Ռուսաստանում աշխատելու համար կորցված Վրաստանի քաղաքացիությունը
6 տարեկան Գրիգոր Ավետիսյանը միակ առաջին դասարանցին է Խակից: Կրթություն ստանալու համար ստիպված է անցնել 2 կմ հեռավորություն, քանի որ գյուղում դպրոց չկա:Սազելի դպրոց, նրա հետ միասին գյուղից գնում է ևս 3 աշակերտ: Ծովի մակարդակից 1 400մ բարձրությամբ գտնվող գյուղն աստիճանաբար դատարկվում է: Բնակչությունը պատճառ համարում են սոցիալական և ենթակառուցվածքային խնդիրները:
Գյուղ Խակում մնացել է ընդամենը 20 ընտանիք: Հիմնականում նրանք, ով գյուղի դժվարությունից փախչելու տեղ չունեն կամ հասակավոր մարդիկ, ովքեր գյուղից գնալ ֆիզիկապես անկարող են: 2002 թվականից մինչև 2010 թվականը գյուղի բնակիչների քանակը կրկնակի կրճատվել է: Ըստ մարդահամարի, եթե 2002 թվականին գյուղում ապրում էր 139 մարդ, ապա 2014 թվականին մնացել է միայն 70 տեղացի:
«Գյուղում ճանապարհ, դպրոց, խանութ, մանկապարտեզ չկա - խնդիրներից շատ ոչինչ չկա: Երկու լիճ կա գյուղի վերևի մասում, բայց ոռոգման համար չի բավարարում: Ձմեռը խիստ է, շատ ձյուն է գալիս և փայտի խնդիր ենք ունենում: Մարդիկ Ռուսաստան են գնում, քանի որ այնտեղ փողը շատ է»,- ասում է Ախալցիխեի գյուղ Խակում բնակվող Սերոժ Պետրոսյանը:
«15 լարի բենզին եմ լցնում որևէ մեկի մեքենան, գնում եմ քաղաք, թոշկս ստանում, տան ապրանքն էլ գնում, գալիս: Գյուղում այդքան մարդ չկա, որ տրանսպորտ նշանակեն: Երեխաները ամեն օր ստիպված են անցնել 2կմ հեռավորություն, որպեսզի գնան դպրոց: Ռուսաստանում շատ փող կա, դրա համար էլ գնում են: Այս տարի լավ է, որ լավ բերք ենք ստացել և կարտոֆիլը լավ գին ունի»,- ասում է թոշակառու տղամարդը, ով կնոջ հետ ապրում է գյուղում:
Քաղաքի հետ կապող միակ ճանապարհը համագյուղացիների մեքենաներն են: Տարիներ է, ինչ այս ուղղությամբ տրանսպորտ չի շարժվում: Հենց այս խնդիներից փախնելով, Սարգսյան Վարազդատը Ռուսաստան: Նա հրաժարվեց Վրաստանի քաղաքացիությունից, լքեց իր տունը և գնաց Ռուսաստան:
«Խորհրդային Միության փլուզումից հետո սկսեցի գնալ Ռուսաստան, ստիպված էի: Աշխատանք չկա, դրա համար էլ բոլորը գնացին, այդ թվում նաև իմ որդին: Վրաստանից գնացողներն այնտեղ խնդիրներ չունեն: Մենք հարգում ենք միմյանց: Իմ պապն էլ է պատմում, որ ռուսների հետ ապրել են եղբոր պես: Ուզում եմ, որ ամեն ինչ լավ լինի, այնպես, ինչպես նախկինում է եղել: Հիմա չունեմ Վրաստանի քաղաքացիություն, լեզուն որ լավ չգիտեմ, դրա համար»,- պատմում է 62-ամյա Վարազդատ Սարգսյանը:
Մանկապարտեզ, գրադարան, ամբուլատորիա - Խակում դեռ շատ բաներ են պակասում: Նրան, ով գյուղում սպասում է բնական գազի տեղադրմանը, քաղաքապետի ներկայացուցիչը ոչինչ չի խոստանում: Մարդուն Կիրակոսյանն ասում է, որ 2 տասնյակ ընտանիքի համար գազ տեղադրել ընկերությունը չի ցանկանում:
«Ես էլ եմ ուզում, որ գազ լինի: Սա լուրջ խնդիր է, մեկ տարի առաջ խոսեցի, ասեցին, որ 20 ընտանիք է, ծախսերը մեր ուսերին է լինելու»:
Սիրունիկ Սարգսյանը 40 տարի է, ինչ Խակում է ապրում: Գյուղում տուն ունեցավ նրանից հետո, երբ տեղացու կին դարձավ: Ախալքալաքի գյուղ Ագանայից եկած աղջիկը աշխատանք հեշտությամբ գտավ:
«18 տարի աշխատում էի «կլուբում», հիմա դա էլ չկա: Նախկինում 20-30 երեխա էր հաճախում դպրոց,իսկ հիմա դպրոց չունենք: Մեր ընտանիքում 8 անդամ կա, դժվարությամբ ենք ապրում: Մարդիկ գնացել են Ռուսաստան, որ լավ ապրեն»,- պատմում է Սիրունիկ Սարգսյանը և ընտանիքի անդամների հետ կարտոֆիլ է հավաքում:
Աշնանը գյուղում շատ գործ կա, միրգ-բանջարեղենը պետք է հավաքեն քանի դեռ լավ եղանակներ են: Նա, ով ընտանիքը պահելու համար չի գնում Ռուսաստան, ստիպված է զբաղվել հողագործությամբ: Նրանց թվում է նաև Սիրունիկ Սարգսյանը:
«Խակը լավ գյուղ է, ուղղակի հնարավորություն չունենք, որ լավ ապրենք»: