როგორ მოვიპოვეთ თავისუფლება?

საზოგადოება

26.05.2022

26 მაისს რუსეთის იმპერიისგან და და სსრკ-სგან საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ნიშნად საქართველოში ეროვნული დღესასწაული აღინიშნება. მიუხედავად იმისა, რომ სსრკ-სგან დამოუკიდებლობა 1991 წლის 9 აპრილს გამოცხადდა, ეროვნულ დღესასწაულად მაინც 1918 წლის 26 მაისი - პირველი რესპუბლიკის მიერ გამოცხადებული დამოუკიდებლობის დღე აღინიშნება. როგორ ვითარდებოდა მოვლენები საქართველოს ირგვლივ 26 მაისამდე? მივყვეთ ქრონლოგიას.

1917 წლის თებერვალი

თებერვლის რევოლუციამ რუსეთში მონარქია დაამხო. ნიკოლოზ II ტახტიდან გადადგა და ორხელისუფლებიანობა დამყარდა - სამართლებრივი თვალსაზრისით, სახელმწიფო ხელისუფლებას დროებითი მთავრობა ფლობდა, ხოლო რეალურ ხელისუფლებას - დეპუტატთა საბჭოები. ორხელისუფლებიანობა დამყარდა ამიერკავკასიასა და საქართველოშიც. რევოლუციის გამარჯვების შედეგად თბილისის მუშათა დეპუტატების საბჭო შეიქმნა.

1917 წლის მარტი

თბილისში მუშაობას შეუდგა რუსეთის დროებითი მთავრობის მიერ დანიშნული სამხარეო ხელისუფლების ორგანო - ამიერკავკასიის განსაკუთრებული კომიტეტი (ოზაკომი).

1917 წლის აპრილი

თბილისში შეიქმნა ეროვნული ხელისუფლების ჩანასახი - საქართველოს ეროვნული ინტერპარტიული საბჭო. ინტერპარტიული საბჭო პოლიტიკურ პარტიათა და მიმდინარეობათა ნებაყოფლობით გაერთიანებას წარმოადგენდა. მან თავის თავზე აიღო ქართული ეროვნული მოძრაობის კოორდინატორის ფუნქცია - ეროვნულ მოძრაობას სათავეში ჩაუდგა.

1917 წლის 25 ოქტომბერი

ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ, ამიერკავკასიაში სიტუაცია მნიშვნელოვნად შეიცვალა. რუსეთის დროებითი მთავრობა დაემხო და ოზაკომმა მოქმედება შეწყვიტა. საქართველოს ეროვნული ინტერპარტიული საბჭოსთვის ცხადი იყო, რომ საბჭოთა რუსეთის მთავრობა შეეცდებოდა ხელისუფლების ახალი ორგანოს დანიშვნასა და თავისი იურისდიქციის გავრცელებას საქართველოში. ამიტომ ქართველი პოლიტიკოსების ინიციატივით ამიერკავკასიის პოლიტიკურმა ძალებმა საბჭოთა რუსეთისგან გამიჯვნა გადაწყვიტეს.

1917 წლის ნოემბერი

თბილისში ფუნქციონირება დაიწყო სამხარეო ხელისუფლების ორგანომ - ამიერკავკასიის კომისარიატმა. მას უნდა შეესრულებინა კომისარიატის სამხარეო ხელისუფლების ორგანოს ფუნქცია რუსეთში კანონიერი ხელისუფლების (დროებითი მთავრობის) აღდგენამდე.

1917 წლის 19 ნოემბერს თბილისში საქართველოს პირველი ეროვნული ყრილობა გაიხსნა. ეროვნულმა ყრილობამ საბჭოთა რუსეთთან ყოველგვარი კავშირის გაწყვეტა გადაწვიტა. ამასთან, ხაზგასმით აღინიშნა, რომ თუ რუსეთში დემოკრატიული წყობილების აღდგენა დააგვიანებდა, მაშინ მოწვეული იქნებოდა საქართველოს დამფუძნებელი კრება, რომელიც საქართველოს დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდა. საქართველოს პირველმა ეროვნულმა ყრილობამ აირჩია საქართველოს ეროვნული საბჭო აირჩია, რომლის თავმჯდომარედაც ნოე ჟორდანია შეირჩა.

1918 წლის იანვარი

საბჭოთა რუსეთმა კავკასიის ფრონტიდან მოხსნილი სამხედრო ძალით საქართველოს ოკუპაცია სცადა. ახლადშექმნილმა ჯარმა რუსეთის ჯარები სასტიკად დაამარცხა. გარდა ამისა, თურქეთი აგრესიას ამჟღავნებდა და ამიერკავკასიის მიმართ თავის ზრახვებს არ მალავდა. თურქეთის მხარე თავის სასარგებლოდ იყენებდა იმ ფაქტს, რომ ამიერკავკასია დამოუკიდებელ სახელმწიფოს არ წარმოადგენდა და მას მიიჩნევდა რუსეთის ნაწილად. ამიტომ თურქეთთან მოლაპარაკების გასაგრძელებლად საჭირო იყო ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობის გამოცხადება.

1918 წლის თებერვალი

შექმნილ სიტუაციაში, ამიერკავკასიის კომისარიატმა ამიერკავკასიიდან არჩეული რუსეთის დამფუძნებელი კრების დეპუტატებისაგან მოიწვია საკანონმდებლო ორგანო - ამიერკავკასიის სეიმი.

1918 წლის 22 აპრილი

ამიერკავკასიის სეიმმა გამოაცხადა ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს, ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის შექმნა, რომელშიც შედიოდა საქართველო, აზერბაიჯანი და სომხეთი. მიუხედავად ამისა, ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის შექმნამ ვერ გააუმჯობესა მდგომარეობა. თურქეთმა ბათუმის საზავო კონფერენციაზე უფრო მძიმე პირობები წამოაყენა. გარდა ამისა, საქართველო, სომხეთი და აზერბაიჯანი ვერ თანხმდებოდნენ საგარეო-პოლიტიკური ორიენტაციის შესახებ. საქართველო გერმანოფილურ ორიენტაციას ირჩევდა, სომხეთი — ანგლოფილურს, ხოლო აზერბაიჯანი — თურქოფილურს.

1918 წლის მაისი

საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ გერმანოფილური საგარეო-პოლიტიკური კურსი ოფიციალურად დაადასტურა. საქართველოს ეროვნული საბჭოს აღმასრულებელი კომიტეტი საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებისთვის მზადებას ოფიციალურად შეუდგა.

1918 წლის მაისის მეორე ნახევარში თურქეთის არმია შეტევით ოპერაციებს აგრძელებდა. მალე გაირკვა, რომ გერმანია უარს ამბობდა დაეცვა ანგლოფილური სომხეთი და თურქოფილური აზერბაიჯანი, ხოლო საქართველოს იმ შემთხვევაში დაიცავდა, თუ დაიშლებოდა ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა და საქართველო სახელმწიფოებრივ დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდა.

1918 წლის 26 მაისი

გოლოვინის გამზირზე, კავკასიის მეფისნაცვლის ყოფილ რეზიდენციაში, ამიეკავკასიის სეიმმა უკანასკნელი სხდომა ჩაატარა. ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა დაშლილად გამოცხადდა. იმავე დარბაზში საქართველოს ეროვნული საბჭოს სხდომა შედგა, რომელიც 4 საათსა და 50 წუთზე, ნოე ჟორდანიას თავმჯდომარეობით გაიხსნა. საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ 5 საათსა და 10 წუთზე ერთხმად „საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი" დაამტკიცა.