Գյուղատնտեսություն
Հողի մոնոպոլիա - Սամցխե-Ջավախեթիի չլուծված խնդիրը
Սամցխե-Ջավախեթիում եկամտի հիմնական աղբյուրը անասնապահությունն ու հողագործությունն է, իսկ շատ գյուղացիներ մնացել են առանց վարելահողերի ու արոտավայրերի։ Սա այն դեպքում, երբ բարձրաստիճան պաշտոնյաները միլիոնավոր քառակուսի մետրերի սեփականատեր են։ Տեղի բնակչությունն անհանգստացած է անհավասարաչափ բաշխված հողատարածքներով։
Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում բնակչությունը դժգոհում է վարելահողերի բացակայությունից։ Գյուղի շրջակա տարածքն արդեն սեփականատեր ունի, հողագործությամբ զբաղվող գյուղացիները ստիպված են հողերը վարձակալել։
«Գյուղում ընդամենը մի քանի հարյուրերորդական ունենք, հողը վարձով ենք վերցնում, ուրիշ տարբերակ չկա։ Այս պատճառով գնում ենք Նինոծմինդա։ Վարձակալում ենք և դա էլ էժան չէ։ Մենք երբեք հնարավորություն չենք ունեցել հող գնելու։ Այնպիսի գին չէ, որ գյուղացին իրեն թույլ տա։ Մեր գյուղի շրջակայքում այլևս հողեր չկան, դրանք բոլորը գնված են։ Սակայն այստեղ մարդիկ ապրում են կարտոֆիլով։ Ամուսինս ատամնաբույժ է, աշխատում է, բայց մեզ չի հերիքում, կյանքը այնքան թանկ է։ Հիմա մենք տրակտորներ ենք գնել, որ վարձով հողը մշակելն ու բերք աճեցնելը մի քիչ էժան արժենա»,- ասում է Խուլգումո գյուղի բնակիչ Սվետա Լագզյանը։ Գինը բոլոր գյուղերում հիմնականում նույնն է։ Մեկ հեկտարը մեկ տարվա համար արժե 100 լարի։
«Այս փոքր տարածքը, որ ունենք տան մոտ, մեր սեփականությունն է, բայց չի հերիքում ու վարձում ենք։ Օրինակ՝ եթե ուրիշն ունի ու չի օգտագործում, խնդրում ենք՝ տալիս է, որ ես ցանեմ ու վճարեմ»,- Խուլգումո գյուղում բացատրում է Նապոլեոն Մանուկյանը։
Նույն խնդիրն ունեն Նինոծմինդայում։ Բացի վարելահողերից, Օրլովկա գյուղի բնակիչների համար որպես արոտավայր օգտագործելու տարածքը աստիճանաբար նվազել է։
«Արոտավայրը շատ հեռու է, այնքան հեռու, որ հնարավոր չէ, որ նախիրը մեկ օրում գնա, արածի ու վերադառնա։ Դրա համար էլ ինչքան կարող ենք մոտակայքում ենք արածեցնում»,- պատմում են տեղացիները։
Քանի որ իրենց խոտածածկ տարածքները օտարվել են, տեղի բնակիչները ստիպված են կրճատել անասունների գլխաքանակը։ Սա ուղղակիորեն ազդում է նրանց սոցիալական կարգավիճակի վրա:
«Եթե հող չունեմ, կով էլ չունեմ։ Հինգ երեխա ունեմ, եկեք իմ տուն տեսեք ինչպես ենք ապրում, աղքատություն է»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Շուրա Եղոյանը։
Օրլովկայի նման, Նինոծմինդայի Գորելովկա գյուղում գյուղատնտեսական հողատարածքների թիվը աստիճանաբար նվազում է։ Բնակիչներն ասում են, որ գյուղի շրջակայքի հողերը տրվում են ուրիշներին, գյուղացիները դրա մասին ոչինչ չգիտեն, և միայն այն ժամանակ են իմանում, երբ նոր սեփականատերն արգելում է մուտքը տարածք։
«Իմ տան հետնամասում գտնվող հողն այժմ ուրիշի ձեռքում է։ Ես այստեղ չեմ եղել, և տրվել է մեկ ուրիշին։ Ամեն ընտանիք ունի 1,25 հա, բայց ինձ չեն տալիս, ասում են՝ ուրիշն ավելի շուտ է եկել գյուղ ու ստացել։ Բայց սա իմ հայրենիքն է: ինչպես պետք է ապրեմ: Ով անասուն չի պահում, նրանցից հող եմ վարձում, խոտ եմ հնձում, որ անասուն պահեմ»,- ասում է Գորելովկա գյուղի բնակիչ Արմեն Կարապետյանը։
«Որտե՞ղ հնձես խոտը, քեզ ո՞վ իրավունք կտա: Չկան ազատ տարածքներ, որտեղ կարող եք հնձել, և դրա պատճառով մենք կրճատել ենք կենդանիների գլխաքանակը: Որտեղի՞ց մենք նման միջոցներ ունենք հող գնելու համար։ Միգուցե պետությունն ունի ազատ տարածքներ, բայց ո՞վ է դա մեզ տալիս, մենք դրա իրավունքը չունենք»,- մեզ հետ զրույցում պատմում է Գորելովկայի բնակիչ Անզոր Մարկոիձեն։
Բարձրլեռնային Գորելովկա գյուղում ապրում են էթնիկ հայեր, էկոմիգրանտներ Աջարիայից և փոքրաթիվ դուխաբորներ։ Նրանք պահում են խոշոր եղջերավոր կենդանիներ, աճեցնում են կարտոֆիլ՝ սա տեղացիների եկամտի միակ աղբյուրն է։ 2014 թվականի ընդհանուր մարդահամարի տվյալներով Գորելովկայում ապրում է 1165 մարդ, թեև ասում են, որ բնակչությունը նվազում է: Տեղացիները փախչում են հողի սակավությունից։ Իսկ ովքեր մնում են, անասունների համար խոտ են գնում։
«Հնձելու համար ազատ հող չկա, որ վարձակալես, բոլորը մեկ սեփականատեր ունեն։ Կոնկրետ տներ չեմ ուզում նշել։ Մենք աշխատասեր ժողովուրդ ենք, չենք ծուլանում աշխատել, բայց վարելահող անգամ չունենք։ Գյուղական բնակչության 70 տոկոսը սրա պատճառով չի կարող նորմալ ապրել»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Գորելովկայի բնակիչ Ռևազ Իակոբաձեն։
Գյուղատնտեսությունը չի կարող զարգանալ առանց հերկելու և հնձելու, ասում են Գորելովկայում, նրանք հողի պակաս ունեն։ Տեղացիներն ասում են, որ դրա պատճառով ավելի ու ավելի շատ ընտանիքներ են լքում գյուղը։
Պաշտոնական վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետի բնակչությունը ութ տարում 24 000-ից նվազել է 17 հազարի։ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով՝ քաղաքապետարանը լքած յոթ հազար մարդկանցից 6200-ը ապրում էին գյուղերում։
Ախալքալաքի բիզնես կենտրոնի տնօրեն Մախարե Մացուկատովը քաջատեղյակ է տարածաշրջանի ֆերմերների խնդիրներին: Մախարեն պատմում է, թե ինչպես սկսվեց Ջավախեթիի հողերի բաշխումը արտոնյալ շերտերին դեռ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, երբ պետական ունեցվածքը մնաց կոլտնտեսության նախագահներին և արտոնություններ ու պաշտոններ ունեցող անձանց։ Այդ ժամանակաշրջանում գրավումից փրկված տարածքներն այժմ պատկանում են իշխանությանը մոտ կանգնած մարդկանց։ Դրա շնորհիվ Նինոծմինդայի հողի մոնոպոլիան (մենաշնորհը) հաջողվեց հարուստներին։
«90-ականներից հետո, երբ սկսվեց հողային բարեփոխումը, օրենքը բազմիցս փոխվեց նորմատիվ ակտերով, հրամաններով, այնքան քաոսային դարձավ, որ չես հասկանում, թե ով է դարձել այս հողի տերը, կամ ինչ ազատ հող է մնացել, որ գյուղացին կարողանա աշխատել: Հիմա ունենք խոշոր հողատերեր, որոնք հաճախ իրենք էլ չեն օգտագործում այս հողը և ենթավարձակալությամբ տալիս են նույն գյուղի բնակիչներին, ինչը սխալ է։ Չգիտեմ՝ ինչպես կլուծվի այս հարցը, քանի որ օրենքով նրանք իրավացի են»,- ասում է Մախարեն։
«Հող ունեն նրանք, ովքեր ունեն փող աշխատելու կարողություն»,-ասում են Նինոծմինդայում։ Դատելով գրանցված հողատարածքից՝ քաղաքապետարանում նման մի քանի տեղացիներ կան, բոլորը կամ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ են, կամ նրանց ընտանիքի անդամները։
Դատելով սեփականությունում գրանցված հողատարածքից՝ խոշոր հողատերերից մեկը «Վրացական երազանք»-ի պատգամավոր Սումբատ Կյուրեղյանն է։ Պաշտոնապես նա, կինը, մայրը, հայրն ու որդին ունեն մոտ 3.800.000 քառ.մ. հող, որը ութ անգամ գերազանցում է փոքր պետության՝ Վատիկանի տարածքը: Օրերս այս թեմայով լրագրողական հետաքննություն է հրապարակվել, որտեղ խոսվում է Սումբատ Կյուրեղյանի և նրա շրջապատի սեփականությունում գտնվող հողերի մասին։
Սումբատ Կյուրեղյանն 2012-2020 թվականներին եղել է Նինոծմինդայի քաղաքային խորհրդի նախագահը, կինը Գորելովկայի դպրոցի տնօրենն է։ Սումբատի հայրը՝ Սեյրան Կյուրեղյանը, 17 տարի Նինոծմինդայի ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահն է։ Իշխող կուսակցության պատգամավորից հետաքրքրվեցինք, թե ինչպե՞ս է կարողացել հազարավոր հեկտարներ գրանցել, երբ համագյուղացիներն անգամ վարելահող չունեն։ Խորհրդարանի անդամն ասում է, որ հողային բարեփոխումների շրջանակներում գույքը գրանցել է օրինական ճանապարհով:
«Հողային բարեփոխումը հարյուր անգամ չի լինում, երկու անգամ է տեղի ունեցել: Մեկը Խորհրդային Միության փլուզումից հետո՝ մինչև 1997 թվականը, մյուսը՝ հավանաբար 2001 թվականին: 2006 թվականին օրենքի շրջանակներում հողամասը վերցրել եմ վարձակալությամբ։ Այն ժամանակ այնքան հող կար, ոչ մեկին պետք չէր: Դրանից հետո մենք իրավունք ունեինք վարձակալած հողերը գրանցել որպես սեփականություն։ Հավանաբար 2010 թվականին խորհրդարանը չեղարկեց այս օրենքը, և շատերի հողերը օտարվեցին։ Դրանից հետո մենք օրենքով գրանցել ենք մեզ պատկանող հեկտարն ու 25 հարյուրերորդը»։
Կյուրեղյանն ասում է, որ նա Գորելովկայի ամենամեծ հողատերը չէ, և գյուղի շրջակա տարածքը գրանցված է այլ ֆերմերների կողմից։
«Նինոծմինդան ունի Վրաստանի ամենամեծ հողատարածքները։ Գորելովկայում կա մոտավորապես 8700 հեկտար հողատարածք։ Այս հողերից օգտվում է 200 ընտանիք։ Գորելովկայում իմ ընտանիքը 177 հեկտար հող ունի։ Սա ներառում է արոտավայրեր և վարելահողեր: Մառնեուլցի ու թուշի հովիվները տասնապատիկ ավելի հող ունեն գրանցված, քան ես։ Պարզապես քաղծառայողների հետ այլ, անբարյացակամ են վերաբերվում»:
Հողատերեր միայն Կյուրեղյանները չեն. «Միջազգային թափանցիկություն – Վրաստանին» հասարակական կազմակերպությունն ուսումնասիրել է, թե ինչպես է իրականացվել պետական գույքի սեփականաշնորհումը Սամցխե-Ջավախեթիում վերջին 10 տարիների ընթացքում։
Հետազոտության համաձայն՝ մարզում սեփականություն են ձեռք բերում «Վրացական երազանքի» հետ կապ ունեցող անձինք։ Հիմնականում պաշտոնյաների ընտանիքի անդամներ կամ իշխող կուսակցության նվիրատուներ։ Կազմակերպության կողմից ուսումնասիրված 39 սուբյեկտների 75%-ը էլեկտրոնային աճուրդով առաջարկված հողերը գնել է առանց մրցույթի։
«Միտումը հետևյալն է՝ ինչ-որ մեկը նշանակվում է որևէ պաշտոնի և շատ շուտով նրա ընտանիքի անդամը, նրա հետ կապված անձը գնում է հողն առանց մրցակցության և մեկ քայլով, կամ շատ շուտով զգալի գումար է նվիրաբերում «Վրացական երազանքին». . Առաջին հայացքից կարող է խնդիր չլինել, բայց երբ ընդհանուր առմամբ նայես, կարող ես տեսնել, որ իրականում ուրիշների ունեցվածքը տրվում է իշխող կուսակցությանը մոտ կանգնած անձանց»,- ասում է «Միջազգային թափանցիկություն Վրաստանին» համակարգողը Սամցխե-Ջավախեթիում՝ Թամունա Ուչիձեն։ Նրա խոսքով, 2013-2021 թվականներին Սամցխե-Ջավախեթիում «Վրացական երազանքի» հետ կապ ունեցող եւ պաշտոններ զբաղեցնող անձանց համար 507998 քառ.մ. հողամաս վաճառվել է աճուրդով և ուղղակի գնման կարգով:
«Ախալքալաքում հողատարածքներ են գնել նախկին պատգամավոր Էնզել Մկոյանի ՍՊԸ-ն, ինչպես նաև ԱԺ պատգամավոր Սամվել Մանուկյանի բիզնես գործընկերը, ինչպես նաև նախկին մարզպետներից մեկի մայրը, Նինոծմինդայի քաղաքապետարանի իրավաբանական վարչության պետի հայրը։ Օրինակ՝ Նինոծմինդայի այգին որպես վարելահող սեփականություն է հանդիսացել «Վրացական երազանքին» մոտ անձանց։ Մեր ուսումնասիրություններից հետո այս փաստի առթիվ հետաքննություն է սկսվել»,- բացատրում է Թամունա Ուչիձեն։
Հարցը, որի մասին տարիներ շարունակ խոսում են տեղի բնակչությունն ու քաղաքացիական հատվածը, ՏԻՄ-ի համար անհայտ է։ Չնայած այն հանգամանքին, որ բնակիչները պարբերաբար բողոքի ակցիաներ են անցկացնում ինքնակառավարման շենքի մոտ և պահանջում հողի օգտագործման իրավունք, Նինոծմինդայի քաղաքապետարանի քաղաքապետ Անիվարդ Մոսոյանն ասում է, որ ոչինչ չի լսել այս խնդրի մասին։
«Այն, ինչ ասում եք, կներեք, բայց փողոցային խոսակցություններ են, որովհետեւ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ունենա սահմանված պահանջ ու հավակնություն, որի համար հողատարածք է խնդրում, ինչքան ֆերմա ունի, ինչ է պատրաստվում անել։ Այս ամենը պետք է դիտարկել։ Ինձ մոտ ոչ մի ֆերմեր կամ շահագրգիռ մարդ չի եկել։ Տարբեր ժամանակներում հողեր են տրվել ու ձեռք բերվել։ Չգիտեմ՝ ով քանի հեկտար ունի։ Թե ինչպես է կատարվել տարիներ առաջ բաշխումը, դա մեր խնդիրը չէ, բոլոր ժամանակաշրջաններում տարբեր կանոններ ու օրենքներ են եղել։ Քաղաքապետարանի իրավասությունը չէ հողերը օտարելը»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Անիվարդ Մոսոյանը։
Քաղաքապետարանի առաջին դեմքը բնակչությանը խորհուրդ է տալիս դիմել համապատասխան պետական գերատեսչություններին և նույնպես սեփականացնել հողատարածքը։
«Երկրում բազմաթիվ ծրագրեր կան։ Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի դիմելու գյուղատնտեսության նախարարություն, գույքի կառավարման գործակալություն: Բնակչությունն ուզում է հողը ուղղակի նվիրեն նրանց։ Կան բազմաթիվ նախագծեր, որոնց ցանկացած մարդ կարող է մասնակցել, բայց ոչ ոք չի ցանկանում դա անել: Մենք օգնում ենք բնակչությանը որքան կարող ենք։ Քաղաքապետարանը շատ լավ գիտի, թե որ համայնքին ինչ է պետք: Մենք ունենք քաղաքապետարանի սեփականություն հանդիսացող հողեր, որոնք տվել ենք ժողովրդին ու աճուրդի չենք հանել»։
Նինոծմինդայի բնակիչների խնդիրը «Պետական արոտավայրերի հասանելիություն» ծրագրով չլուծվեց, որը մեկնարկել էր 2021 թվականի հոկտեմբերին Վրաստանի կառավարության թիվ 497 որոշման համաձայն։ Ծրագրի համաձայն՝ եռամյա վարձակալությամբ արոտավայր կարող է ձեռք բերել ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձը, ով ունի խոշոր կամ փոքր եղջերավոր անասուն: Առնվազն մեկ հեկտար արոտավայրը նախատեսված է մեկ գլուխ խոշոր եղջերավոր անասունի համար։
Ծրագրի նպատակն է «բարելավել պետական սեփականություն հանդիսացող արոտավայրերի ռացիոնալ օգտագործումը և մատչելիությունը; բարելավել անասնաբուծության ոլորտում աշխատող ֆերմերների սոցիալ-տնտեսական վիճակը; արոտավայրերի դեգրադացիայի կանխարգելումը; Անասնաբուծության զարգացման և տեղական արտադրանքի արտադրության խթանումը»։
Արոտավայրերը փուլ առ փուլ աճուրդի է հանում Հողերի կայուն կառավարման և հողօգտագործման մոնիտորինգի ազգային գործակալությունը։ Օրինակ՝ դեկտեմբերի 12-ին land.gov.ge կայքում հրապարակվել է 171 հողամաս, որից 40-ը գտնվում է Սամցխե-Ջավախեթիում։ Տասներորդ փուլի աճուրդի շրջանակներում վարձակալությամբ տրվող արոտավայրերի տարածքը կազմում է մինչև 13000 հա, որից ավելի քան 4500 հա-ը՝ Սամցխե-Ջավախեթիում է։
«Սամցխե-Ջավախեթին արոտավայրերի վարձակալության առումով Վրաստանի ամենապահանջված շրջանն է։ Հիմնականում շահագրգռված են խոշոր բիզնեսները, քանի որ մարզի արոտավայրերը լավագույններից են»,- ասում է Հողի կայուն կառավարման և հողօգտագործման մոնիտորինգի ազգային գործակալության նախագահը։ Գիորգի Միշելաձեի խոսքով, ծրագիրը նախատեսում է արոտավայրերի վարձակալություն ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց, ինչպես նաև կոոպերատիվների և գործընկերությունների համար։ Հիմնական պայմանն այն է, որ ֆերմերը անասուն ունենա։
«Այս ծրագրի ամենամեծ խնդիրն այն է, որ արածեցման համար օգտագործվող շատ հողատարածք գրանցված չէ կամ դասակարգված չէ, և, հետևաբար, մեզ համար դժվար է այն ներառել ծրագրում։ Պայմանավորվածություններ են իրականացվում արածեցման համար օգտագործվող հողատարածքներին գյուղատնտեսական նշանակության և արոտավայրերի կատեգորիա հատկացնելու, որպեսզի ծրագրի շրջանակներում դրանք տրվեն վարձակալության»:
Ծրագրի շրջանակներում երկրում վարձակալված է մոտավորապես 14200 հեկտար արոտավայր, որից ավելի քան 5000 հեկտարը՝ Սամցխե-Ջավախեթիում։ Աճուրդի սկզբնական գինը մարզում 15 լարի է։ Գիորգի Միշելաձեն ասում է, որ հնարավոր է, որ առևտուրից հետո մեկ հեկտարի համար տարեկան հարկը կազմի 100 լարի։ Առանց տեղական ինքնակառավարման մարմինների համաձայնության հողամասը աճուրդի չի հանվում.
«Եթե տեղի քաղաքապետարանը մեզ հետ համաձայնի, մենք այդ հողերը վարձակալությամբ կտանք։ Միգուցե գյուղն օգտագործում է հողամասերի մի մասը, և եթե այդպես է, ապա մենք այդ հողատարածքը աճուրդի չենք հանում, որպեսզի բնակչությանը չխանգարեն օգտվել գյուղի մոտ գտնվող արոտավայրից։ Մեր կողմից տեղեկատվական քարոզարշավը շարունակվում է ինտենսիվ՝ թե՛ էլեկտրոնային միջոցներով, թե՛ այցելելով։ Սոցիալական ցանց, կայք՝ եթե որևէ միջոցներ կան, փորձում ենք ֆերմերներին տեղեկատվություն տրամադրել։ Բացի այդ, քաղաքապետարաններում գործում են նախարարության տեղեկատվական-խորհրդատվական կենտրոններ, որտեղ ֆերմերները կարող են մանրամասն տեղեկատվություն ստանալ։ Ցանկության դեպքում կկապվեն մեզ հետ»:
Այս փուլում աճուրդի հանված 40 արոտավայրերից մեկը գտնվում է Ախալցիխեում, երեքը՝ Ասպինձայում, 11-ը՝ Բորջոմիում, 25-ը՝ Նինոծմինդայում։ Ֆերմերների դիմումները կարող են ընդունվել մինչև 2024 թվականի հունվարի 27-ը։
Հողամասերի գրանցման համակարգային բարեփոխման շրջանակներում Ախալքալաքի և Նինոծմինդայի գյուղերում կադաստրային-չափման աշխատանքները, ըստ ծրագրի, պետք է սկսվեին 2023 թվականի մայիսին և սեպտեմբերին։
«Փաստորեն, այս տարի մեզ մոտ ոչինչ չէր կատարվում։ Ենթադրվում է, որ այժմ այստեղ պետք է լինեն գեոդեզիստներ, սակայն ժամանակացույցով ոչ մի աշխատանք չի կատարվել։ Տեղացիները վախենում են, որ Ջավախեթիում գրանցման գործընթաց չի լինի»,- ասում է ՍՊԸ «Բաց սահմաններ» կազմակերպության նախագահ Ռիմա Ղարիբյանը:
Հանրային ռեգիստրի ազգային գործակալության մամուլի ծառայությունից հայտնում են, որ նախագիծը Ջավախեթիում չի կարող սկսվել ըստ պլանի և ժամանակացույցի, և դրա պատճառը տարածաշրջանի ծանր կլիման է։ Գործակալությունից միայն նշում են, որ աշխատանքներն իրականացվում են Ասպինձայի մունիցիպալիտետում, իսկ ավարտից հետո դրանք կսկսվեն Ախալքալաքիում։
Մամլո գրասենյակից մեզ ասացին, որ մնացած տեղեկությունները պաշտոնապես պահանջենք։ Մենք արդեն նամակ ենք ուղարկել գործակալություն, սակայն մինչ օրս պատասխան չենք ստացել։
Ո՞ր պետական գերատեսչությունը պետք է վերահսկի հողերի օտարման գործընթացը, որպեսզի սեփականաշնորհումն էլ ավելի չվնասի գյուղացիներին՝ գյուղնախարարությունից ասում են, որ դա իրենց իրավասությունը չէ։ Հանրային ռեգիստրի ազգային գործակալությունում տեղեկացանք, որ գործակալությունն իրականացնում է միայն տեխնիկական կողմը՝ գրանցումը, իսկ մնացածը նրան չի վերաբերում։ Պետական գույքի կառավարման գործակալության գույքի կառավարման ազգային գործակալությունում մեզ ասացին, որ հողը պետության սեփականությունն է, և օտարվելիս պետք չէ որևէ մեկի հետ պայմանավորվել։ Շահագրգիռ անձի կողմից բողոքարկվելու դեպքում գույքը հանվում է աճուրդի:
«Սեփականաշնորհման ընթացակարգերի համաձայն՝ մինչև յուրաքանչյուր անշարժ գույքի տնօրինումը, գործակալությունը ակտիվ կապ ունի տեղի քաղաքապետարանի հետ, իսկ աճուրդը սկսվում է միայն այն դեպքում, երբ մասնավորեցմանը խոչընդոտող հանգամանքներ չկան»,- մեզ գրեցին Գույքի կառավարման ազգային գործակալությունից։
Ինչ տարածք է գրանցվել Սամցխե-Ջավախեթիում հողային գրանցման համակարգային բարեփոխումների շրջանակներում, քանի արոտավայր է տրված վարձակալությամբ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց և ով է օգտվում պետական սեփականությունից. . - այս հրապարակային տեղեկատվությունը ոչ մի գործակալություն մեզ չի տրամադրել, ուստի պաշտոնապես խնդրել ենք այն: Առայժմ պատասխան չենք ստացել։
Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում բնակչությունը դժգոհում է վարելահողերի բացակայությունից։ Գյուղի շրջակա տարածքն արդեն սեփականատեր ունի, հողագործությամբ զբաղվող գյուղացիները ստիպված են հողերը վարձակալել։
«Գյուղում ընդամենը մի քանի հարյուրերորդական ունենք, հողը վարձով ենք վերցնում, ուրիշ տարբերակ չկա։ Այս պատճառով գնում ենք Նինոծմինդա։ Վարձակալում ենք և դա էլ էժան չէ։ Մենք երբեք հնարավորություն չենք ունեցել հող գնելու։ Այնպիսի գին չէ, որ գյուղացին իրեն թույլ տա։ Մեր գյուղի շրջակայքում այլևս հողեր չկան, դրանք բոլորը գնված են։ Սակայն այստեղ մարդիկ ապրում են կարտոֆիլով։ Ամուսինս ատամնաբույժ է, աշխատում է, բայց մեզ չի հերիքում, կյանքը այնքան թանկ է։ Հիմա մենք տրակտորներ ենք գնել, որ վարձով հողը մշակելն ու բերք աճեցնելը մի քիչ էժան արժենա»,- ասում է Խուլգումո գյուղի բնակիչ Սվետա Լագզյանը։ Գինը բոլոր գյուղերում հիմնականում նույնն է։ Մեկ հեկտարը մեկ տարվա համար արժե 100 լարի։
«Այս փոքր տարածքը, որ ունենք տան մոտ, մեր սեփականությունն է, բայց չի հերիքում ու վարձում ենք։ Օրինակ՝ եթե ուրիշն ունի ու չի օգտագործում, խնդրում ենք՝ տալիս է, որ ես ցանեմ ու վճարեմ»,- Խուլգումո գյուղում բացատրում է Նապոլեոն Մանուկյանը։
Նույն խնդիրն ունեն Նինոծմինդայում։ Բացի վարելահողերից, Օրլովկա գյուղի բնակիչների համար որպես արոտավայր օգտագործելու տարածքը աստիճանաբար նվազել է։
«Արոտավայրը շատ հեռու է, այնքան հեռու, որ հնարավոր չէ, որ նախիրը մեկ օրում գնա, արածի ու վերադառնա։ Դրա համար էլ ինչքան կարող ենք մոտակայքում ենք արածեցնում»,- պատմում են տեղացիները։
Քանի որ իրենց խոտածածկ տարածքները օտարվել են, տեղի բնակիչները ստիպված են կրճատել անասունների գլխաքանակը։ Սա ուղղակիորեն ազդում է նրանց սոցիալական կարգավիճակի վրա:
«Եթե հող չունեմ, կով էլ չունեմ։ Հինգ երեխա ունեմ, եկեք իմ տուն տեսեք ինչպես ենք ապրում, աղքատություն է»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Շուրա Եղոյանը։
Օրլովկայի նման, Նինոծմինդայի Գորելովկա գյուղում գյուղատնտեսական հողատարածքների թիվը աստիճանաբար նվազում է։ Բնակիչներն ասում են, որ գյուղի շրջակայքի հողերը տրվում են ուրիշներին, գյուղացիները դրա մասին ոչինչ չգիտեն, և միայն այն ժամանակ են իմանում, երբ նոր սեփականատերն արգելում է մուտքը տարածք։
«Իմ տան հետնամասում գտնվող հողն այժմ ուրիշի ձեռքում է։ Ես այստեղ չեմ եղել, և տրվել է մեկ ուրիշին։ Ամեն ընտանիք ունի 1,25 հա, բայց ինձ չեն տալիս, ասում են՝ ուրիշն ավելի շուտ է եկել գյուղ ու ստացել։ Բայց սա իմ հայրենիքն է: ինչպես պետք է ապրեմ: Ով անասուն չի պահում, նրանցից հող եմ վարձում, խոտ եմ հնձում, որ անասուն պահեմ»,- ասում է Գորելովկա գյուղի բնակիչ Արմեն Կարապետյանը։
«Որտե՞ղ հնձես խոտը, քեզ ո՞վ իրավունք կտա: Չկան ազատ տարածքներ, որտեղ կարող եք հնձել, և դրա պատճառով մենք կրճատել ենք կենդանիների գլխաքանակը: Որտեղի՞ց մենք նման միջոցներ ունենք հող գնելու համար։ Միգուցե պետությունն ունի ազատ տարածքներ, բայց ո՞վ է դա մեզ տալիս, մենք դրա իրավունքը չունենք»,- մեզ հետ զրույցում պատմում է Գորելովկայի բնակիչ Անզոր Մարկոիձեն։
Բարձրլեռնային Գորելովկա գյուղում ապրում են էթնիկ հայեր, էկոմիգրանտներ Աջարիայից և փոքրաթիվ դուխաբորներ։ Նրանք պահում են խոշոր եղջերավոր կենդանիներ, աճեցնում են կարտոֆիլ՝ սա տեղացիների եկամտի միակ աղբյուրն է։ 2014 թվականի ընդհանուր մարդահամարի տվյալներով Գորելովկայում ապրում է 1165 մարդ, թեև ասում են, որ բնակչությունը նվազում է: Տեղացիները փախչում են հողի սակավությունից։ Իսկ ովքեր մնում են, անասունների համար խոտ են գնում։
«Հնձելու համար ազատ հող չկա, որ վարձակալես, բոլորը մեկ սեփականատեր ունեն։ Կոնկրետ տներ չեմ ուզում նշել։ Մենք աշխատասեր ժողովուրդ ենք, չենք ծուլանում աշխատել, բայց վարելահող անգամ չունենք։ Գյուղական բնակչության 70 տոկոսը սրա պատճառով չի կարող նորմալ ապրել»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Գորելովկայի բնակիչ Ռևազ Իակոբաձեն։
Գյուղատնտեսությունը չի կարող զարգանալ առանց հերկելու և հնձելու, ասում են Գորելովկայում, նրանք հողի պակաս ունեն։ Տեղացիներն ասում են, որ դրա պատճառով ավելի ու ավելի շատ ընտանիքներ են լքում գյուղը։
Պաշտոնական վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետի բնակչությունը ութ տարում 24 000-ից նվազել է 17 հազարի։ Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով՝ քաղաքապետարանը լքած յոթ հազար մարդկանցից 6200-ը ապրում էին գյուղերում։
Ախալքալաքի բիզնես կենտրոնի տնօրեն Մախարե Մացուկատովը քաջատեղյակ է տարածաշրջանի ֆերմերների խնդիրներին: Մախարեն պատմում է, թե ինչպես սկսվեց Ջավախեթիի հողերի բաշխումը արտոնյալ շերտերին դեռ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, երբ պետական ունեցվածքը մնաց կոլտնտեսության նախագահներին և արտոնություններ ու պաշտոններ ունեցող անձանց։ Այդ ժամանակաշրջանում գրավումից փրկված տարածքներն այժմ պատկանում են իշխանությանը մոտ կանգնած մարդկանց։ Դրա շնորհիվ Նինոծմինդայի հողի մոնոպոլիան (մենաշնորհը) հաջողվեց հարուստներին։
«90-ականներից հետո, երբ սկսվեց հողային բարեփոխումը, օրենքը բազմիցս փոխվեց նորմատիվ ակտերով, հրամաններով, այնքան քաոսային դարձավ, որ չես հասկանում, թե ով է դարձել այս հողի տերը, կամ ինչ ազատ հող է մնացել, որ գյուղացին կարողանա աշխատել: Հիմա ունենք խոշոր հողատերեր, որոնք հաճախ իրենք էլ չեն օգտագործում այս հողը և ենթավարձակալությամբ տալիս են նույն գյուղի բնակիչներին, ինչը սխալ է։ Չգիտեմ՝ ինչպես կլուծվի այս հարցը, քանի որ օրենքով նրանք իրավացի են»,- ասում է Մախարեն։
Հողատեր պատգամավոր
«Հող ունեն նրանք, ովքեր ունեն փող աշխատելու կարողություն»,-ասում են Նինոծմինդայում։ Դատելով գրանցված հողատարածքից՝ քաղաքապետարանում նման մի քանի տեղացիներ կան, բոլորը կամ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ են, կամ նրանց ընտանիքի անդամները։
Դատելով սեփականությունում գրանցված հողատարածքից՝ խոշոր հողատերերից մեկը «Վրացական երազանք»-ի պատգամավոր Սումբատ Կյուրեղյանն է։ Պաշտոնապես նա, կինը, մայրը, հայրն ու որդին ունեն մոտ 3.800.000 քառ.մ. հող, որը ութ անգամ գերազանցում է փոքր պետության՝ Վատիկանի տարածքը: Օրերս այս թեմայով լրագրողական հետաքննություն է հրապարակվել, որտեղ խոսվում է Սումբատ Կյուրեղյանի և նրա շրջապատի սեփականությունում գտնվող հողերի մասին։
Սումբատ Կյուրեղյանն 2012-2020 թվականներին եղել է Նինոծմինդայի քաղաքային խորհրդի նախագահը, կինը Գորելովկայի դպրոցի տնօրենն է։ Սումբատի հայրը՝ Սեյրան Կյուրեղյանը, 17 տարի Նինոծմինդայի ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահն է։ Իշխող կուսակցության պատգամավորից հետաքրքրվեցինք, թե ինչպե՞ս է կարողացել հազարավոր հեկտարներ գրանցել, երբ համագյուղացիներն անգամ վարելահող չունեն։ Խորհրդարանի անդամն ասում է, որ հողային բարեփոխումների շրջանակներում գույքը գրանցել է օրինական ճանապարհով:
«Հողային բարեփոխումը հարյուր անգամ չի լինում, երկու անգամ է տեղի ունեցել: Մեկը Խորհրդային Միության փլուզումից հետո՝ մինչև 1997 թվականը, մյուսը՝ հավանաբար 2001 թվականին: 2006 թվականին օրենքի շրջանակներում հողամասը վերցրել եմ վարձակալությամբ։ Այն ժամանակ այնքան հող կար, ոչ մեկին պետք չէր: Դրանից հետո մենք իրավունք ունեինք վարձակալած հողերը գրանցել որպես սեփականություն։ Հավանաբար 2010 թվականին խորհրդարանը չեղարկեց այս օրենքը, և շատերի հողերը օտարվեցին։ Դրանից հետո մենք օրենքով գրանցել ենք մեզ պատկանող հեկտարն ու 25 հարյուրերորդը»։
Կյուրեղյանն ասում է, որ նա Գորելովկայի ամենամեծ հողատերը չէ, և գյուղի շրջակա տարածքը գրանցված է այլ ֆերմերների կողմից։
«Նինոծմինդան ունի Վրաստանի ամենամեծ հողատարածքները։ Գորելովկայում կա մոտավորապես 8700 հեկտար հողատարածք։ Այս հողերից օգտվում է 200 ընտանիք։ Գորելովկայում իմ ընտանիքը 177 հեկտար հող ունի։ Սա ներառում է արոտավայրեր և վարելահողեր: Մառնեուլցի ու թուշի հովիվները տասնապատիկ ավելի հող ունեն գրանցված, քան ես։ Պարզապես քաղծառայողների հետ այլ, անբարյացակամ են վերաբերվում»:
Հողատերեր միայն Կյուրեղյանները չեն. «Միջազգային թափանցիկություն – Վրաստանին» հասարակական կազմակերպությունն ուսումնասիրել է, թե ինչպես է իրականացվել պետական գույքի սեփականաշնորհումը Սամցխե-Ջավախեթիում վերջին 10 տարիների ընթացքում։
Հետազոտության համաձայն՝ մարզում սեփականություն են ձեռք բերում «Վրացական երազանքի» հետ կապ ունեցող անձինք։ Հիմնականում պաշտոնյաների ընտանիքի անդամներ կամ իշխող կուսակցության նվիրատուներ։ Կազմակերպության կողմից ուսումնասիրված 39 սուբյեկտների 75%-ը էլեկտրոնային աճուրդով առաջարկված հողերը գնել է առանց մրցույթի։
«Միտումը հետևյալն է՝ ինչ-որ մեկը նշանակվում է որևէ պաշտոնի և շատ շուտով նրա ընտանիքի անդամը, նրա հետ կապված անձը գնում է հողն առանց մրցակցության և մեկ քայլով, կամ շատ շուտով զգալի գումար է նվիրաբերում «Վրացական երազանքին». . Առաջին հայացքից կարող է խնդիր չլինել, բայց երբ ընդհանուր առմամբ նայես, կարող ես տեսնել, որ իրականում ուրիշների ունեցվածքը տրվում է իշխող կուսակցությանը մոտ կանգնած անձանց»,- ասում է «Միջազգային թափանցիկություն Վրաստանին» համակարգողը Սամցխե-Ջավախեթիում՝ Թամունա Ուչիձեն։ Նրա խոսքով, 2013-2021 թվականներին Սամցխե-Ջավախեթիում «Վրացական երազանքի» հետ կապ ունեցող եւ պաշտոններ զբաղեցնող անձանց համար 507998 քառ.մ. հողամաս վաճառվել է աճուրդով և ուղղակի գնման կարգով:
«Ախալքալաքում հողատարածքներ են գնել նախկին պատգամավոր Էնզել Մկոյանի ՍՊԸ-ն, ինչպես նաև ԱԺ պատգամավոր Սամվել Մանուկյանի բիզնես գործընկերը, ինչպես նաև նախկին մարզպետներից մեկի մայրը, Նինոծմինդայի քաղաքապետարանի իրավաբանական վարչության պետի հայրը։ Օրինակ՝ Նինոծմինդայի այգին որպես վարելահող սեփականություն է հանդիսացել «Վրացական երազանքին» մոտ անձանց։ Մեր ուսումնասիրություններից հետո այս փաստի առթիվ հետաքննություն է սկսվել»,- բացատրում է Թամունա Ուչիձեն։
Հարցը, որի մասին տարիներ շարունակ խոսում են տեղի բնակչությունն ու քաղաքացիական հատվածը, ՏԻՄ-ի համար անհայտ է։ Չնայած այն հանգամանքին, որ բնակիչները պարբերաբար բողոքի ակցիաներ են անցկացնում ինքնակառավարման շենքի մոտ և պահանջում հողի օգտագործման իրավունք, Նինոծմինդայի քաղաքապետարանի քաղաքապետ Անիվարդ Մոսոյանն ասում է, որ ոչինչ չի լսել այս խնդրի մասին։
«Այն, ինչ ասում եք, կներեք, բայց փողոցային խոսակցություններ են, որովհետեւ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ունենա սահմանված պահանջ ու հավակնություն, որի համար հողատարածք է խնդրում, ինչքան ֆերմա ունի, ինչ է պատրաստվում անել։ Այս ամենը պետք է դիտարկել։ Ինձ մոտ ոչ մի ֆերմեր կամ շահագրգիռ մարդ չի եկել։ Տարբեր ժամանակներում հողեր են տրվել ու ձեռք բերվել։ Չգիտեմ՝ ով քանի հեկտար ունի։ Թե ինչպես է կատարվել տարիներ առաջ բաշխումը, դա մեր խնդիրը չէ, բոլոր ժամանակաշրջաններում տարբեր կանոններ ու օրենքներ են եղել։ Քաղաքապետարանի իրավասությունը չէ հողերը օտարելը»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Անիվարդ Մոսոյանը։
Քաղաքապետարանի առաջին դեմքը բնակչությանը խորհուրդ է տալիս դիմել համապատասխան պետական գերատեսչություններին և նույնպես սեփականացնել հողատարածքը։
«Երկրում բազմաթիվ ծրագրեր կան։ Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի դիմելու գյուղատնտեսության նախարարություն, գույքի կառավարման գործակալություն: Բնակչությունն ուզում է հողը ուղղակի նվիրեն նրանց։ Կան բազմաթիվ նախագծեր, որոնց ցանկացած մարդ կարող է մասնակցել, բայց ոչ ոք չի ցանկանում դա անել: Մենք օգնում ենք բնակչությանը որքան կարող ենք։ Քաղաքապետարանը շատ լավ գիտի, թե որ համայնքին ինչ է պետք: Մենք ունենք քաղաքապետարանի սեփականություն հանդիսացող հողեր, որոնք տվել ենք ժողովրդին ու աճուրդի չենք հանել»։
Ի՞նչ է արոտավայրերի հասանելիության ծրագիրը
Նինոծմինդայի բնակիչների խնդիրը «Պետական արոտավայրերի հասանելիություն» ծրագրով չլուծվեց, որը մեկնարկել էր 2021 թվականի հոկտեմբերին Վրաստանի կառավարության թիվ 497 որոշման համաձայն։ Ծրագրի համաձայն՝ եռամյա վարձակալությամբ արոտավայր կարող է ձեռք բերել ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձը, ով ունի խոշոր կամ փոքր եղջերավոր անասուն: Առնվազն մեկ հեկտար արոտավայրը նախատեսված է մեկ գլուխ խոշոր եղջերավոր անասունի համար։
Ծրագրի նպատակն է «բարելավել պետական սեփականություն հանդիսացող արոտավայրերի ռացիոնալ օգտագործումը և մատչելիությունը; բարելավել անասնաբուծության ոլորտում աշխատող ֆերմերների սոցիալ-տնտեսական վիճակը; արոտավայրերի դեգրադացիայի կանխարգելումը; Անասնաբուծության զարգացման և տեղական արտադրանքի արտադրության խթանումը»։
Արոտավայրերը փուլ առ փուլ աճուրդի է հանում Հողերի կայուն կառավարման և հողօգտագործման մոնիտորինգի ազգային գործակալությունը։ Օրինակ՝ դեկտեմբերի 12-ին land.gov.ge կայքում հրապարակվել է 171 հողամաս, որից 40-ը գտնվում է Սամցխե-Ջավախեթիում։ Տասներորդ փուլի աճուրդի շրջանակներում վարձակալությամբ տրվող արոտավայրերի տարածքը կազմում է մինչև 13000 հա, որից ավելի քան 4500 հա-ը՝ Սամցխե-Ջավախեթիում է։
«Սամցխե-Ջավախեթին արոտավայրերի վարձակալության առումով Վրաստանի ամենապահանջված շրջանն է։ Հիմնականում շահագրգռված են խոշոր բիզնեսները, քանի որ մարզի արոտավայրերը լավագույններից են»,- ասում է Հողի կայուն կառավարման և հողօգտագործման մոնիտորինգի ազգային գործակալության նախագահը։ Գիորգի Միշելաձեի խոսքով, ծրագիրը նախատեսում է արոտավայրերի վարձակալություն ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց, ինչպես նաև կոոպերատիվների և գործընկերությունների համար։ Հիմնական պայմանն այն է, որ ֆերմերը անասուն ունենա։«Այս ծրագրի ամենամեծ խնդիրն այն է, որ արածեցման համար օգտագործվող շատ հողատարածք գրանցված չէ կամ դասակարգված չէ, և, հետևաբար, մեզ համար դժվար է այն ներառել ծրագրում։ Պայմանավորվածություններ են իրականացվում արածեցման համար օգտագործվող հողատարածքներին գյուղատնտեսական նշանակության և արոտավայրերի կատեգորիա հատկացնելու, որպեսզի ծրագրի շրջանակներում դրանք տրվեն վարձակալության»:
Ծրագրի շրջանակներում երկրում վարձակալված է մոտավորապես 14200 հեկտար արոտավայր, որից ավելի քան 5000 հեկտարը՝ Սամցխե-Ջավախեթիում։ Աճուրդի սկզբնական գինը մարզում 15 լարի է։ Գիորգի Միշելաձեն ասում է, որ հնարավոր է, որ առևտուրից հետո մեկ հեկտարի համար տարեկան հարկը կազմի 100 լարի։ Առանց տեղական ինքնակառավարման մարմինների համաձայնության հողամասը աճուրդի չի հանվում.
«Եթե տեղի քաղաքապետարանը մեզ հետ համաձայնի, մենք այդ հողերը վարձակալությամբ կտանք։ Միգուցե գյուղն օգտագործում է հողամասերի մի մասը, և եթե այդպես է, ապա մենք այդ հողատարածքը աճուրդի չենք հանում, որպեսզի բնակչությանը չխանգարեն օգտվել գյուղի մոտ գտնվող արոտավայրից։ Մեր կողմից տեղեկատվական քարոզարշավը շարունակվում է ինտենսիվ՝ թե՛ էլեկտրոնային միջոցներով, թե՛ այցելելով։ Սոցիալական ցանց, կայք՝ եթե որևէ միջոցներ կան, փորձում ենք ֆերմերներին տեղեկատվություն տրամադրել։ Բացի այդ, քաղաքապետարաններում գործում են նախարարության տեղեկատվական-խորհրդատվական կենտրոններ, որտեղ ֆերմերները կարող են մանրամասն տեղեկատվություն ստանալ։ Ցանկության դեպքում կկապվեն մեզ հետ»:
Այս փուլում աճուրդի հանված 40 արոտավայրերից մեկը գտնվում է Ախալցիխեում, երեքը՝ Ասպինձայում, 11-ը՝ Բորջոմիում, 25-ը՝ Նինոծմինդայում։ Ֆերմերների դիմումները կարող են ընդունվել մինչև 2024 թվականի հունվարի 27-ը։
Հողերի գրանցման ազգային ծրագիրը Ջավախեթիում
Ֆերմերների կյանքը պետք է էականորեն բարելավվեր հողերի համակարգված գրանցման ազգային նախագծով, ըստ որի հանրային ռեգիստրը հողատարածքների անվճար չափումներ կկատարի, կզբաղվի համապատասխան փաստաթղթերի որոնմամբ և սեփականության գրանցումով: Ամբողջական կադաստրային տվյալներ ստեղծելու նպատակով նախագիծը մեկնարկել է 2022 թվականին և ավարտման ժամկետ է սահմանվել 2025 թվականի հունվարի 1-ը։ Այս ընթացքում հանրապետությունում պետք է գրանցվի 1,2 մլն հա հողատարածք։Հողամասերի գրանցման համակարգային բարեփոխման շրջանակներում Ախալքալաքի և Նինոծմինդայի գյուղերում կադաստրային-չափման աշխատանքները, ըստ ծրագրի, պետք է սկսվեին 2023 թվականի մայիսին և սեպտեմբերին։
«Փաստորեն, այս տարի մեզ մոտ ոչինչ չէր կատարվում։ Ենթադրվում է, որ այժմ այստեղ պետք է լինեն գեոդեզիստներ, սակայն ժամանակացույցով ոչ մի աշխատանք չի կատարվել։ Տեղացիները վախենում են, որ Ջավախեթիում գրանցման գործընթաց չի լինի»,- ասում է ՍՊԸ «Բաց սահմաններ» կազմակերպության նախագահ Ռիմա Ղարիբյանը:
Հանրային ռեգիստրի ազգային գործակալության մամուլի ծառայությունից հայտնում են, որ նախագիծը Ջավախեթիում չի կարող սկսվել ըստ պլանի և ժամանակացույցի, և դրա պատճառը տարածաշրջանի ծանր կլիման է։ Գործակալությունից միայն նշում են, որ աշխատանքներն իրականացվում են Ասպինձայի մունիցիպալիտետում, իսկ ավարտից հետո դրանք կսկսվեն Ախալքալաքիում։
Մամլո գրասենյակից մեզ ասացին, որ մնացած տեղեկությունները պաշտոնապես պահանջենք։ Մենք արդեն նամակ ենք ուղարկել գործակալություն, սակայն մինչ օրս պատասխան չենք ստացել։
Ո՞ր պետական գերատեսչությունը պետք է վերահսկի հողերի օտարման գործընթացը, որպեսզի սեփականաշնորհումն էլ ավելի չվնասի գյուղացիներին՝ գյուղնախարարությունից ասում են, որ դա իրենց իրավասությունը չէ։ Հանրային ռեգիստրի ազգային գործակալությունում տեղեկացանք, որ գործակալությունն իրականացնում է միայն տեխնիկական կողմը՝ գրանցումը, իսկ մնացածը նրան չի վերաբերում։ Պետական գույքի կառավարման գործակալության գույքի կառավարման ազգային գործակալությունում մեզ ասացին, որ հողը պետության սեփականությունն է, և օտարվելիս պետք չէ որևէ մեկի հետ պայմանավորվել։ Շահագրգիռ անձի կողմից բողոքարկվելու դեպքում գույքը հանվում է աճուրդի:
«Սեփականաշնորհման ընթացակարգերի համաձայն՝ մինչև յուրաքանչյուր անշարժ գույքի տնօրինումը, գործակալությունը ակտիվ կապ ունի տեղի քաղաքապետարանի հետ, իսկ աճուրդը սկսվում է միայն այն դեպքում, երբ մասնավորեցմանը խոչընդոտող հանգամանքներ չկան»,- մեզ գրեցին Գույքի կառավարման ազգային գործակալությունից։
Ինչ տարածք է գրանցվել Սամցխե-Ջավախեթիում հողային գրանցման համակարգային բարեփոխումների շրջանակներում, քանի արոտավայր է տրված վարձակալությամբ ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց և ով է օգտվում պետական սեփականությունից. . - այս հրապարակային տեղեկատվությունը ոչ մի գործակալություն մեզ չի տրամադրել, ուստի պաշտոնապես խնդրել ենք այն: Առայժմ պատասխան չենք ստացել։
ამავე კატეგორიაში
კვირის პოპულარული
ამინდის პროგნოზი
აბრეშუმის გზა
პარტნიორი მედიასაშუალებების მასალები
ამინდი
ახალციხე
11
°C
ახალქალაქი
8
°C
ასპინძა
12
°C
ადიგენი
15
°C
ბორჯომი
13
°C
თბილისი
16
°C
აბასთუმანი
12
°C
ბაკურიანი
10
°C
ნინოწმინდა
8
°C
ვალუტა
AMD
1000
6.8440
EUR
1
2.8713
RUB
100
2.9096
TRY
1
0.0822
USD
1
2.6760
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
