რა საფრთხეების წინაშე დადგებიან ორგანიზაციები თუ „აგენტებად“ არ დარეგისტრირდებიან

სამართალი

21.08.2024

ათ დღეში, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული ის ვადები ამოიწურება, რომლის მიხედვით საზოგადოებრივი და მედიაორგანიზაციები, რომელთა შემოსავლის 20%-ზე მეტი დონორებისგან მიღებულ შემოსავალს წარმოადგენს, უცხო ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად უნდა დარეგისტრირდნენ.

tv9news.ge დაინტერესდა რა ელით იმ ორგანიზაციებს, ვინც რეგისტრირდება იუსტიციის სამინისტროს მიერ გამოქვეყნებულ რეესტრთა ბაზაში და მეორეს მხრივ, რა სამართლებრივი ბრძოლა მოუწევთ იმ ორგანიზაციებს, ვინც არ აპირებს ე.წ „რუსულ კანონს“ დაემორჩილოს და კანონის მიხედვით სავალდებულო რეგისტრაცია გაიაროს. მოსალოდნელ საფრთხეებზე, ჯარიმებსა თუ სხვა რეგულაციებზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის გორის ოფისის ხელმძღვანელი, იურისტი ქეთი ბებიაშვილი გვესაუბრება.

თუ ორგანიზაცია გადაწყვეტს, რომ დარეგისტრირდეს უცხო ძალის ინტერესების გამტარებლად, რა პროცედურების გავლა მოუწევს და რა შემთხვევაში შეიძლება დაჯარიმდეს?

- მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ეს კანონი ორგანიზაციებს არეგისტრირებს „უცხო ძალის ინტერესების გამტარებლად“. თუმცა, როცა ორგანიზაცია გადაწყვეტილებას მიიღებს და განაცხადს გააკეთებს რეგისტრაციაზე, 10 დღის ვადაში უნდა წარადგინოს დეკლარაციაც. იმ შემთხვევაში თუ განაცხადში ხარვეზები აღმოჩნდა, უწყებამ გამოსწორებისთვის მიმართა, მაგრამ ორგანიზაციამ არ შეასრულა 10 000 ლარით დააჯარიმებს და კვლავ შესწორებისთვის ერთი თვის ვადას მისცემს, თუ სრულყოფილი ინფორმაცია ამ პერიოდშიც არ მიეწოდა იუსტიციის სამინისტროს, მაშინ 20 000 ლარით ჯარიმდება. ასევე რეგისტრაციის მსურველი ორგანიზაცია 5 000 ლარით ჯარიმდება მაშინაც, თუ განაცხადის და დეკლარაციის წარდგენისას, რაიმე ინფორმაციას საერთოდ არ მიუთითებს.

უკვე დარეგისტრირებულ ორგანიზაციის საქმიანობაზე, როგორ აისახება კანონი?

- დღეს ყველა ფინანსურ ინსტიტუტს, ორგანიზაციების შემოსავალზე თუ გასავალზე აქვს წვდომა. შესაბამისი უწყებების პორტალებზეც არის აღრიცხული და ხელმისაწვდომი ფინანსური დოკუმენტები, ეს არანაირად არ არის დამალული. მაგრამ ამ კანონის მთავარი მიზანი ფინანსური გამჭვირვალობა კი არა, მისი მიზნობრიობა და მთელი რიგი საკითხების დეტალიზებაა. ამიტომ სახელმწიფოს გავლენა ექნება ორგანიზაციებზე და თუ რაიმე დეტალი არ მოეწონება, ჩათვლის რომ კონსტიტუციასთან შეუთავსებელია და შესაბამის რეაგირებას მოახდენს. მარტიდან მოყოლებული სწორედ ამაზეა საუბარი, რომ ეს საკითხები შეიძლება არასწორად იქნეს გამოყენებული.

ორგანიზაციები, რომლებიც უარს იტყვიან რეგისტრაციაზე, რის საფუძველზე დაიწყება მათ წინააღმდეგ სამართლებრივი დავა და რა წინააღმდეგობები შეხვდებათ სახელმწიფოსგან?

-პირველი სექტემბრისთვის, როდესაც დასრულდება რეგისტრაციის პროცესი, იუსტიციის სამინისტროს მიერ ჩამოყალიბებული მონიტორინგის სამსახური დაიწყებს, როგორც რეგისტრაცია გავლილების, ისე იმ ორგანიზაციების მონიტორინგს, ვინც უარი განაცხადა. სწორედ ამის საფუძველზე, დაურეგისტრირებელი ორგანიზაციები 25 000 ლარით დაჯარიმდებიან. გარდა ამისა, უწყებას ჯარიმების დაწესება შეუძლია იმ შემთხვევაში, თუ იუსტიციის სახლში შევა საჩივარი, რომ კონკრეტული ორგანიზაციის შემოსავალი უცხოეთიდან 20 პროცენტზე მეტია, თუმცა არ დარეგისტრირდა. ჯარიმები გავრცელდება არასამთავრობოებზე და იმ შ.პ.ს-ებზე, ვისი შემოსავლების 20 %-ზე მეტი უცხოეთიდანაა. ასეთი შ.პ.ს-ები კი ძირითადად მაუწყებლები და საინფორმაციო პორტალები არიან. ჯარიმის გადახდის კონკრეტული ვადები განსაზღვრული არ არის თუმცა, გადაუხდელობის შემთხვევაში, მოხდება ორგანიზაციის ანგარიშებისა და უძრავ-მოძრავი ქონების დაყადაღება.

მოხდება თუ არა დაურეგისტრირებელი ორგანიზაციის წარმომადგენელი ფიზიკური პირების მიმართ, რაიმე სამართლებრივი დევნა?

- იუსტიციის სამინისტროს, კანონიდან გამომდინარე, განსაკუთრებული კატეგორიის პერსონალური ინფორმაციის გამოთხოვის უფლებაც აქვს. აღსანიშნავია, ეს ჩანაწერი კანონში, პარლამენტის სესიაზე პირველ და მეორე მოსმენის დროს არ იყო, მესამე მოსმენის დროს კი გაჩნდა. აქედან გამომდინარე, არ არის გამორიცხული ინფორმაციის მიწოდება მოითხოვონ როგორც ორგანიზაციის თანამშრომლისგან, ისე ნებისმიერი ბენეფიციარისგან. ფიზიკური პირი თუ არ მიაწოდებს ინფორმაციას მაშინ 5 000 ლარით დაჯარიმდება.

დაჯარიმების გარდა, თუ არსებობს საშიშროება, ხელმძღვანელი პირებისა ან ორგანიზაციის სხვა თანამშრომლების მიმართ სისხლის სამართლებრივი დევნის დაწყების?

- აღნიშნულ კანონს თან ახლავს საშიშროება და რისკი იმისა, რომ შესაძლოა პასუხისმგებლობის საკითხი დადგეს ორგანიზაციის დამფუძნებლის, დირექტორის თუ სხვა თანამშრომლის მიმართ. თუმცა ამას წინასწარ ვერ განვსაზღვრავთ და პირდაპირ ვერ ვიტყვით, რადგან საგადასახადო ორგანოს ისედაც აქვს ორგანიზაციის შემოწმების და რაიმე დოკუმენტაციის ამოღების უფლება. მიუხედავად იმისა, რომ იუსტიციის მინისტრის ბრძანება მონიტორინგის პროცესში, დოკუმენტის ამოღებას არ ეხება. აქედან გამომდინარე არცერთი ორგანიზაცია არ არის დაზღვეული იმისგან, რომ საგადასახადო სამსახურმა რაიმე ქმედებები ჩაატაროს და დადგეს კონკრეტული ადამიანის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხი. ეს ყველაფერი ძალიან ინდივიდუალური იქნება. ძალიან რთულია რაიმეს წინასწარ განსაზღვრა, დღევანდელი სასამართლოს პირობებშიც, რადგან ჩვენ ვერ ვსაუბრობთ დამოუკიდებელ მართლმსაჯულების სისტემაზე და ამ ყველაფრის ერთობლიობა იძლევა არადემოკრატიულ პროცესებს.

ამ ყველაფრის შემდეგ, ორგანიზაციები, რომელიც უარს აცხადებენ უცხო ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციად რეგისტრაციაზე, მათი დაცვის რა მექანიზმები არსებობს, რომ თავიდან აირიდონ ზემოთჩამოთვლილი პრობლემები?

- ასეთ შემთხვევებში დაცვის მექანიზმი უკვე ამოქმედებული არის ის , რომ ორგანიზაციებმა უკვე წარადგინეს საკონსტიტუციო სარჩელი და ველოდებით გადაწყვეტილებას, ასევე მზადდება სტრასბურგის სასამართლოში სარჩელი. ჩვენ, ახალგაზრდა იურისტთა ასოცია ვამზადებთ გზამკვლევს, გარკვეულ საკითხებთან დაკავშირებით, რომ ორგანიზაციებს გაუადვილდეთ ასეთ საკითხებთან გამკლავება და კიდევ ერთი ის არის, რომ თუ ორგანიზაციაში დაიწყება მონიტორინგი, ასევე მოხდება დაჯარიმება მათ შორის ფიზიკური პირების, ეს ყველაფერი ინდივიდუალურად უნდა იყოს გასაჩივრებული.

ათიათასობით მოქალაქის, საზოგადოებრივი და მედიაორგანიზაციების წინააღმდეგობის მიუხედავად, საქართველოს პარლამენტმა 14 მაისს კანონი "უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ" მაინც მიიღო, 28 მაისს კი საქართველოს პრეზიდენტის ვეტო დაძლია. საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლების მტკიცებით, კანონის მიზანია, უცხოეთიდან შემოსული დაფინანსებები გამჭვირვალე იყოს.

კანონი პირველი აგვისტოდან უკვე ძალაში შევიდა, რომლის მიხედვით, ის მედია და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, რომლებიც დაფინანსების 20%-ზე მეტს უცხოელი დონორებისგან იღებენ, იძულებულნი ხდებიან დარეგისტრირდნენ, როგორც "უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაცია", წინააღმდეგ შემთხვევაში დაჯარიმდებიან. მსგავსი კანონი 2012 წლიდან მოქმედებს რუსეთში. კანონის ამოქმედების შემდეგ ოკუპანტ ქვეყანაში მრავალი ორგანიზაცია დაიხურა. რუსეთში აღარ არსებობს დამოუკიდებელი მედია და სამოქალაქო საზოგადოება.

როგორც უკვე ცნობილია, საქართველოში მიმდინარე პროცესებს დასავლეთის მხრიდან მძაფრი რეაქცია მოჰყვა. კრიტიკულ განცხადებებთან ერთად, საქართველოს ევროპაში ინტეგრაციის პროცესი შეჩერდა, ამოქმედდა სხვადასხვა სანქციები და ფინანსური შეზღუდვები, როგორც ევროპის ისე ამერიკის მხრიდან. საქართველოში კი პრეზიდენტმა, არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლებმა და ოპოზიციონერმა დეპუტატებმა, ასევე ჟურნალისტებმა საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელი შეიტანეს, კანონის შეჩერების მოთხოვნით, რომელსაც სასამართლო დაახლოებით ერთი თვის ვადაში განიხილავს.