Զատկային ծիսակատարությունների թվում է նաև գերեզմանատների խնամքը: Ի՞նչ հատուկ և ընդհանուր ավանդույթներ ունեն Ախալցիխեում ապրող տարբեր էթնոսի և կրոնի ներկայացուցիչները, ով ինչպե՞ս է հիշում հանգուցյալների հիշատակը և ինչպե՞ս են արտահայտում իրենց հարգանքը – կարդացեք ներքևում:



Գիորգիեւսկի պայմանագրի զոհ հեղինակի անուշադրության մատնված գերեզմանը: Էրեկլե Երկրորդի ընտրյալի կողմից ստեղծված պայմանները Ռուսաստանը խախտեց, որի պատճառով Սոլոմոն Լիոնիձեն ստիպված եղավ վերադառնալ Ախալցխա: Ըստ պատմաբանների, գրատախտակը, որի վրա գրված էր Սոլոմոն Լիոնիձեի մասին տեղեկություններ, այժմ կորցված է:



Հոգևոր անձինք – Մեսխ Օրբելյանները զոհ գնացին Թուրքական կայսրությանը: Վասիլին և Իոսեբը հասարակությունում մեծ հեղինակություն էին վայելում: Իսակ փաշայի հրամանով, 1806 թվականին երկու հոգևոր անձանցից պահանջեցին ընդունել մահմեդականությունը: 



Ախալցխացի Օրբելյանները մերժել են, իսկ 19-րդ դարում քրիստոնեության համար նրանց խոշտանգեցին: Նրանց աճյունները Ռաբաթում, Սբ. Մարինեի անվան տաճարում է թաղված: 



Ախալցիխեի գերեզմանատանը թաղված արքեպիսկոպոսի գերեզմանը հայ համայնքի համար կարեւոր տեղերից մեկն է:



Կարապետ Բագրատունու հորդորանքով և առաջնորդությամբ 1830-ին Էրզրումից և շրջակա հարյուրավոր գյուղերից մոտ 50 հզ. (7298 ընտանիք) հայ գաղթել և բնակություն է հաստատել Ախալցխայում, Ախալքալաքում, Ծալկայում, Լոռի-Փամբակում և Շորագյալում: Հենց նա է միացրել հայերին և Էրզրումից Վրաստան տեղափոխել: 



Հրեական գերեզմանոցի մուտքի երկլեզու մակագրությունը



Կաթոլիկական գերեզմանոց, որտեղ թաղված են նաև հայտնի մեսխ գործիչներ – Սոլոմոն Լիոնիձե, Իվանե և Կոնստանտինե Գվարամաձեները, Խարիսճիրաշվիլի և այլն...



Ոմն մեսխի, նույն ինքը Իվանե Գվարամաձեի գերեզմանը Ախալցիխեի կաթոլիկական եկեղեցում: Իվանե Գվարամաձեն գիր-գրականության տարածող հասարակության անդամներից մեկն էր: 



Ախալցիխեում, այսպես կոչված, ուղղափառ, կաթոլիկ, հայկական և հրեական գերեզմաններից բացի, գոյություն ունի համեմատաբար ավելի փոքր տեղ, որը տեղացիները հիշում են որպես անտեր մնացած հանգուցյալների գերեզման: Ըստ պատմաբանների՝ այստեղ հիմնականում թաղված են համաճարակից, կռվից կամ Պաշտոնական պարտականությունների ընթացքում մահացած մարդիք: 



Մահմեդականների անուշադրության մատնված գերեզմանները



Ռաբաթի ուղղափառ գերեզմանը խոյի խորհրդանշով



Ռաբաթի գերեզմանատանը՝ գերեզմանաքար 7 կիսաշրջանով: Նախկինում, ցանկացած շրջան նշանակում էր 10 տարի, ուստի, նշանակում է, որ մարդը մահացել է 70 տարեկան հասակում: 



Տոլերանտության քաղաք - Ախալցիխեն անգամ նախազատկին առանձնանում է բազմամշակութային կյանքով: Միայն այս օրերին մարդիք հիշում են բոլոր այն մոռացված ու հայտնի անձանց, ովքեր պայքարել, եղել են այս փոքրիկ քաղաքում, ովքեր այժմ մնացել և կամ ջնջվել են հարազատների հուշերից: