Ինչպես ազդեց Ղարաբաղի պատերազմը Ջավախքում ընտրությունների վրա
29.12.2020
Պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում սկսվեց այն ժամանակ, երբ Վրաստանում նախընտրական քարոզարշավը նոր-նոր էր սկսել ակտիվ փուլ մտնել: Ջավախքի բնակիչները դիտում էին լուրեր միայն պատերազմի մասին՝ չհետաքրքրվելով Վրաստանի խորհրդարանական ընտրություններով: Ջավախքը չի տարբերվում քաղաքացիական ակտիվությամբ, բայց ընտրություններում այն սովորականից բարձր ակտիվություն է ցուցաբերել: Ջավախքում որոշ ընտրողների ձայնի վրա ազդեց Արցախյան պատերազմի արձագանքը:
2020 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Ախալքալաքում, ինչպես նաև ամբողջ Վրաստանում սկսվեց նախընտրական քարոզարշավը: Ժամանակի ընթացքում տեղեկատվություն էր շրջանառվում խորհրդարանական ընտրություններին մեծամասնական թեկնածուների և տարբեր քաղաքական կուսակցությունների մասնակցության մասին: Այդ ընթացքում Ախալքալաքում հայտնվեցին ընտրություններին մասնակցող քաղաքական գործիչների դեմքերով պաստառներն ու գովազդային վահանակները: COVID-19-ի պատճառով սահմանափակ հնարավորությունների պայմաններում որոշ կուսակցությունների միևնույն է հաջողվեց ընտրարշավ անցկացնել գյուղերում, ոմանք նոր էին սկսել, իսկ ոմանք էլ ընդհանրապես չհասցրեցին, քանի որ սեպտեմբերի 27-ին Լեռնային Ղարաբաղում սկսվեց պատերազմը: Ջավախքի բնակիչներն ընտրությունների տրամադրություն չունեին:
Վարեւան գյուղի ակումբը: Այստեղ գյուղացիները նվիրատվություններ էին հավաքել՝ ԼՂ ուղարկելու համար
Նախընտրական շրջանում Ջավախքի բնակչությունը որևէ ակտիվություն չէր ցուցաբերում, այնուամենայնիվ, Արցախում պատերազմի հետևանքով մարդիկ ընդհանրապես էին օտարվել:
Բոլոր կուսակցությունները, որոնք փորձում էին ձայներ ստանալ բնակիչներից, ինչպես նաև մեծամասնական ընտրակարգով առաջադրված թեկնածուները, որոշեցին չշարունակել իրենց նախընտրական քարոզարշավը:
Ըստ «Քաղաքացիական շարժում-Բազմազգ Վրաստան»-ի նախագահ Առնոլդ Ստեփանյանի, նախընտրական քարոզչության մորատորիումն այն վերածեց հայրենասիրության վրա կենտրոնացած քարոզչության:
«Ջավախքում դրա վրա ազդում էր նաև այն փաստը, որ հայտարարվեց (խմբ. ոչ ֆորմալ) իր տեսակի մեջ ընտրարշավի մորատորիում, որը փաստացի բլեֆ էր: Քաղաքական կուսակցություններն ու թեկնածուները շարունակում էին ակտիվորեն անցկացնել ընտրարշավը, բայց այդ ամենը մտավ մեկ հունի մեջ, այսինքն՝ բոլոր սոցիալական բնույթի հարցերը անտեսվեցին և սկսվեց մրցավազքը, թե ով է ավելի հայրենասեր», – ասում է Առնոլդ Ստեփանյանը:
Բնակչության շրջանում ապաթիան ակնհայտ էր: Հոկտեմբերի սկզբին JNEWS–ի լրագրողները փորձում էին պատրաստել նախընտրական նյութեր՝ փորձելով ժողովրդի ձայնը հասցնել թեկնածուներին: Այնուամենայնիվ, դա ամենուր և միշտ չէր, որ ստացվում էր: Վաչիան գյուղում գյուղի հիմնախնդիրների վերաբերյալ լրագրողների հարցերին բնակիչները նախատինքով պատասխանեցին. «Ինչ ընտրություններ, մեր երիտասարդ տղաները այնտեղ մեռնում են, իսկ Դուք խոսում եք ընտրությունների մասին, ով կգնա ընտրությունների»: Եվ նման պատասխաններ լսվեցին Ջավախքի շատ գյուղերում: Բնակչության այս վերաբերմունքը ենթադրում էր ընտրողների ցածր ակտիվություն: Այնուամենայնիվ, Ջավախքի բնակիչները 5,25%-ով ավելի բարձր ակտիվություն ցույց տվեցին, քան նախորդ խորհրդարանական ընտրություններում՝ 2016 թ.-ին: Ջավախքի բնակչության համեմատաբար բարձր ակտիվությունը զարմացրեց նաև Առնոլդ Ստեփանյանին, սակայն փորձագետը չի խոսում այդ ակտիվության պատճառների մասին՝ մեկնաբանելով, որ այդ ակտիվությունը համեմատաբար բարձր է եղել ամբողջ Վրաստանում:
Ղարաբաղյան պատերազմը, ավելի ճիշտ դրա արձագանքն ազդեց ընտրությունների արդյունքների վրա: Ընդդիմադիր «Միասնական ազգային շարժում» կուսակցության առաջնորդներից մեկի՝ Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիի հայտարարությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ հայաբնակ Ջավախքում ընտրողների ձայնի վրա:
«Իմ դիրքորոշումը միանգամայն պարզ է: Այն հիմնված է պետության ամբողջականության սկզբունքի վրա: Այսինքն՝ Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքն է և այդ հանգամանքը ոչ մի բան չի կարող փոխել», – նախքան խորհրդարանական ընտրություններն այսպես էր մեկնաբանել էր Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության սրումը Վրաստանի նախկին նախագահ և «Միասնական ազգային շարժում» կուսակցության վարչապետի թեկնածու Միխեիլ Սաակաշվիլիին:
Ըստ Առնոլդ Ստեփանյանի, Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը միանշանակ ազդեց ընտրությունների վրա այնտեղ, որտեղ ապրում են հայկական և ադրբեջանական համայնքները, դրանք են՝ Ջավախքը, Քվեմո Քարթլին, մասամբ Կախեթին և Թբիլիսին:
«Ոչ թե Ղարաբաղյան հակամարտությունն է ազդել, այլ ազդել է որոշ կուսակցությունների կամ գլխավորող կուսակցությունների հետ կապ ունեցող քաղաքական գործիչների պահվածքը, օրինակ` Սաակաշվիլիի: Նրա հայտարարությունը դարձավ կատալիզատոր այլ քաղաքական գործիչների հայտարարությունների համար, որոնք շտապում էին ֆիքսել իրենց դիրքորոշումը հակամարտության վերաբերյալ, և դա հիմնականում արվում էր տարածաշրջանային քաղաքական գործիչների մակարդակով, առավել ակտիվ իրենց դիրքորոշումը հայտնեցին 4 քաղաքական կուսակցություններ: Փաստորեն, Սամցխե-Ջավախքում տեղի ունեցավ այն, որ այդ բանից հետո հայկական համայնքը փաստացի ձայն չտվեց «Ազգային շարժմանը»: Եվ այն տոկոսը, որը Սահակաշվիլիի կուսակցությունը ստացավ Ջավախքում, բոլոր ժամանակների նվազագույն ցուցանիշն է, երբ «Ազգային շարժումը» գտնվում է ընդդիմությունում: Քվեմո Քարթլիում, որտեղ ապրում են ադրբեջանցիները, նրանք ավելին ստացան, քան սովորաբար ստանում էին», – ասում է Առնոլդ Ստեփանյանը:
Եթե 2016 թվականին Ջավախքում Սաակաշվիլիի կուսակցությունը ստացել էր ձայների 20,32%-ը, ապա 2020 թվականին՝ ընդամենը 3,92%:
Արդեն ընտրություններից և զինադադարից հետո Ջավախքում կարծում են, որ չնայած «Արցախում պատերազմի պատճառով սրտում գոյացած անտանելի ցավին, քվեարկությանը մասնակցելուն ոչ մի բան չխանգարեց»:
Վարեւան գյուղում նույնպես համոզված են, որ Սաակաշվիլիի հայտարարությունը ձայներ խլեց «Ազգային շարժում»-ից:
Ինչպե՞ս Ղարաբաղյան պատերազմը Ջավախքում փոխեց ընտրությունների արդյունքները Դիտումների քանակը: 136|նորություններ|29.12.2020
Պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում սկսվեց այն ժամանակ, երբ Վրաստանում նախընտրական քարոզարշավը նոր-նոր էր սկսել ակտիվ փուլ մտնել: Ջավախքի բնակիչները դիտում էին լուրեր միայն պատերազմի մասին՝ չհետաքրքրվելով Վրաստանի խորհրդարանական ընտրություններով: Ջավախքը չի տարբերվում քաղաքացիական ակտիվությամբ, բայց ընտրություններում այն սովորականից բարձր ակտիվություն է ցուցաբերել: Ջավախքում որոշ ընտրողների ձայնի վրա ազդեց Արցախյան պատերազմի արձագանքը:
2020 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Ախալքալաքում, ինչպես նաև ամբողջ Վրաստանում սկսվեց նախընտրական քարոզարշավը: Ժամանակի ընթացքում տեղեկատվություն էր շրջանառվում խորհրդարանական ընտրություններին մեծամասնական թեկնածուների և տարբեր քաղաքական կուսակցությունների մասնակցության մասին: Այդ ընթացքում Ախալքալաքում հայտնվեցին ընտրություններին մասնակցող քաղաքական գործիչների դեմքերով պաստառներն ու գովազդային վահանակները: COVID-19-ի պատճառով սահմանափակ հնարավորությունների պայմաններում որոշ կուսակցությունների միևնույն է հաջողվեց ընտրարշավ անցկացնել գյուղերում, ոմանք նոր էին սկսել, իսկ ոմանք էլ ընդհանրապես չհասցրեցին, քանի որ սեպտեմբերի 27-ին Լեռնային Ղարաբաղում սկսվեց պատերազմը: Ջավախքի բնակիչներն ընտրությունների տրամադրություն չունեին:
Վարեւան գյուղի ակումբը: Այստեղ գյուղացիները նվիրատվություններ էին հավաքել՝ ԼՂ ուղարկելու համար
Նախընտրական շրջանում Ջավախքի բնակչությունը որևէ ակտիվություն չէր ցուցաբերում, այնուամենայնիվ, Արցախում պատերազմի հետևանքով մարդիկ ընդհանրապես էին օտարվել:
Բոլոր կուսակցությունները, որոնք փորձում էին ձայներ ստանալ բնակիչներից, ինչպես նաև մեծամասնական ընտրակարգով առաջադրված թեկնածուները, որոշեցին չշարունակել իրենց նախընտրական քարոզարշավը:
Ըստ «Քաղաքացիական շարժում-Բազմազգ Վրաստան»-ի նախագահ Առնոլդ Ստեփանյանի, նախընտրական քարոզչության մորատորիումն այն վերածեց հայրենասիրության վրա կենտրոնացած քարոզչության:
«Ջավախքում դրա վրա ազդում էր նաև այն փաստը, որ հայտարարվեց (խմբ. ոչ ֆորմալ) իր տեսակի մեջ ընտրարշավի մորատորիում, որը փաստացի բլեֆ էր: Քաղաքական կուսակցություններն ու թեկնածուները շարունակում էին ակտիվորեն անցկացնել ընտրարշավը, բայց այդ ամենը մտավ մեկ հունի մեջ, այսինքն՝ բոլոր սոցիալական բնույթի հարցերը անտեսվեցին և սկսվեց մրցավազքը, թե ով է ավելի հայրենասեր», – ասում է Առնոլդ Ստեփանյանը:
Բնակչության շրջանում ապաթիան ակնհայտ էր: Հոկտեմբերի սկզբին JNEWS–ի լրագրողները փորձում էին պատրաստել նախընտրական նյութեր՝ փորձելով ժողովրդի ձայնը հասցնել թեկնածուներին: Այնուամենայնիվ, դա ամենուր և միշտ չէր, որ ստացվում էր: Վաչիան գյուղում գյուղի հիմնախնդիրների վերաբերյալ լրագրողների հարցերին բնակիչները նախատինքով պատասխանեցին. «Ինչ ընտրություններ, մեր երիտասարդ տղաները այնտեղ մեռնում են, իսկ Դուք խոսում եք ընտրությունների մասին, ով կգնա ընտրությունների»: Եվ նման պատասխաններ լսվեցին Ջավախքի շատ գյուղերում: Բնակչության այս վերաբերմունքը ենթադրում էր ընտրողների ցածր ակտիվություն: Այնուամենայնիվ, Ջավախքի բնակիչները 5,25%-ով ավելի բարձր ակտիվություն ցույց տվեցին, քան նախորդ խորհրդարանական ընտրություններում՝ 2016 թ.-ին:
Ջավախքի բնակչության համեմատաբար բարձր ակտիվությունը զարմացրեց նաև Առնոլդ Ստեփանյանին, սակայն փորձագետը չի խոսում այդ ակտիվության պատճառների մասին՝ մեկնաբանելով, որ այդ ակտիվությունը համեմատաբար բարձր է եղել ամբողջ Վրաստանում:
Ղարաբաղյան պատերազմը, ավելի ճիշտ դրա արձագանքն ազդեց ընտրությունների արդյունքների վրա: Ընդդիմադիր «Միասնական ազգային շարժում» կուսակցության առաջնորդներից մեկի՝ Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիի հայտարարությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ հայաբնակ Ջավախքում ընտրողների ձայնի վրա:
«Իմ դիրքորոշումը միանգամայն պարզ է: Այն հիմնված է պետության ամբողջականության սկզբունքի վրա: Այսինքն՝ Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքն է և այդ հանգամանքը ոչ մի բան չի կարող փոխել», – նախքան խորհրդարանական ընտրություններն այսպես էր մեկնաբանել էր Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության սրումը Վրաստանի նախկին նախագահ և «Միասնական ազգային շարժում» կուսակցության վարչապետի թեկնածու Միխեիլ Սաակաշվիլիին:
Ըստ Առնոլդ Ստեփանյանի, Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը միանշանակ ազդեց ընտրությունների վրա այնտեղ, որտեղ ապրում են հայկական և ադրբեջանական համայնքները, դրանք են՝ Ջավախքը, Քվեմո Քարթլին, մասամբ Կախեթին և Թբիլիսին:
«Ոչ թե Ղարաբաղյան հակամարտությունն է ազդել, այլ ազդել է որոշ կուսակցությունների կամ գլխավորող կուսակցությունների հետ կապ ունեցող քաղաքական գործիչների պահվածքը, օրինակ` Սաակաշվիլիի: Նրա հայտարարությունը դարձավ կատալիզատոր այլ քաղաքական գործիչների հայտարարությունների համար, որոնք շտապում էին ֆիքսել իրենց դիրքորոշումը հակամարտության վերաբերյալ, և դա հիմնականում արվում էր տարածաշրջանային քաղաքական գործիչների մակարդակով, առավել ակտիվ իրենց դիրքորոշումը հայտնեցին 4 քաղաքական կուսակցություններ: Փաստորեն, Սամցխե-Ջավախքում տեղի ունեցավ այն, որ այդ բանից հետո հայկական համայնքը փաստացի ձայն չտվեց «Ազգային շարժմանը»: Եվ այն տոկոսը, որը Սահակաշվիլիի կուսակցությունը ստացավ Ջավախքում, բոլոր ժամանակների նվազագույն ցուցանիշն է, երբ «Ազգային շարժումը» գտնվում է ընդդիմությունում: Քվեմո Քարթլիում, որտեղ ապրում են ադրբեջանցիները, նրանք ավելին ստացան, քան սովորաբար ստանում էին», – ասում է Առնոլդ Ստեփանյանը:
Եթե 2016 թվականին Ջավախքում Սաակաշվիլիի կուսակցությունը ստացել էր ձայների 20,32%-ը, ապա 2020 թվականին՝ ընդամենը 3,92%:
Արդեն ընտրություններից և զինադադարից հետո Ջավախքում կարծում են, որ չնայած «Արցախում պատերազմի պատճառով սրտում գոյացած անտանելի ցավին, քվեարկությանը մասնակցելուն ոչ մի բան չխանգարեց»:
Վարեւան գյուղում նույնպես համոզված են, որ Սաակաշվիլիի հայտարարությունը ձայներ խլեց «Ազգային շարժում»-ից:
Ըստ Վարեւան գյուղի բնակչի, իրենց գյուղում «Ազգային շարժումը» մի քանի ձայն է ստացել, «և դրանք էլ եղել են այն մարդիկ, ովքեր կուսակցության կողմնակիցն էին, ուստի նրանք պարտավոր էին ձայն տալ»:
«Ցավը, որը մենք ունենք մեր սրտերում Արցախի պատճառով, անտանելի է, բայց մեր երկրում ընտրություններ էին և ինչպես մենք կարող էինք անտեսել… Նորմալ է, մենք կատարել ենք մեր պարտքը: Առանց որևէ խոչընդոտի և խնդրի, հանգիստ, խաղաղ: Ում ես զանկանում էի, նրան էլ ընտրեցի, մեկից բացի: Միայն մեկ պատճառով՝ մենք չենք հարգում Սաակաշվիլիին: Նա մեզ ցավ պատճառեց: Նա դա չպետք է ասեր: Մենք այլևս չենք սիրում նրան:
Ընտրությունների արդյունքների համաձայն, հաղթեց «Վրացական երազանք»-ից մեծամասնական թեկնածու Սամվել Մանուկյանը՝ 61,48% ձայնով: Երկրորդ տեղում էր անկախ թեկնածու Հենզել Մկոյանը՝ հավաքելով ձայների 20,04%-ը: «Ազգային շարժման» թեկնածու Մելիք Ռաիսյանին բաժին հասավ ձայների 4,04%-ը:
Սաակաշվիլիի հայտարարությունը էական ազդեցություն ունեցավ «Եվրոպական Վրաստան» կուսակցությունից թեկնածու Արսեն Կարապետյանի վարկանիշի վրա: Ֆեյք էջերը, որոնք տարածում էին լուսանկարներ, որոնցում Միխեիլ Սաակաշվիլին և Վանո Մերաբիշվիլին, Նինոծմինդայի բաժանմունքի այն ժամանակվա ոստիկանապետի ուղեկցությամբ, մատնանշում էին թեկնածուի նախկին կապը Սաակաշվիլիի հետ՝ ընտրողներին «հուշելով» չքվեարկել նրա օգտին:
Արսեն Կարապետյանը, ով «Եվրոպական Վրաստան» կուսակցությունից մեծամասնական ընտրակարգով պատգամավորի թեկնածուն էր, կարծում է, որ եթե ընտրություններն անցկացվեին արդար միջավայրում, ապա Սաակաշվիլիի հայտարարությունը չէր լինի, և եթե չլիներ ֆեյքերի աշխատանքը, ապա Ջավախքում ևս երկրորդ փուլ կլիներ:
«Եթե կուսակցությունից յուրաքանչյուր կողմ-մասնակից զուսպ լիներ, կարծում եմ, մեծ հավանականությամբ, կլիներ երկրորդ փուլ: Այո, իհարկե, Սաակաշվիլիի հայտարարությունն օգտագործվեց իմ դեմ, և դա անարդար է, ֆեյք էջերը ազդեցին ընտրությունների արդյունքի վրա՝ դա անվիճելի է», – հավելում է Արսեն Կարապետյանը:
Mute
Current Time 0:00
/
Duration Time 1:50
Loaded: 0%
Progress: 0%
Stream TypeLIVE
Remaining Time -1:50
Playback Rate
1
Chapters
Chapters
descriptions off, selected
Descriptions
subtitles off, selected
Subtitles
captions settings, opens captions settings dialog
captions off, selected
Captions
Audio Track
This is a modal window.
Captions Settings Dialog
Beginning of dialog window. Escape will cancel and close the window.
Սաակաշվիլիի հայտարարությունը, սակայն, ամենաշատ ձայները խլեց իր կուսակցության թեկնածու Մելիք Ռաիսյանից:
«Ողջունելի է, որ ԿԳԲ-ն այսպես աշխատեց մեր հայ բնակչության համար: Բարձրացրեց հայրենասիրությունը: Վրացի այլ քաղաքական գործիչներից ինչ-որ մեկն ասում էր, որ իրենք կողմ չեն Ադրբեջանի ամբողջականությանը: Սալոմեն (խմբ. Զուրաբիշվիլի) ասում էր, որ դեմ է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը: Վրաստանում նման քաղաքական գործիչ չկա, որը կասի, որ ինքը դեմ է տարածքային ամբողջականության սկզբունքին, այլ կողմ է ինքնորոշման սկզբունքին», – ասում է Մելիք Ռաիսյանը:
Արդեն «Վրացական երազանք» կուսակցության պատգամավոր Սամվել Մանուկյանը կարծում է, որ Արցախյան պատերազմը չի ազդել ընտրությունների արդյունքների վրա:
«Ճիշտ է, մենք չկարողացանք նորմալ նախընտրական քարոզչություն անցկացնել, ինչպես ծրագրված էր: Մենք չկարողացանք հանդիպել մարդկանց հետ, զրուցել նրանց հետ, լսել նրանց խնդիրները, բայց, հավանաբար, ընտրությունների արդյունքի վրա դա այդքան մեծ ազդեցություն չունեցավ», – ասում է նա:
Փորձագետ, քաղաքագետ Լաշա Տուղուշիի խոսքով՝ Ղարաբաղյան պատերազմը շատ բարդ է Վրաստանի համար: Առաջին հերթին այն պատճառով, որ Վրաստանում ապրում են մեծ թվով ազգությամբ՝ հայեր և ադրբեջանցիներ:
«Եվ, բնականաբար, Վրաստանը չի կարող պարզապես կողքից նայել, թե ինչ է կատարվում այնտեղ: Սա մի հարց է: Մյուս հարցն այն է, որ սա պատմական պահեր են, և այն սերտ կապեր ունի ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Հայաստանի հետ: Այս հարաբերությունները չեն սկսվել Վրաստանի անկախության վերականգնումից հետո: Վրացիները զգում էին այս ցավը, ճիշտն ասած, դա մեզ համար հեշտ պատերազմ չէր: Վրաստանը փորձեց չեզոք լինել, քանի որ այն չի կարող լինել երկրներից որևէ մեկի կողմը», – ասում է Տուղուշին:
2020 թվականի աշունը ծանր էր Ջավախքի հայերի համար: Մարդիկ զգում էին իրենց ազգի վտանգը: Մյուս կողմից էլ անհրաժեշտ էր կատարել քաղաքացիական պարտքը, սակայն, վերջում ստացվեց այնպես, որ ընտրությունների ժամանակ բնակչության մշտական ապաթիան արտահայտվեց ընտրություններում ակտիվությամբ:
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
