საზოგადოება
ასპანიძეები - ფანასკერტელების წინაპრები
ასპანიძე ძველი ქართული ფეოდალური საგვარეულო სახელია. გვარის ფუძეა საკუთარი სახელი ასპანა. ამავე ძირისაა გვარი ასპანაშვილი.
მეთორმეტე საუკუნეში ასპანიძეები ტაოს მფლობელები იყვნენ და ფანასკერტელებად იწოდებოდნენ. მათი ერთი შტო მეთხუთმეტე საუკუნეში გადასახლდა ქართლში და ფანასკერტელ-ციციშვილად იქცა.
ფანასკერტელები — წარჩინებული ფეოდალური საგვარეულო XII—XVI საუკუნეების საქართველოში, ასპანისძეთა განშტოება და ციციშვილების წინამორბედი. გვარის სახელწოდება წარმოდგება მისი სამამულე ციხე-ქალაქ ფანასკერტიდან (ტაოშია). გვარის ფუძემდებელი გახდა შავში აზნაური ზაქარია ასპანისძე, რომელსაც თამარ მეფემ უწყალობა ფანასკერტი და ტაოს ერისთავობა. XII-XIII საუკუნეებში ზემო ქართლის უძლიერესი ფეოდალები და გამგებლები იყვნენ. ასპანისძეთა ფეოდალურ სახლს არ შეუწყვეტია არსებობა ფანასკერტელთა გამოყოფის შემდეგაც. მათი საფეოდალო შავშეთში არსებობდა XV საუკუნემდე, ვიდრე მას ბეენაშვილები არ დაეპატრონნენ.
ფანასკერტელების სამფლობელოები კიდევ უფრო გაფართოვდა XIV—XV საუკუნეებში ორბოძლელ-ჩიჟავაძეებისა და ჯავახიშვილების მამულების ხარჯზე შიდა ქართლში. ამ მხარეში მათ ეკუთვნოდათ: ხვედურეთი, კეხიჯვარი, ქვახვრელი, უფლისციხე, კარალეთი, ძამის ციხე და ყინწვისისა და სამწევრისის ეკლესიები. ჰქონდათ ყმა-მამული ქვემო ქართლშიც, რაზეც მიუთითებს სოფელ წერაქვის ეკლესიის საამშენებლო წარწერა.
XV საუკუნის შუა ხანებში გამწვავდა ბრძოლა ჯაყელების სამთავრო სახლსა და მეფის მომხრე ფანასკერტელებს შორის. სამცხედან განდევნილი ზაზა ფანასკერტელი - მეფის მეჭურჭლეთუხუცესი - შიდა ქართლში დამკვიდრდა და საფუძველი ჩაუყარა შემდგომში სათავადოს, რომელიც შემდგომში საციციანოდ იქცა. ქართლში დაფუძნებული ფანასკერტელ-ციციშვილები დაუნათესავდნენ მეფეებსა და ქართლის თავადებს. XV საუკუნეში ერთხანს ფანასკერტელებს სამეფო ქალაქის— ატენის მოურავობა ეპყრათ.
ფანასკერტელთა ერთი შტო თავის ძველ მამულში - ტაო-შავშეთში დარჩა და ჯაყელებს ეყმო. მესხური მატიანის მიხედვით, ფანასკერტელ იობის ძე ჯარასონი ყვარყვარე ჯაყელის ერთგული ყოფილა და 1576 წ. ფეოდალთა შეთქმულების დროს იგი დაღუპვისგან გადაურჩენია.
ფანასკერტელები მონაწილეობდნენ აგრეთვე საქართველოს კულტურულ ცხოვრებაში. აშენებდნენ ეკლესია-მონასტრებს, მატერიალურ დახმარებას წევდნენ ქართულ კულტურულ კერებს, როგორც საქართველოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ. XIII საუკუნის II ნახევარში გრიგოლ ფანასკერტელს იერუსალიმის ჯვრის მონასტრისთვის ჯერ 7 000, ხოლო შემდეგ — 30 000 თეთრი გაუგზავნია. ასევე დიდი მატერიალური დახმარება (8 000 თეთრი) გაუწია ჯვრის მონასტერს თაყა ფანასკერტელის (XIII—XIV საუკუნეების მიჯნა) ცოლმა — დემეტრე თავდადებულის ასულმა რუსუდანმა. ზაზა ფანასკერტელმა სამშენებლო მუშაობა ჩაატარა ყინწვისის ეკლესიაში, ხოლო მისმა შვილმა — მერაბმა — სამწევრისში, რასაც გვამცნობს ამ ეკლესიების ეპიგრაფიკული ძეგლები. ზაზა ფანასკერტელმავე შეადგინა „სამკურნალო წიგნი — „კარაბადინი“.
საქართველოში 725 ასპანიძე და 445 ციციშვილი ცხოვრობს. დღეს ასპანიძეები მრავლად ცხოვრობენ სამცხე-ჯავახეთშიც.
მეთორმეტე საუკუნეში ასპანიძეები ტაოს მფლობელები იყვნენ და ფანასკერტელებად იწოდებოდნენ. მათი ერთი შტო მეთხუთმეტე საუკუნეში გადასახლდა ქართლში და ფანასკერტელ-ციციშვილად იქცა.
ფანასკერტელები — წარჩინებული ფეოდალური საგვარეულო XII—XVI საუკუნეების საქართველოში, ასპანისძეთა განშტოება და ციციშვილების წინამორბედი. გვარის სახელწოდება წარმოდგება მისი სამამულე ციხე-ქალაქ ფანასკერტიდან (ტაოშია). გვარის ფუძემდებელი გახდა შავში აზნაური ზაქარია ასპანისძე, რომელსაც თამარ მეფემ უწყალობა ფანასკერტი და ტაოს ერისთავობა. XII-XIII საუკუნეებში ზემო ქართლის უძლიერესი ფეოდალები და გამგებლები იყვნენ. ასპანისძეთა ფეოდალურ სახლს არ შეუწყვეტია არსებობა ფანასკერტელთა გამოყოფის შემდეგაც. მათი საფეოდალო შავშეთში არსებობდა XV საუკუნემდე, ვიდრე მას ბეენაშვილები არ დაეპატრონნენ.
ფანასკერტელების სამფლობელოები კიდევ უფრო გაფართოვდა XIV—XV საუკუნეებში ორბოძლელ-ჩიჟავაძეებისა და ჯავახიშვილების მამულების ხარჯზე შიდა ქართლში. ამ მხარეში მათ ეკუთვნოდათ: ხვედურეთი, კეხიჯვარი, ქვახვრელი, უფლისციხე, კარალეთი, ძამის ციხე და ყინწვისისა და სამწევრისის ეკლესიები. ჰქონდათ ყმა-მამული ქვემო ქართლშიც, რაზეც მიუთითებს სოფელ წერაქვის ეკლესიის საამშენებლო წარწერა.
XV საუკუნის შუა ხანებში გამწვავდა ბრძოლა ჯაყელების სამთავრო სახლსა და მეფის მომხრე ფანასკერტელებს შორის. სამცხედან განდევნილი ზაზა ფანასკერტელი - მეფის მეჭურჭლეთუხუცესი - შიდა ქართლში დამკვიდრდა და საფუძველი ჩაუყარა შემდგომში სათავადოს, რომელიც შემდგომში საციციანოდ იქცა. ქართლში დაფუძნებული ფანასკერტელ-ციციშვილები დაუნათესავდნენ მეფეებსა და ქართლის თავადებს. XV საუკუნეში ერთხანს ფანასკერტელებს სამეფო ქალაქის— ატენის მოურავობა ეპყრათ.
ფანასკერტელთა ერთი შტო თავის ძველ მამულში - ტაო-შავშეთში დარჩა და ჯაყელებს ეყმო. მესხური მატიანის მიხედვით, ფანასკერტელ იობის ძე ჯარასონი ყვარყვარე ჯაყელის ერთგული ყოფილა და 1576 წ. ფეოდალთა შეთქმულების დროს იგი დაღუპვისგან გადაურჩენია.
ფანასკერტელები მონაწილეობდნენ აგრეთვე საქართველოს კულტურულ ცხოვრებაში. აშენებდნენ ეკლესია-მონასტრებს, მატერიალურ დახმარებას წევდნენ ქართულ კულტურულ კერებს, როგორც საქართველოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ. XIII საუკუნის II ნახევარში გრიგოლ ფანასკერტელს იერუსალიმის ჯვრის მონასტრისთვის ჯერ 7 000, ხოლო შემდეგ — 30 000 თეთრი გაუგზავნია. ასევე დიდი მატერიალური დახმარება (8 000 თეთრი) გაუწია ჯვრის მონასტერს თაყა ფანასკერტელის (XIII—XIV საუკუნეების მიჯნა) ცოლმა — დემეტრე თავდადებულის ასულმა რუსუდანმა. ზაზა ფანასკერტელმა სამშენებლო მუშაობა ჩაატარა ყინწვისის ეკლესიაში, ხოლო მისმა შვილმა — მერაბმა — სამწევრისში, რასაც გვამცნობს ამ ეკლესიების ეპიგრაფიკული ძეგლები. ზაზა ფანასკერტელმავე შეადგინა „სამკურნალო წიგნი — „კარაბადინი“.
საქართველოში 725 ასპანიძე და 445 ციციშვილი ცხოვრობს. დღეს ასპანიძეები მრავლად ცხოვრობენ სამცხე-ჯავახეთშიც.
ამავე კატეგორიაში
სხვა სიახლეები
კვირის პოპულარული
ამინდის პროგნოზი
აბრეშუმის გზა
პარტნიორი მედიასაშუალებების მასალები
ამინდი
ახალციხე
10
°C
ახალქალაქი
7
°C
ასპინძა
11
°C
ადიგენი
15
°C
ბორჯომი
11
°C
თბილისი
20
°C
აბასთუმანი
10
°C
ბაკურიანი
8
°C
ნინოწმინდა
7
°C
ვალუტა
AMD
1000
6.9109
EUR
1
2.8804
RUB
100
2.8747
TRY
1
0.0829
USD
1
2.6849
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
