Ռուսական քարոզչությանը ամենաշատը հավատում են Սամցխե-Ջավախքում՝ ըստ հետազոտության

Կրթություն

24.11.2022

56-ամյա Օֆելյան ֆեյսբուքյան իր էջում տարածել է համացանցում կարդացած տեղեկությունը, թե իբր դպրոցի և ծնողների միջև կնքված նոր պայմանագրի հիման վրա երեխաները պատվաստվում են դպրոցում առանց ծնողների հետ համաձայնության։ Կինը բողոքել է նոր նախաձեռնության դեմ և գրել, որ երբեք թույլ չի տա իր թոռներին առանց թույլտվության պատվաստել դպրոցում։

«Ես ֆեյսբուքյան խմբերից մեկի անդամ եմ, որտեղ բժիշկները գրում էին, թե նման պայմանագիր է ստորագրվել նախարարության կողմից, և բոլոր ծնողները կստորագրեն։ Ես էլ հոդվածը տեսա, պայմանագրի լուսանկարն էր։ Շատ բարկացա, պարզվում է, որ թոռներիս կորոնավիրուսի դեմ պատվաստել են ու մեզ ոչինչ չեն ասել։ Աստված գիտի, թե ինչ փորձեր կանեն երեխաների վրա, գրել եմ ու զգուշացրել եմ բոլորին չստորագրել։ Որոշ ժամանակ անց քույրս զանգահարեց ինձ ու ասաց, որ դպրոցներում նման բան չի եղել ու սուտ է, ես էլ ջնջեցի ու ներողություն խնդրեցի բոլորից, ում մոլորության մեջ եմ գցել»։

Օֆելյան նման և այլ ապատեղեկատվության միակ «զոհը» չէ։ Լրատվամիջոցներում և համացանցում ամեն օր բազմաթիվ տեղեկություններ են տարածվում, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և նպատակ ունեն մոլորեցնել հանրությանը և շահարկել նրանց տրամադրությունները։ Տեղի բնակիչներն ասում են, որ համացանցում բազմիցս են հանդիպել նման տեղեկատվության, որն ի վերջո պարզվել է, որ ճիշտ չէ։

«Մեդիա զարգացման հիմնադրամը» ամեն տարի ուսումնասիրում է մեդիա գրագիտության և ապատեղեկատվության ընկալումները։ Վերջին ուսումնասիրությանը, որը հրապարակվել է մի քանի օր առաջ, մասնակցել են Վրաստանի յոթ քաղաքներ, այդ թվում՝ Ախալքալաքը։ Հարցին, թե արդյոք նրանք կիսվել են կեղծ տեղեկություններով, 44.3%-ը պատասխանել է, որ կիսվել է: Հարցվածների մեծամասնությունը (42,1%) որպես տեղեկատվության հիմնական աղբյուր նշել է սոցիալական մեդիան, որին հաջորդում է հեռուստատեսությունը (32,1%): Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ երիտասարդ և միջին տարիքի խմբերն ավելի հաճախ են ստուգում աղբյուրի վստահելիությունը։

Ուսումնասիրության համաձայն՝ Կրեմլի ապատեղեկատվական հաղորդագրությունները ամենաշատ հավաստի են անվանվել Ախալքալաքում, որտեղ բնակվում են Վրաստանի հայալեզու քաղաքացիները և լեզվական խոչընդոտի պատճառով հազվադեպ են օգտագործում վրացալեզու լրատվական լրատվամիջոցները, որպես տեղեկատվության աղբյուր։

«Մենք առաջին անգամ ուսումնասիրություն ենք անցկացրել Ուկրաինայում պատերազմի հետ կապված ապատեղեկատվության ազդեցության վերաբերյալ։ Եվս մեկ անգամ հաստատվեց, որ Սամցխե-Ջավախեթին տեղեկատվական տեսանկյունից ամենախոցելին է ռուսական ապատեղեկատվության համար, քանի որ ռուսական նարատիվները հերթով կրկնվում էին։ Սա խնդիր է և ցույց է տալիս, որ պետությունը պետք է ավելին անի իր քաղաքացիներին պատշաճ իրազեկելու համար»,- ասում է «Մեդիա զարգացման հիմնադրամի» գործադիր տնօրեն Թամար Կինծուրաշվիլին։

«Հարցվածների մի մասը՝ հիմնականում էթնիկ հայերով բնակեցված Ախալքալաքից, հավաստի են համարել Ուկրաինայի պատերազմի մասին տարածված շատ ապատեղեկատվություն, որը միտումնավոր տարածվում է Կրեմլի քարոզչությամբ։ Հարցվածներից ոմանք հավատացել են այն հայտարարությանը, որ պատերազմը հրահրվել է Արևմուտքի կողմից, որը երկու եղբայրական ազգերի լարել է միմյանց դեմ, որ Ռուսաստանը հոգ չի տանում խաղաղ բնակչության մասին, իսկ Ուկրաինան զոհեր է կեղծում և սպանում սեփական բնակչությանը»,-գրված է ուսումնասիրության մեջ:

Մեկ այլ ուսումնասիրություն հաստատում է այն միտքը, որ մեր երկրի բնակչության զգալի մասը չի կարողանում հաղթահարել ապատեղեկատվությունը։ Եվրոպական մեդիա գրագիտության ինդեքսում Վրաստանը վերջին տեղն է զբաղեցնում 41 երկրների շարքում։ Կովկասի մյուս երկրներն ընդգրկված չեն ցանկում։ Ռուսաստանը նույնպես ցուցակում չկա։ Մեր հարեւաններից հետազոտության մեջ ընդգրկվել է միայն Թուրքիան, որը հինգ տեղով առաջ է Վրաստանից և զբաղեցնում է 36-րդ տեղը։

2017 թվականից սկսած «Եվրոպական քաղաքականության նախաձեռնության» (EuP) և Սոֆիայի Բաց հասարակության ինստիտուտի (OSIS) զեկույցում ամեն տարի գնահատվում է եվրոպական երկրներում մեդիա գրագիտության մակարդակը։ Այս տարվա վարկանիշներում հեղինակներն առաջին անգամ ներառել են Վրաստանը։ Մեր երկիրը հետ է մնում Հյուսիսային Մակեդոնիայից, Կոսովոյից, Բոսնիա-Հերցեգովինայից և Ալբանիայից։ Հետազոտությունը ցույց է տվել, որ Հյուսիսային և Արևմտյան Եվրոպայի երկրները շատ ավելի լավ են կարողանում պաշտպանվել կեղծ տեղեկատվությունից, քան Հարավարևելյան Եվրոպայի երկրները:

Հետազոտության արդյունքը չի զարմացնում «Ժողովրդավարական Մեսխերի միության» ներկայացուցիչ՝ Ջաբա Նաթենաձեին։ Նրա խոսքով՝ ոչ վրացալեզու բնակչությունն ամենախոցելի խումբն է, երբ Սամցխե-Ջավախքում ապատեղեկատվություն է տարածվում, և դա բացատրվում է ռուսական լրատվամիջոցներից կախվածությամբ։ Երիտասարդների հետ մեդիագրագիտության ուղղությամբ աշխատում է տեղական հասարակական կազմակերպությունը։ Սակայն խնդիրն այստեղ էլ է առաջանում՝ դպրոցը չի համագործակցում քաղաքացիական սեկտորի հետ։

«Տեղեկատվական լրատվամիջոցներից հիմնականում օգտվում են միջին տարիքի մարդիկ։ Չեմ կարող ստել, նրանք ստանում են սոցիալական ցանցերի միջոցով տարածվող տեղեկատվությունը։ Շատ հաշիվներ օգտագործում են նմանատիպ անուններ և տարածում են ապատեղեկատվություն: Համակարգչային թեկուզ նվազագույն գիտելիքներ չունեցող մարդու համար դժվար է սկսել տեղեկություն ճշտել, այլ աղբյուրներ գտնել»:
«ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամը» մի քանի տարի աշխատում է դպրոցականների շրջանում մեդիագրագիտության ներդրման առումով։ Ծրագիրը հիմնականում ներառում է երկու ուղղություն՝ ֆորմալ կրթության մեջ մեդիա գրագիտության ներդրում և ոչ ֆորմալ կրթության միջոցով երիտասարդների հմտությունների զարգացում։ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի հաղորդակցման ծրագրի ղեկավար Մայա Քուրցիկիձեն ասում է, որ դասընթացների նպատակն է ուսանողների մոտ զարգացնել քննադատական մտածողության հմտությունները։

«Աշակերտները խաղերի միջոցով սովորում են ստուգել տեղեկատվության աղբյուրը, լուսանկարները, տեսանյութերը։ Մեր նախաձեռնության շրջանակներում անցկացվեցին սեմինարներ ուսուցիչների հետ, վեբինարներ ծնողների հետ։ Թրենինգները լավ են, բայց երեխան պետք է ինչ-որ տեղից սովորի այս հմտությունը, ինչը իրավասություն է ազգային ուսումնական ծրագրում: Ցավոք, այն չի ինտեգրվել ուսումնական ծրագրին: Այդ նպատակով մենք համագործակցություն սկսեցինք կրթության նախարարության և կապի հանձնաժողովի հետ, մեդիագրագիտությունն արդեն ինտեգրվում է ուսումնական ծրագրում»,- ասում է Մայա Կուրցիկիձեն։

Ծրագրի վրա աշխատանքները սկսվել են ամռանը, և առաջին հերթին ուսումնասիրվել են դպրոցներում առկա անհրաժեշտությունները։ Մասնագետներն ուսումնասիրել են, թե ինչ գիտեն ուսումնական հաստատություններում մեդիագրագիտության մասին և ինչ է արվում այս ուղղությամբ։ Այս փուլում աշխատում են ձեռնարկի վրա։ Իսկ հետո ուսուցիչները կվերապատրաստվեն, իսկ մեդիագրագիտությունը, հավանաբար, հաջորդ ուսումնական տարվանից հանրակրթական դպրոցներում ընտրովի առարկա կդառնա։

«Երեխաները պետք է ի սկզբանե տեղեկատվություն ունենան այն ռիսկերի մասին, որոնք կան համացանցում։ Նրանք պետք է իմանան, թե ինչպես պաշտպանվեն ապատեղեկատվությունից և դառնան մեդիա գրագիտության մասին տեղեկատվություն տարածող»,- մեզ հետ զրույցում ասում է Մայա Քուրցիկիձեն։

2011 թվականին Վրաստանի կրթության և գիտության նախարարության կողմից հաստատված ազգային ուսումնական ծրագրի համաձայն՝ ուսանողները պետք է զարգացնեն մեդիագրագիտության հմտություններ բոլոր առարկայական խմբերում։ Նա պետք է կարողանա ընկալել և հասկանալ մուլտիմեդիա տեքստերը, ինչպես նաև կողմնորոշվել մեդիաաշխարհում, կատարել ճիշտ ընտրություն, «զտել» տեղեկատվությունը և քննադատաբար գնահատել ստացված տեղեկատվությունը։ Այս ազգային ուսումնական ծրագիրը հաստատվել է 11 տարի առաջ, սակայն հանրակրթական դպրոցներում մեդիագրագիտության ուսուցման մեխանիզմներ չեն ներդրվել։ Քանի դեռ ուղեցույցները չեն մշակվել, հասարակական կազմակերպությունները և նրանց վերապատրաստումները մնում են ապատեղեկատվության դեմ պայքարի միակ միջոցը։

თეგები: ապատեղեկատվություն / Լրատվամիջոց / Ռուսական քարոզչություն /

Հեղինակ:

Ռուսուդան Գվարամաձե