რას დაკარგავს სამცხე-ჯავახეთი, თუ სამოქალაქო სექტორი მუშაობას შეწყვეტს

საზოგადოება

31.05.2024

„უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი რამდენიმე დღეში შევა ძალაში. კანონის თანახმად, ის მედია და არაკომერციული ორგანიზაციები, რომელთა წლიური შემოსავლის 20 პროცენტზე მეტი უცხოეთიდან აქვთ, უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციათა რეესტრში უნდა დარეგისტრირდნენ.
სამოქალაქო სექტორის ნაწილმა უკვე გააკეთა განცხადება რომ რეესტრში არ დარეგისტრირდება და „აგენტების“ კანონის წინააღმდეგ სამართლებრივ ბრძოლას გააგრძელებს.

სამცხე-ჯავახეთში 40-მდე აქტიური საზოგადოებრივი ორგანიზაციაა.

რა სერვისებს აწვდიან ადგილობრივი საზოგადოებრივი ორგანიზაციები სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობას და რა მოაკლდებათ მოქალაქეებს, თუ სამოქალაქო სექტორი მუშაობას შეაჩერებს?

სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ანტიკორუფციული სააგენტო ახალციხის ყოფილი მერისა და საკრებულოს მოქმედი დეპუტატის, ზაზა მელიქიძის სახელთან დაკავშირებული კომპანიების მიერ, ტენდერების მოგების საკითხს იძიებს. სუს-ი მაღალჩინოსანს სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას (332 მუხლის I ნაწილი) ედავება.

უწყება ამ საქმით არ დაინტერესდებოდა და არც მოსახლეობას ეცოდინებოდა რამე, საზოგადოებრივ ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ ზაზა მელიქიძის გამგებლობის პერიოდში, მასთან დაკავშირებული კომპანიების მიერ მოგებული სახელმწიფო შესყიდვები რომ არ შეემოწმებინა.

„ჩვენ ვებრძვით კორუფციას და ვმუშაობთ იმისთვის, რომ ხალხის ფულს არ იპარავდნენ“, - ამბობს თამუნა უჩიძე, „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ კოორდინატორი სამცხე-ჯავახეთში. ის ხუთი წელია სწავლობს შესაძლო კორუფციულ სქემებს, სახელმწიფო შესყიდვებსა და თანამდებობის პირების დეკლარაციებს. ამ ხნის განმავლობაში, რეგიონში 30-მდე მოქმედ და ყოფილ თანამდებობის პირთან დაკავშირებული შესაძლო კორუფციული ფაქტები მოიკვლია. შეისწავლა 410 მილიონის სახელმწიფო შესყიდვები, რომელიც სავარაუდო კორუფციაზე მიანიშნებდა.

„მოვყევით „ქართულ ოცნებასთან“ დაკავშირებული ათობით პირის შესახებ, თუ როგორ იყიდეს და გაიფორმეს სახელმწიფოს მიწები საკუთრებაში, მათ შორის მაგალითად, ნინოწმინდის ცენტრალური პარკი სახნავ-სათეს ფართობებად. ასევე, ჩვენ დავწერეთ იმის შესახებ, თუ როგორ იყიდება აბასთუმანში მიწა და ქონება მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილზე, ან „ოცნებასთან“ დაკავშირებულ პირებზე“, - გვიყვება თამუნა უჩიძე. მისივე თქმით, სწორედ მის მიერ, ახალციხის საკრებულოს მუშაობის შესახებ მომზადებულმა ანგარიშებმა აჩვენა, რომ ახალციხის საკრებულოში, არც ერთ ფრაქციას, არც ერთი ინიციატივა არ ჰქონია. სანაცვლოდ კი, მათი ფუნქციონირებისთვის ბიუჯეტიდან ათასობით ლარი დაიხარჯა.

„ჩვენ ვთქვით, რომ რეალურად, ახალციხის საკრებულო არათუ კანონით განსაზღვრულ კონტროლისა და ზედამხედველობის ფუნქციას, არამედ ნოტარიუსის როლს ასრულებს ახალციხის მერიისთვის. ჩვენ ვამბობთ რომ ახალციხის საკრებულოს დეპუტატები, ვერ გააკონტროლებენ ბიუჯეტის ხარჯვას, რადგან, მაგალითად, ოთხი დეპუტატი და მისი ოჯახის წევრები - ზოია ბალიაშვილი, გელა ჭალიძე, ნოდარ ტალახაძე და ზაზა მელიქიძე - სახელმწიფო შესყიდვებით ფულს იღებენ ამავე ბიუჯეტიდან“.

ორგანიზაციის კვლევების გამო, „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“ და მისი საქმიანობა ხელისუფლების წარმომადგენლების გულისწყრომას ხშირად იმსახურებს.

„ჩვენ წლებია ვეხმარებით ადამიანებს, რომ მათ ხმა მიაწვდინონ ხელისუფლებას იმისთვის, რომ მათი პრობლემები გადაჭრან. მაგალითად, ახალციხეში, საკრებულოში, ჩვენი პეტიციის შეტანის შემდეგ დაიძრა საქალაქო ტრანსპორტის ათეულობით წლის განმავლობაში არსებული პრობლემა. ჩვენი პეტიციით შენდება ე.წ. ჯაყელების საბავშვო ბაღი თავიდან“, - ამბობს თამუნა.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველომ“ სამცხე-ჯავახეთში ოფისი ხუთი წლის წინ გახსნა, თუმცა ქვეყანაში 24 წელია მუშაობს. 2011-2023 წლებში, სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული 562 ადამიანი მათი დახმარებით სამუშაო ადგილებზე აღადგინეს და მოქალაქეებმა ჯამში ექვს მილიონზე მეტი კომპენსაცია მიიღეს.

„ჩვენი ორგანიზაცია არ აპირებს დარეგისტრირებას და ვიბრძვით სამართლებრივად, რომ ეს კანონი იქნეს გაუქმებული, რადგან ჩვენ და მთელი ცივილური სამყარო - არავინ ფიქრობს რომ ეს არის გამჭვირვალობისთვის, რეალურად ეს კანონი არის იმისთვის, რომ ჩაახშონ თავისუფალი, კრიტიკული აზრი, რაც დისკომფორტს უქმნის „ქართულ ოცნებას“.

თამუნა უჩიძე, "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" კოორდინატორი სამცხე-ჯავახეთში

ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაცია „დემოკრატ მესხთა კავშირი“ რეგიონში 1998 წელს დაფუძნდა. ორგანიზაცია ოთხი მიმართულებით მუშაობს: მოსახლეობის უფასო სამართლებრივი დახმარება; სამოქალაქო განათლება; ეთნიკურ უმცირესობათა ინტეგრაცია და ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარება.

“რომ არა „დემოკრატ მესხთა კავშირი“, ადამიანები ვერ შეძლებენ უფასო სამართლებრივი დახმარების მიღებას, რომელსაც ამდენი წელია ვიძლევით. მიუხედავად იმისა, რომ ამაში არც ერთ თეთრს არავინ არ გვიხდის, ჩვენ ყველანაირად ვცდილობთ, რომ კონსულტაციები გავუწიოთ და როცა ადამიანს არ აქვს საშუალება, უფასო სასამართლო მომსახურებაც უზრუნველვყოთ, ვაკეთებთ ჩვენი ძალებით და შესაძლებლობებით,“ - ამბობს გია ანდღულაძე, ორგანიზაციის ხელმძღვანელი.

მისი თქმით, მმართველ პარტიას „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისა და თავისუფალი მედიის გასაქრობად სჭირდება. კანონში შეგნებულად ჩადებულია დამსჯელი მექანიზმები, ხელისუფლებას კი კანონის არსებობისთვის არგუმენტები არ აქვს.

„გამჭვირვალობის არგუმენტი არის ტყუილი, რადგან ყველა გრანტი და უცხოური დახმარება, რომელიც ქვეყანაში შემოდის, გამჭვირვალედ იხარჯება და გამჭვირვალეა არა მარტო სახელმწიფოსთვის, არამედ დონორებისთვისაც. არავინ ხარჯავს ფულს ხელზე, მთელი თანხის ხარჯვა ხდება უნაღდო ანგარიშსწორებით, საბანკო გადარიცხვებით. ერთი ლარიც რომ დამაკლდეს გადასახადის გადახდისას, ყველა ანგარიშს დამიყადაღებენ და არაერთი პროცედურის გავლა მომიწევს, რომ ცალკე დონორებს და ცალკე სახელმწიფოს ვუტკიცო, რატომ დამაკლდა ლარი. თუ ვინმე ჩუმად და გაუმჭვირვალედ ხარჯავს ფულს საქართველოში, ეს არის რუსეთი. იქიდან შემოაქვთ ჩემოდნებით ფული და არ ვიცით რაში იხარჯება“.

გია ანდღულაძისთვის განსაკუთრებით საყურადღებოა კანონის ის მუხლები, რომლებიც იუსტიციის სამინისტროს წარმომადგენლებს აძლევს უფლებას დაუგეგმავად, ე.წ. დასმენის საფუძველზე შევიდეს ორგანიზაციაში და მოიპოვოს პირადი ინფორმაცია, ბენეფიციარების მონაცემები და ყველაფერი, რასაც მოითხოვენ. გია ანდღულაძე ამბობს, რომ ამას ხელისუფლება აუცილებლად გამოიყენებს იმ ორგანიზაციების წინააღმდეგ, რომლებიც არ მოსწონთ.

„უნდათ, რომ დამოუკიდებელი მონიტორების ჩამოცილებით გაუმჭვირვალე გახადონ თავიანთი საქმიანობა, ხალხის ფულით აკეთონ ის, რაც უნდათ, ბიუჯეტი ხარჯონ ჯიპებში, საწვავში, უცხოეთში ვიზიტებში, ერთ ლარად გადაუფორმონ ერთმანეთს ტყეები და ჰექტრობით მიწები. დაიტაცონ ხალხის ქონება და ამის დამნახავი არავინ იყოს - ესაა რეალურად ამ კანონის მიღების მიზეზი. ზუსტად იმიტომ არის ეს კანონი რუსული, რომ „ელიტამ“ მიისაკუთროს ხალხის ქონება და არავინ დარჩეს ქვეყანაში, ვინც ამაზე ხმას ამოიღებს. უამრავი შემთხვევაა, როცა არასამთავრობოები და დამოუკიდებელი მედია ამხელს ადგილობრივ ან ცენტრალური ხელისუფლების ჩინოვნიკებს ან მათთან დაახლოებულ პირებს. ეს არ უნდათ, ჩვენს გაჩუმებას ცდილობენ ამ კანონით, თუ ვინმეს უნდა საკუთარი საქმეების დამალვა, ეს არის ხელისუფლება“, - ამბობს გია ანდღულაძე.

გია ანდღულაძე, "დემოკრატ მესხთა კავშირის" ხელმძღვანელი

თუ „დემოკრატ მესხთა კავშირის“ ერთ-ერთი პრიორიტეტი ახალგაზრდების სამოქალაქო განათლებაა, “ახალციხის ზრდასრულთა განათლების ცენტრი” ყველა ასაკის მოქალაქეს სთავაზობს უნარების განვითარებას და პროფესიულ გადამზადებას.

“ახალციხის ზრდასრულთა განათლების ცენტრი” 2006 წელს, გერმანული სახალხო უნივერსიტეტების ასოციაციის (DVV International) მიერ დაარსდა. მისი მიზანია ადგილობრივ მოსახლეობას ასაკის განურჩევლად მისცეს შესაძლებლობა მიიღოს განათლება და განავითაროს უნარები. ცენტრის პრიორიტეტი ეთნიკურ უმცირესობების ინტეგრაციაც არის.

„კიდევ ერთი მისიაა სამოქალაქო საზოგადოების განვითარება,“ - ამბობს, ახალციხის ზრდასრულთა განათლების ცენტრის დირექტორი თამუნა კაპანაძე.

„ამ ცენტრებმა ადგილზე გააჩერა მოსახლეობა, მიგრაციას ხელს უშლის, რადგან ქმნის არა მარტო სამუშაო ადგილებს, თვითდასაქმების საშუალებას აძლევს, რაღაც უნარებში გადაამზადებს, ააქტიურებს ახალგაზრდებს. ჩვენნაირ, პატარა ქალაქებში ძალიან ბევრი აქტიური ახალგაზრდაა, რომლებიც მოდიან და გარკვეულ უნარებს ივითარებენ. თვითდასაქმებულიც ბევრია, ვინც ჩვენი ცენტრიდან წავიდა, განსაკუთრებით ჭრა-კერვის და შედუღების კურსების გავლის შემდეგ. არაფორმალური განათლების პლუსი იმაშია, რომ მოქნილია, შეუძლია უცბად უპასუხოს გამოწვევას. შეიძლება, ეს სერვისი გაქრეს“.

თამუნა კაპანაძის თქმით, ცენტრს წელს 700 ადამიანის გადამზადება აქვს დაგეგმილი, წელიწადში კი საშუალოდ, 2 000-მდე მომხმარებელი ჰყავთ. დაარსებიდან დღემდე ცენტრს 17 903 ბენეფიციარი ჰყავდა. საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში 14 ზრდასრულთა განათლების ცენტრია შექმნილი.

თამუნა კაპანაძე, "ახალციხის ზრდასრულთა განათლების ცენტრის" დირექტორი

სამცხე-ჯავახეთში არსებული ყველა საზოგადოებრივი ორგანიზაცია რეგიონის მოსახლეობის საჭიროებების მიხედვით მუშაობს. ზოგიერთი სოფლის მეურნეობას აძლიერებს, ზოგი - შშმ პირებსა და ძალადობის მსხვერპლ ქალებს სთავაზობს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან სერვისებს. ნაწილი ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების ინტეგრაციას უწყობს ხელს. ნაწილი კი ბიუჯეტის, ხალხის ფულის ხარჯვას აკვირდება და მოქალაქეებს სამართლიანობის აღდგენაში ეხმარება.

„რეგიონის და მთელი ქვეყნის მოსახლეობას არაერთი რამ მოაკლდება. ძალიან ბევრი ადამიანი ვერ მიიღებს სხვადასხვა სერვისს. არიან შშმ პირები, ონკოპაციენტები, მათ შორის ბავშვები. არსებობს ბევრი პროგრამა, რომელიც სამედიცინო მიმართულებით მუშაობს და ეს პროგრამები აღარ იქნება. სოფლის მეურნეობაში დასაქმებული ადამიანები ვეღარ მიიღებენ დაფინანსებას, ადამიანები აღმოჩნდებიან სახელმწიფოს წინაშე სრულიად მარტო, ვეღარ მიიღებენ იურიდიულ დახმარებას, თუ ამის საჭიროება ექნებათ, რადგან აღარავინ ეყოლებათ გვერდში მდგომი, მათი უფლების დამცველი და ხმის ამომღები“, - ამბობს თამუნა უჩიძე.