Բիզնես, որին համաճարակը խանգարել չկարողացավ

Տնտեսություն

23:45 / 24.02.2021

Ախալցիխեի հին հատվածում, որը Վրաստանի մյուս շրջաններին հայտնի է Ռաբաթ անվանումով, բերդի հետնամասում կառուցվում է համալիրային տուրիստական հաստատություն: Այցելուն կկարողանա ծանոթանալ մեսխական խոհանոցին, ինչպես նաև համտեսել մեսխական գինին, մասնակցել վարպետության դասերի և տեսնել հնագույն դիցաբանական տեսարանները հյուրանոցի պատերին:

Գիորգի Նաթենաձեն համալիրի վրա աշխատել սկսել է 2019 թվականից: Տարբեր դրամաշնորհների, վարկերի կամ փոխհատուցումների միջոցով նա կարողացավ կատարել աշխատանքի կեսից ավելին:

«Եթե չլիներ համաճարակը, նախագիծը կավարտվեր, և կկարողանայինք զբոսաշրջիկներ ընդունել, բայց կորոնավիրուսի պատճառով աշխատանքային գործընթացը հետաձգվեց մեկ տարով»:

Չնայած ստեղծված իրավիճակին, Սամցխե-Ջավախեթիի ավանդական գինու գործարանի ասոցիացիայի հիմնադիրն ու տնօրենը հույս ունի, որ ամռանը դռները կբացի առաջին հյուրի համար: Խաղողազգիների հանդեպ սիրուն սովորեցրել է հայրը, դեռ մանկուց, իսկ դպրոցն ավարտելուց հետո, սկսել է փնտրել հնագույն մեսխական խաղողի տեսակներ: Երբ նա ԹՊՀ Ախալցիխեի մասնաճյուղի տնտեսագիտական ֆակուլտետի երկրորդ կուրսի ուսանող էր, ընդունվեց Անգլիայի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից մեկը:

«Բարձր բալերով ընդունվեցի և իսկ հետո շատ մտածեցի, թե որն է ավելի լավ ՝ բիզնես հիմնել, թե՞ եվրոպական կրթություն ստանալ: Վերջապես որոշեցի մնալ իմ հայրենիքում, քանի որ հայրս մեծ ցանկություն ուներ վերականգնել պատմական մեսխական խաղողագործությունը»:

Հայրն ու որդին մեսխական գինի արտադրել սկսել են 12 տարի առաջ, փոքր նկուղում: Հենց այդ ժամանակ ստեղծվեց «մեսխական ապրանքանիշը՝ բրենդը»: Նրանք արտադրում էին 1500 շիշ և արտահանում դրանք: Երիտասարդ գինեգործը հիշում է, որ տարիներ շարունակ շահույթ չեն ստացել, չնայած այդ ընթացքում ստեղծվել է 11 տեսակի գինի: Դրանցից չորսը արդեն վաճառվում են:

«Միայն բիզնեսը սկսելուց հետո հասկացա, որ Մեսխեթիում գինեգործության մասսայականացումը և հնագույն սորտերի որոնումն ու վերականգնումը ամենաբարդ գործն է: Գինու մշակույթը տարածաշրջանում անհետացել էր: Գրեթե հինգ դար Սամցխե-Ջավախքը իշխում էին օսմանները, ապա Ռուսաստանը, այդ ընթացքում հողերն այլևս չէին մշակվում. Արգելվում էր նաև գինու արտադրությունը: Այդ պատճառով կորան խաղողի տեսակները, ինչպես նաև նրանց անունները »,- ասում է Գիորգի Նաթենաձեն:

Խաղողի տեսակները հիմնականում ստիպված էր հայթայթել են անտառներում, հնագույն գյուղերում, գավառներում: Հաճախ մտածում էր ՝ արժե՞ արդյոք տարիներ որոնումներում անցկացնել, նա բազմիցս հիասթափվել է, բայց գործը սկսելուց տասը տարի հետո կասկածներն անհետացան: Այս պահին Գիորգի Նաթենաձեի հաշվին կա 24 մեսխական խաղողի տեսակ: Նա ասում է, որ մեսխական գինին ունի տարբեր համային հատկություններ, համեմատաբար փափուկ է և բնութագրվում է ալկոհոլի ցածր պարունակությամբ: Հետաքրքիր ու ներդաշնակ բույրերով հագեցած մեսխական գինին հավասար հաջողությամբ վաճառվում է ինչպես եվրոպական, այնպես էլ արեւելյան երկրներում: Հետեւաբար, վաճառքի առումով դժվարություններ չկան: Չնայած, ի սկզբանե ամեն ինչ այլ էր:

«2002 թվականին, երբ առաջին անգամ տեսա խաղողի տեսակները, մտածեցի, որ հայտնաբերել եմ մեսխական սորտեր, բայց պարզվեց, որ բոլորը հիբրիդներ են: Դրանից հետո ես սկսեցի մանրամասն ուսումնասիրել, այցելել գրադարաններ, ծանոթանալ լեգենդներին, դուրս գալ հասարակության մեջ և փնտրել / գրանցել նրանց ունեցած տեղեկությունները: 2009-ին բացվեց գիտահետազոտական կենտրոն, սկսեցի համագործակցել, իսկ հետո արդեն միասին ստեղծում էինք տեսակներ»:

Համաճարակից առաջ գինին վաճառվում էր տասը երկրում ՝ Իտալիայում, Բելգիայում, Դանիայում, Կանադայում, Շվեդիայում, Ամերիկայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Իսպանիայում, Ճապոնիայում: Չնայած փակ սահմաններին ՝ բիզնեսը չի դադարել: Ինչպե՞ս - նրա հիմնական առավելությունը, ի տարբերություն շատերի, դիվերսիֆիկացված շուկան է: Մեսխական գինու արտահանման գինը սկսվում է 15 եվրոյից և աճում է ըստ բազմազանության և տարիների:

«Գինին բնական է, բարձրորակ և ունի բարձր գին: Բացի այդ, ես կախված չէի մեկ երկրից և մեկ շուկայից, ուստի կարողացա շարունակել իմ գործունեությունը»:

Երբ Թբիլիսիում առաջին անգամ ցուցադրվեց մեսխական գինին, վաճառասեղանի մոտ կանգնած էին վրացի մի շարք գինեգործներ և օտարերկրյա ներկրողներ: Նրանք նույնիսկ չէին լսել մեսխական գինու մասին: Հենց այդ ժամանակ որոշեց, հնարավորինս շատ գինի արտահանել:

«Փորձում էի այցելել բոլոր այն երկրները, որտեղ պատրաստվում էի գինի վաճառել: Սրա շնորհիվ է, թերևս այն, որ եթե որևէ տեղ խոսում են վրացական խաղողի կամ գինու մասին, այնտեղ նշվում է նաև մեր անունը: Տեղեկացվածության բարձրացմանը զուգահեռ ՝ մեծացավ նաև մեսխական գինու պահանջարկը»:

Հնագիտական պեղումների ընթացքում հայտնաբերված բազմաթիվ կուժեր և նկուղներ վկայում են Մեսխեթիում խաղողագործության և գինեգործության զարգացման մասին: Ինչպես նաեւ խաղողի ամենահազվագյուտ սորտերը, որոնք դարեր են դիմանացել և հասել են մինչև մեզ:

Նաթենաձեները, բացի իրենց սեփական բիզնեսը հիմնելուց, փորձում են մասսայականացնել նաեւ մեսխեթական մշակույթը: Սրա մի մասը `Ճաճկարի զարգացման հիմնադրամի» և Ազգային գրադարանի միջև ստորագրված հուշագիրն է, որը ենթադրում է մինչև 16-րդ դարը կորցված մեսխական պատմության արխիվները ուսումնասիրությունը:

«Գինու և խաղողի դուռ է: Հենց այս գյուղն է, որ Վարձիային այլ ապրանքների հետ միասին մատակարարում էր նաև յուրօրինակ գինով: Ճաճկարում մենք ունենք չորսդարյա ընտանեկան որթատունկ, հավանաբար այս սերը դրդեց մեզ մեսխական խաղողի սորտերը էլ ավելի առաջ տանել: Ես երբեք չեմ մոռանա իմ առաջին գինին, որտեղ ես համատեղեցի երեք մեսխեթական որթատունկ: Կա որթատունկ, որը թվագրվում է չորս դար առաջ: Գերազանց գինի ստացվեց ՝ ներդաշնակ և հավասարակշռված: Սակայն, ցավոք, մենք չգիտենք, թե ինչպես էին այդ ժամանակ գինի պատրաստում և ինչ ավանդույթներ գոյություն ունեին»:

Փոխարենը չորս երեխաների հայրը գիտի, որ գինու տուրիզմը կփրկի երկիրը: Բազմաթիվ գինու կուժեր, նկուղներ և գրավոր աղբյուրներ վկայում են հին Մեսխեթիում գինեգործության զարգացման բարձր մակարդակի մասին: Մարզում պահպանվել են տեռասների մնացորդներ, որոնք նախնիները օգտագործել են հիմնականում խաղողի և պտղատու ծառեր տնկելու համար:

«Գինու տուրիզմը անհրաժեշտ հատված է, որը պետք է զբոսաշրջիկներ բերի Վրաստան: Քվեվրի գինու գովազդումը վրացական գինու ժողովրդականություն բերեց ամբողջ աշխարհում: Կուժով գինին, վրացական գինուն հայտնի դարձրեց ամբողջ աշխարհում: Կուժը մեր հիմնական շահն է, որը մեզ տեղ է տվել աշխարհում ՝ մի բան, որն արդեն փնտրում է ամբողջ աշխարհը: Տարբեր երկրների ուժեղագույն գինեգործները կուժ են պատվիրում և գինի պատրաստում վրացական կանոնների համաձայն, ուստի աշխարհը ընդունեց, որ Վրաստանը գինու օրրան է»:

Մեսխեթին խաղողագործության համար ոչ միայն Վրաստանի, այլ նույնիսկ աշխարհի ամենալեռնային շրջանն է: Խաղողի վազն այստեղ աճում է ծովի մակարդակից 900 - 1700 մետր բարձրության վրա: Մեսխեթիում կային ցածր և բարձր խաղողի այգիներ: Գիորգիի երազանքը խաղողի տեռասներն էին, որոնց կառուցումը սկսվել էր 2015 թվականին Ասպինձայի մերձակայքում: Խիզաբավրայի տեռասներում տնկվում են խաղողի ամենահազվագյուտ սորտերը: Իսկ 400 տարի անց, 2018 թվականին ստացան խաղողը առաջին բերքը - ամերիկացի, բրիտանացի, ֆրանսիացի և իտալացի զբոսաշրջիկների մասնակցությամբ: Ավանդության համաձայն, այս տեռասներում աճեցված բերքով հիմնականում մատակարարվում էին Վարձիայի և Թամարի բանակը:

«Մշակված խաղողի մեծ մասը փաթեթավորվում է ամեն տարի: Ապրիլի վերջին, երբ գարնանային ցրտեր են, ամբողջ տարածքում ածուխ է վառվում ` սպասվող ցածր ջերմաստիճանը հանդուրժելու և խաղողի որթատունկերը ցրտահարությունից փրկելու համար»:

Համալիրը, որը կառուցում է Գիորգին, բացի մառանից, ներառում է նաև հյուրանոց և ռեստորան: Եռահարկ շենքից բացվող տեսարանը նայում է Ախալցիխեի բերդին, ինչը տարածաշրջանում գինեգործության զարգացման ևս մեկ ապացույց է: Հենց այդ պատճառով ընտրվեց այս վայրը:

«Զբոսաշրջիկները կկարողանան այստեղ տեսնել ամբողջ սեզոնը ՝ խաղողի հավաքից մինչեւ սպառումը: Մառանում նրանք կտեսնեն կուժում խառնելու և գինին ստանալու գործընթացը, նրանք կմասնակցեն գինին շշերում լցնելու գործին: Գործելու է ռեստորան, որտեղ աշխատելու ենք մեսխական ուտեստներ գտնելու և վերականգնելու ուղղությամբ: Շատ եմ աշխատում մեսխական ուտեստները հանրահռչակելու համար»:

«Գուրջիստանի վիլայեթի մեծ դավթարի» համաձայն, միայն Ասպինձայի մունիցիպալիտետի տարածքում հավաքվել է շուրջ 10-12 հազար տոննա խաղող (մինչդեռ Կախեթիում ներկայումս հավաքվում է մինչև 250 հազար տոննա): Այսօր Գիորգի Նաթենաձեն ամենից շատ հպարտանում է իր համաշխարհային համբավով: Ասում է, որ Ամերիկյան Forbes-ը լավագույն գինիների շարքում անվանել է վրացական մեսխականը, ֆրանսիական Bordeaux-ն, շվեյցարական Diolle-ն և ֆրանսիական Verdesse-ը: Forbes 2020-ը իր ընթերցողներին խորհուրդ է տվել համտեսել խաղողի մոռացված սորտերից պատրաստված գինին և մեկնել Վրաստան:

Թե երբ կվերականգնվի համաճարակի պատճառով դադարեցված տնտեսությունը, հարցին դժվարանում է պատասխանել: Այնուամենայնիվ, գինեգործը հույս ունի, որ ճիշտ ռազմավարության դեպքում զբոսաշրջությունը երկու-երեք տարի հետո կվերադառնա իր նախնական վիճակին: Գիորգի Նաթենաձեի խոսքով ՝ կառավարության առաջնահերթությունը պետք է լինի ոչ թե բանկային տոկոսների սուբսիդավորումը, այլ բարձր բյուջեով զբոսաշրջիկների այցելության ապահովումը:

Ծանոթացեք մեսխական խաղողի տեսակներին.
«Ասպինձուրա Շավի», «Ախալցիխուրի թեթռի», «Բուդեշուրի Ծիթելի», «Բուդեշուրի թեթռի», «Բեժանա», «Թամարիս Վազի», «Թամարիս թվալի», «Թավդակիդուլի թեթռի», «Թավցեցխլա Վարդիսփերի», «Կլերտմագարա», «Կլդիս ծիթելի», «Կապնիս ծիթելի», «Կլարջուլի», «Մամլիթվալա», «Մեսխուրի շավի», «Մեսխուրի սափեռե», «Մեսխուրի մծվանե», «Մեսխուրի թիթա», «Ռոկեթուլա», «Սափարուլա», «Սածուռի», «Սամարիոբո Թեթռի», «Չիտիսկվերցխա շավի», «Չիտիսկվերցխա թեթռի», «Չիտիսթվալա շավի», «Ցխենիսձուա թավի», «Ցխենիսձուա թեթռի», «Ցխենիսձուձու շավի», «Ցխենիսձուձու թեթռի», «Խառիսթվալա շավի», «Խառիսթվալա թեթռի», «Ջավախեթուռա»: