Գյուղեր առանց ամբուլատորիաների և բժիշկների

Հասարակություն

20.06.2023

Ծինուբանի, բուժքրոջ սենյակը

Լալի Կուրմաշվիլին ապրում է Ախալցիխեի Գուրկելի գյուղում։ Թոշակառու կինը առողջական խնդիրներ ունի և հաճախ բժշկի խորհրդատվության կարիք ունի։ Նման ժամերին կամ շտապօգնություն է կանչում, կամ ինքն է գնում Ախալցիխե, որը գտնվում է իր գյուղից 22 կմ հեռավորության վրա։ Գյուղում բժիշկ չկա: Թաղային բժշկի խորհրդատվություն ստանալու համար նա պետք է գնա Ագարա գյուղ, որտեղ գտնվում է համայնքի ամբուլատորիան։ Բժիշկը շաբաթը երկու օր այստեղ է և սպասարկում է հինգ գյուղի բնակչությանը։ Այս ցուցակին ավելանում է նաև հասարակական տրանսպորտի խնդիրը, ուստի հիվանդը նախընտրում է անմիջապես քաղաքի կլինիկա գնալ։

«Մեզ մոտ բուժքույր կա, եթե հանկարծ կարիք լինի։ Բժիշկը գալիս է Ագարա գյուղ։ Եթե մեկը հիվանդանա, շտապ օգնություն կկանչենք, տեղի բուժքույրը չի կարող նման ռիսկի գնալ»։

Գուրկելիի հարևան Ծինուբանիում գործում է բժշկական կենտրոն, որը նախատեսված է երկու գյուղերի՝ Գուրկելիի և Ծինուբանիի բնակչության համար։ Այստեղ գյուղացիները կարող են ստանալ բուժքրոջ ծառայություններ։ Բժշկական կետը փոքրիկ սենյակ է՝ երկու աթոռով, սեղանով և հին պահարանով։ Գյուղացիներն ասում են, որ տեղում չկան ոչ բժշկական սարքավորումներ, ոչ էլ առաջին բուժօգնության համար անհրաժեշտ դեղամիջոցներ։

«Մենք բուժքույրի սենյակ ունենք, բայց ներսում ոչինչ չկա։ Եթե տղամարդը կտրի իր ձեռքը բուժքույրը վիրակապ պետք է չունե՞նա: Եթե անհրաժեշտ լինի չափել ճնշումը, չպետք է կարողանա օգնե՞լ: Պարզ չէ, թե ով է վերահսկում, ով է ֆինանսավորում»,- ասում է Ծինուբանի գյուղի բնակիչ Գիորգի Զազաձեն։

«Բոլոր դեպքերում գույք է անհրաժեշտ, գյուղերում 30-40 տարվա փորձ ունեցող փորձառու բուժքույրեր ունենք, անհրաժեշտության դեպքում փոխներարկում էլ են անում ու երակ գտնում»,- համագյուղացու հետ համաձայն է Գիորգի Զազաձեն։

Բուժկետը ամեն օր բացում է բուժքույր Վեներա Գոգոլաձեն։ Նա 11 տարի առաջին բուժօգնություն է ցուցաբերում երկու գյուղի բնակիչների։

«Ես անում եմ այն, ինչ կարող եմ։ Եթե պետք է չափել ինչ-որ մեկի ճնշումը, եթե ներարկումներ են նշանակել, ես անում եմ: Եթե ուզում են բժշկի դիմել, պետք է գնան Ագարայի ամբուլատորիա, պատվաստումները նույնպես այնտեղ են իրականացվում։ Դեղորայք չունենք, եթե հիվանդը բերի, կանեմ։ Ես ունեմ իմ սեփական ճնշման սարքը, վիրակապ, բամբակ։ Երբեմն ես տեղում եմ, երբեմն գնում են հիվանդի տուն: Գյուղի բուժքույրն իրավունք չունի փոխներարկումներ իրականացնել»,- բացատրում է Վեներա Գոգոլաձեն։

Ախալցիխեի հինգ գյուղեր՝ Զիկիլիա, Սակունեթի, Ագարա, Ծինուբանի և Գուրկելին միայն մեկ բուժամբուլատորիա ունեն։ Ախալցխացի բժիշկ Էթեր Մերաբիշվիլին շաբաթը երկու օր՝ երկուշաբթի և հինգշաբթի, գնում է Ագարայի ամբուլատորիա։ Մինչեւ երեկո նա պետք է հասցնի խորհրդակցել հինգ գյուղերի բնակիչների հետ:

«Եթե ես Ագարայի ամբուլատորիայում չեմ, գալիս են Ախալցիխե անալիզների կամ ուլտրաձայնային հետազոտության, ու ես այստեղ օգնություն եմ ցուցաբերում։ Ես և հիվանդը հեռախոսային կապ ունենք։ Երբ բուժքույրերը տեղում են, եթե բնակիչները նույնիսկ ոչ աշխատանքային ժամերին ինչ-որ բանի կարիք ունեն, կապվում են ինձ հետ, և մենք փորձում ենք օգնել։ Հիմա կա քրոնիկ հիվանդների համար անվճար դեղորայքի շատ լավ ծրագիր, մենք ունենք շատ քրոնիկ հիվանդներ, ես դեղերը գրում եմ էլեկտրոնային եղանակով, և նրանք դրանք ստանում են դեղատնից»,- ասում է Ագարայի ամբուլատորիայի բժիշկ Էթեր Մերաբիշվիլին։

Ագարայի բնակիչներն ավելի բախտավոր են, քան հարևան գյուղերում ապրողները. Նրանց մոտ ամբուլատորիա են կառուցել, և ծառայություններն ավելի մատչելի են նրանց համար։ Տեղացիներն ասում են, որ բժիշկը տեղում կարդիոգրամա կանի, կչափի շաքարը, դեղատոմս կնշանակի և ուղեգիր կգրի՝ Ախալցիխեում համապատասխան պրոֆիլի բժշկի հետ խորհրդակցելու համար։

«Ես հասակավոր եմ, ճնշումս խաղում է ու խնդրում եմ չափել, այստեղ է ապրում բուժքույրը։ Եթե բժիշկն այստեղ չէ, և մեզ պետք է, զանգում ենք, նա մեզ ցուցումներ է տալիս, և բուժքույրն անում է այն, ինչ անհրաժեշտ է, կամ մենք գնում ենք Ախալցիխեի հիվանդանոց»,- ասում է Ագարա գյուղի բնակիչ Մանանա Խաբելաշվիլին:

«Գրասենյակը տրանսպորտով չի ապահովում, ինքներս ենք գնում, հիմնականում երթուղային տաքսիներով, երբեմն մասնավոր մեքենայով եմ գնում Ագարա։ Երբեմն հիվանդի ընտանիքի անդամներից են գալիս մեզ տանում գյուղ, իսկ եթե ոչ, ստիպված ենք ոտքով գնալ»:

Միաժամանակ Ագարա գյուղի բժիշկն աշխատում է Ախալցիխեի ուղեգրային հիվանդանոցում։ Ասում է, որ հինգ գյուղերի բնակչությանը վերահսկելը դժվար չէ, քանի որ բնակիչների թիվը շատ չէ: Այստեղ հիմնական խնդիրն այն է, որ գյուղերը հեռու են միմյանցից։ Խնդիր է նաեւ ամբուլատորիային դեղորայք մատակարարելը։

«Մեզ մի անգամ ինչ-որ չափով առաջին բուժօգնության դեղորայք են տվել, դրանից հետո երկար ժամանակ է անցել, չեմ էլ հիշում՝ երբ է եղել։ Դրանից հետո մենք մեր միջոցներով ենք լրացնում պաշարը»։

Գյուղ Ագարա, ամբուլատորիա

Մասնագետներն ասում են, որ գյուղական ամբուլատորիաներում որակյալ կադրերի պակաս կա և ցածր վարձատրություն։ Նրանց խոսքով՝ այս պայմանը բժիշկներին ստիպում է աշխատել մեկ այլ վայրում՝ գյուղական ամբուլատորիայի հետ զուգահեռ։ Սրա պատճառով ամբուլատորիան հաճախ մի քանի օր մնում է առանց բժշկի, և դա չի ապահովում առաջնային օղակի արդյունավետ աշխատանքը։ Կադրերի պակասը քննարկվում է նաև Վրաստանի բժշկական հոլդինգում։

«Georgia Medical Holding-ն ունի մոնիտորինգի եւ աուդիտի ծառայություն, որը քայլ առ քայլ ստուգում է, թե արդյոք տեղում բժիշկ եւ բուժքույր կա։ Այժմ բոլոր բժիշկներն իրենց համակարգչում տեղադրել են ID-ի ընթերցող սարք, որով կարող են գրանցվել աշխատանքի գնալիս և հեռանալիս։ Սա հորինվել է որպես մոնիտորինգի միջոց, քանի որ բժիշկները հաճախ տեղում չէին։ Բժիշկների կամ նրանց օրերի ավելացման խնդրանքները պետք է լինեն տեղական կառավարությունից: Նրանք ավելի շատ են շփվում բնակչության հետ, և բնակչությունը խոսում է ինքնակառավարման հետ այս խնդիրների մասին»,- ասում է Սամցխե-Ջավախեթիի գյուղական բժիշկների համակարգող Կախա Բերիձեն։

Պետական սեփականություն հանդիսացող կլինիկաները կառավարվում են Վրաստանի բժշկական հոլդինգի կողմից: Նրանց տեղեկություններով՝ Ախալցիխեի քաղաքապետարանում գործում է 23 ամբուլատորիա։ Բացի այդ, կան բժշկական կետեր, որոնք կազմակերպությունը դեռ չի գրանցել։
Սամցխե-Ջավախեթիի գյուղական բժիշկների համակարգող Կախա Բերիձեն ասում է, որ նրանց գրանցումն այժմ ընթանում է։ Նրա տեղեկություններով, առաջին փուլում նախատեսվում է մարզում չորս ամբուլատորիայի վերականգնում, որոնցից երկուսը Ադիգենում, իսկ երկուսը Ասպինձայում ու Բորժոմիում են։

«Ախալցիխեում շատ նոր ամբուլատորիաներ կան, Սվիրի կամ Ծղրութիի ամբուլատորիաները շատ շուտով կարող են ավելանալ վերականգնվող ամբուլատորիաների ցանկում։ Հաջորդն ընտրվում է՝ ելնելով նրանից, թե որտեղ ավելի շատ կարիք կա։ Ախալքալաքում ընդհանուր առմամբ 13 ամբուլատորիա կա, մնացածը գտնվում են վթարային վիճակում»։

Անդրիա Ուրուշաձեի խոսքով, Սամցխե-Ջավախեթիի տարածաշրջանը 1000 բնակչի հաշվով բժիշկների և բուժքույրերի թվով ամենացածրն է: Առողջապահության փորձագետի խոսքով՝ այս ոլորտում ամենաշատ խնդիրներն առկա են մարզերում: Բացի որակյալ կադրերի պակասից, մասնագետը վերահսկողության խնդիր է տեսնում:

«Բժիշկների ու բուժքույրերի թիվը բավարար չէ։ Մեկ բժիշկը հնարավորություն չունի մեկ տեղում լիարժեք աշխատել։ Այս պակասը հանգեցնում է նրան, որ հիվանդը գնում է ամբուլատորիա, իսկ այնտեղ բժիշկ չկա։ Այն, որ բժշկական կենտրոնում չկան դեղեր, ճնշման սարքավորումներ, սա նորմա չէ, դա լուծում պահանջող խնդիր է։ Մենք ունենք սարքավորումների ստանդարտ, թե ինչ սարքավորում պետք է լինի, ինչ դեղ պետք է լինի նրա պայուսակում։ Բժշկական անձնակազմը աշխարհագրորեն բաշխված է անհավասարաչափ, և բուժանձնակազմի լուրջ պակաս կա։

Պետությունը պետք է մտածի, թե ինչպես բարձրացնել մոտիվացիան, ինչ սոցիալական արտոնություններ առաջարկի և ինչ պայմաններ ստեղծի, որպեսզի բժիշկները ցանկանան աշխատել գյուղական վայրերում»։

Բժիշկները չեն ցանկանում գյուղական բնակավայրերում աշխատել հիմնականում ցածր աշխատավարձի պատճառով: Գյուղի լրիվ դրույքով բժշկի աշխատավարձը 930 լարի է, եթե գյուղը լեռնային է, բժշկի աշխատավարձին ավելացվում է երկու ամսվա թոշակ։ Ընդհանուր աշխատավարձը կազմում է 1 402 լարի։ Բուժքրոջ աշխատավարձը 735 լարի է։ Լեռնային գյուղի կարգավիճակի դեպքում մեկ ամսվա թոշակի և բուժքրոջ աշխատավարձի չափը բարձրանում է մինչև 971 լարի։ Այս գումարը պետք է հերիքի տրանսպորտին գյուղեր հասնելու, ինչպես նաև այն դեղերի համար, որոնք բժիշկներն իրենց գրպանից են գնում։

«Տեղական իշխանություններն ավելի շատ պետք է շահագրգռված լինեն այս խնդիրների լուծմամբ։ Կարող է երիտասարդ բժիշկների շարքում մեծացնել գյուղական վայրերում աշխատելու մոտիվացիան: Նրանց ոչ ոք չի խանգարում աշխատավարձի վրա հավելումներ անել, կարող են առաջարկել կացարան, տրանսպորտ։ Պետական ավտոպարկը, իմ կարծիքով, առաջին հերթին պետք է ծառայի բժիշկներին ու ուսուցիչներին, ոչ թե պաշտոնյաներին։ Նման դեպքում մեր կրթական և բժշկական համակարգը շատ ավելի լավ կկազմակերպվի»,- ասում է Անդրիա Ուրուշաձեն։

ՏԻՄ-ը խուսափում է առողջության առաջնային պահպանման պատասխանատվությունից և ասում, որ տարիներ առաջ ինքնակառավարումը նոր ամբուլատորիաներ է կառուցել, հները վերականգնել և տնօրինության է հանձնել բուժհոլդինգին։ Հոլդինգն այժմ պատասխանատու է բուժհաստատությունների աշխատանքի և սպասարկման որակի համար։ Վրաստանի բժշկական հոլդինգից ասում են, որ խնդիրները բացահայտված են, և աշխատում են դրանց լուծման ուղղությամբ, թեև գյուղերում բուժանձնակազմը համալրելու համար տարիներ են պահանջվում: