որպեսզի սրա համար էլ չկատաղեին, պատճառաբանեցին հուշարձանի վերականգնումը»,- հիշում է Վլադիմեր Զեդգինիձեն, ով 1989 թվականին զբաղեցնում էր Ախալցխայի ոստիկանության ղեկավարի պաշտոնը:


Փողոց Կոստավա, որտեղ 1988-1989 թվականներին կանգնած էր Լենինի արձանը:

Տեղական խորհրդային իշխանության խնդիրը միայն Լենինի նկարած հուշարձանը չէր: Նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյան հիշում է, որ ազգային ոգով ոգեշնչված կանանց հարձակման առարկան դարձել էր գեներալի կինը:

«Ռուս գեներալի կընը գրքերի խանութ ուներ: Կանայք հարձակվել և մազերից քարշ են տվել:Այս առումով հատկապես պատրաստված էինք, քանի որ նման փաստերը ռուս զինվորներին չեն հանգեցնի կրակոց սկսել»:

Ապրիլի 9-ից երկու շաբաթ առաջ, մոտ 20 ոստիկանների հետ ուղղարկվել էին Թբիլիսի: Նրանց նպատակը հասարակական կարգ ու կանոնը պաշտպանելը և առճակատումից խուսափելն էր: Այն ակնկալիքը, որ երիտասարդները հետ չեն վերադառնալու եւ ներկայիս գործընթացը միայն հանրահավաքներով չէր վերջանալու, իշխանության մոտ ի սկզբանէ կար:

«Սա ազգային խնդիր էր եւ բոլորը աջակցում էին այս գործընթացներին: Երբ առավոտյան լսեցինք, որ մարդ է մահացել, Ախալցխեում այս նորությանը մեծ արձագանք հետևեց: Ռաբաթի տարածքում հազարավոր մարդիք հանրահավաք կազմակերպեցին: Սույն առավոտյան, 15 վախճանվածների նկարները նպագրեցի և Ախալցիխեի բերդի պատին ամրացրի»:

1989 թվականի ապրիլի 9-ի լուսաբացին, Թբիլիսիի կենտրոնում՝ Ռուսթավելիի պողոտայում հայտնվեց Խորհրդային Միության զինված ուժերի ստորաբաժանումները: Մահակներով և սակրավոր բահերով զինված զինվորականները գեներալ-գնդապետ Վլադիմեր Զեդգինիձեն նշում է, որ ոստիկանությունը մի քնաի տեղում փոքրիկ միջանցքներ էր պատրաստել, որը հանրահավաքի մասնակիցներին օգնում էր դուրս գալ կառավարության շենքի հարակից տարածքից: Ըստ նրա, հենց սա կրճատեց ապրիլի 9-ին ողբերգությամբ զոհվածների թիվը:

30 տարի առաջ, Ապրիլի 9-ին, անկախության համար պայքարում Ռուսթավելի պողոտայում զոհվեց 21 մարդ, որոնց մեծամասնությունը կանայք էին: Հարյուրավոր մարդիկ ստացան տարբեր տեսակի վնասվածքներ և թունավորում: Ուղիղ երկու տարի անց՝ 1991 թվականի ապրիլի 9-ին, անցկացված հանրաքվեի արդյունքներով Վրաստանը անկախ հռչակվեց: Գերագույն խորհուրդը Զվիադ Գամսախուրդիայի նախաձեռնությամբ ընդունեց Վրաստանի պետական ինքնիշխանության մասին հռչակագիրը: