Ինչպե՞ս է երևում ռուս-ուկրաինական պատերազմը Ջավախեթիից

Հասարակություն

26.10.2023

-Ռուսաստանում պատերազմը չի զգացվում, ոչ էլ պատժամիջոցների հետևանքներ կան, ուժեղ պետություն է և Վրաստանը պետք է հենվի, եթե ուզում է, որ լավ լինի:
-Հարևան պետություն է և գիտեմ, որ շատ ուժեղ է: Ամերիկան, Անգլիան, Եվրոպան բոլորն օգնում են Ուկրաինային ու դեռ ոչինչ չեն կարողանում անել։ Եթե այդ օգնությունը չլիներ, Ուկրաինան այսքան ժամանակ մեռած կլիներ:
- Ռուսաստանում փող է գտնվում, ընտանիքներս դրանով ենք պահում, բայց ուր Ամերիկան մտնում է, ամեն տեղ պատերազմ է...

Սա միայն փոքր ցանկն է այն պատասխանների, որոնք կլսեք Սամցխե-Ջավախեթիում տեղական համայնքից: Էթնիկ փոքրամասնություններով բնակեցված Ջավախեթին հատկապես խոցելի է ռուսական ապատեղեկատվության նկատմամբ: Պատճառը մի կողմից պետական լեզվի չիմացությունն է, մյուս կողմից՝ Ռուսաստանից տնտեսական կախվածությունը, քանի որ գրեթե յուրաքանչյուր ընտանիքի անդամ տարվա ընթացքում ինը-տասը ամիս անցկացնում է Ռուսաստանում։

Լալա Աստատուրյանն ամուսնացել է հարեւանի հետ: Նրա ամուսինը, համագյուղացի տղամարդկանց նման, գնացել է Ռուսաստան սեզոնային աշխատանքի։ Լալան հազվադեպ բացառություն է: Ի տարբերություն այլ կանանց, նա ամուսնու հետևից գնացել է Ռուսաստան և Ասպինձայի գյուղ Դամալա այցելում է միայն ամռանը։ Ասում է, որ Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա ներխուժելուց հետո Ռուսաստանում առանձնապես ոչինչ չի փոխվել։ Դամալայում էլ Լալայի պես են մտածում։
«Կարճ ժամանակ է, ինչ այստեղ եմ: Ռուսաստանում միակ բանը, որ զգում եմ, թանկացումն է, ոչ շատ, թանկացել են հիմնականում կենցաղային ապրանքները՝ շամպունը, զուգարանի թուղթը եւ նման բաներ։ Ռուսաստանը փորձում է սեփական արտադրանքը ստեղծել»,- ասում է Լալան։

Դամալայի նման, Ջավախեթիում էլ լոյալ տրամադրություններ կան Ռուսաստանի նկատմամբ։ Ախալքալաքի Դիլիսկա գյուղում կարծում են, որ ֆինանսավորումը դադարեցնելու դեպքում Ուկրաինան կդադարեցնի պայքարը։

«Որտեղ Ամերիկան ոտք դնի, այնտեղ պատերազմ է սկսվում, լավ է, որ այստեղ (Վրաստանում) անիմաստ պատերազմ չի սկսվել, Ամերիկան Ռուսաստանին հանգիստ չի տալիս։ Ամերիկան կարող է դադարեցնել պատերազմը, Զելենսկիին ասել, որ դադարեցնի, և վերջ, բայց դա չպետք է: Ուկրաինացիները դոլար են ստացել ու կռվում են, հենց Ամերիկան դադարի ֆինանսավորել Ուկրաինային, պատերազմը կավարտվի»,- լիակատար վստահությամբ ասում է Ախալքալաքի Դիլիսկա գյուղում բնակվող քաղաքացիներից մեկը, նրա հետ համաձայնում են նաև գյուղի «բիրժայում» նստած համագյուղացիները:

Սամցխե-Ջավախեթիի հայ համայնքը խոսում է ռուսերեն։ Սա ևս մեկ պատճառ է, թե ինչու են այստեղ հայտնի հայկական և ռուսական ալիքները։ Արդյունքում՝ բնակչությունը չգիտի, թե ինչ է կատարվում երկրում, որտեղ նրանք ապրում են, քանի որ տեղեկատվությունը ստանում են հիմնականում արտասահմանյան լրատվամիջոցներից և սովորաբար հավատում են այդ ալիքների պատմածին։

«Տեղեկատվությունը բացասաբար է ազդում մարդու ուղեղի վրա։ Ազդեցություն ունի, քարոզչություն էլ այդպես է։ Նախկինում թերթ էր, հիմա հեռուստատեսությունն է ազդեցիկ: Հետեւաբար, քաղաքականության մեջ չես կարող ասել՝ որտեղ է ճշմարտությունը, որտեղ՝ սուտը։ Մեկը Վրաստանի դեմ է, մեկը՝ Հայաստանի, մեկը՝ Ռուսաստանի դեմ... Բայց տեղեկատվական այս քաոսի մեջ չես կարող ասել, թե որտեղ է ճշմարտությունը»,- ասում է ախալքալաքցի մի տղամարդ։

Պաշտոնական տվյալներով՝ Սամցխե-Ջավախեթիում բնակվում է էթնիկ հայերի 45,5%-ը։ Նրանց մեծ մասը ապրում են Ախալքալաքում և Նինոծմինդայում, իսկ մի մասը՝ Ախալցիխեի մունիցիպալիտետում։ Ավելի քան երկու տասնամյակ տեղացիների համար ընտանիք պահելու հիմնական միջոցը սեզոնային արտագնա աշխատանքի մեկնելն է, որը Ջավախեթիում «խոփան» են անվանում։ «Խոփան» են գնում վաղ գարնանը, վերադառնում ուշ աշնանը։ Ռուսաստան մեկնած տղամարդիկ տեղեկացվում են ռուսական ալիքներից, Ռուսաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները կարևոր են նաև Վրաստանում մնացած նրանց ընտանիքի անդամների համար։

«Գյուղում չկա մի ընտանիք, որից գոնե մեկ տղամարդ Ռուսաստանում չաշխատեր, բայց հիմա այնտեղ էլ վիճակը վատ է։ Այլևս աշխատանք չկա, գյուղից հեռացած մարդիկ ընտանիքներին գրեթե գումար չեն ուղարկում։ Ամեն ինչ ուկրաինական կառավարության մեղքն է»,- անհանգստանում է Ախալքալաքի Կումուրդո գյուղում բնակվող Ջորջ Սաարյանը։

Քաղաքագետների կարծիքով՝ քարոզչությունն առաջին հերթին տեղեկատվության՝ որպես զենք օգտագործելն է։ Տեղեկատվության ազատության գաղափարը Կրեմլն օգտագործում է հասարակության մեջ ապատեղեկատվություն տարածելու համար։ Ռուսական քարոզչության էֆեկտը համոզելն ու վստահություն ձեռք բերելը չէ։ Դրա նպատակն է դավադրության տեսությունների միջոցով խառնաշփոթ սերմանել և սուտ տարածել: Կրեմլը շահագործում է լիբերալ դեմոկրատիաների բաց լինելը, խարխլում է հետաքննական և քաղաքական լրագրության հեղինակությունը և փորձում է անվստահություն սերմանել ԶԼՄ-ների նկատմամբ: Տեղեկատվության օգտագործումը որպես զենք ժամանակակից Ռուսաստանի «հիբրիդային պատերազմի» կենսական մասն է:

«Ռուսաստանն օգտվում է երկրում առկա կրթական խնդրից։ Ինչքան էլ հակաքարոզչություն անեք, ամեն ինչ ժամանակավոր է լինելու, որովհետեւ միակ բանը, որ կլուծի այս խնդիրը, կրթության մակարդակը բարձրացնելն է։ Ինչո՞ւ, օրինակ, ռուսական քարոզչությունը Ֆինլանդիայում չի աշխատում։ Քանի որ Ֆինլանդիայում կրթության մակարդակը բարձր է։ Այնտեղ էլ փորձեցին, սկսեցին, ռուսներն այնտեղ պատրաստեցին իրենց քարոզչական գործիքները, բայց չի ստացվում, որովհետև երբ ասում ես՝ սևը սպիտակ է, սպիտակը՝ սև, շատ հեշտ է նրանց տարբերել, երբ երկրում կրթական մակարդակը բարձր է։ Այս խոցելի խմբերը նույնպես ստեղծվում են այս խնդրի պատճառով»,- ասում է Վրաստանի ռազմավարության և միջազգային հարաբերությունների հետազոտությունների (Ռոնդել) հիմնադրամի գիտաշխատող Զուրաբ Բատիաշվիլին։

Այն, որ Սամցխե-Ջավախեթիի բնակչությունը խոցելի է ապատեղեկատվության նկատմամբ, Նինոծմինդայի քաղաքապետին չի զարմացնում։ Անիվարդ Մոսոյանի խոսքով, ՏԻՄ-ը պարբերաբար հանդիպում է տարբեր գյուղերի բնակիչների հետ և պատասխանում տեղացիների կողմից այս ուղղությամբ տրվող հարցերին։

«Պարբերաբար դասընթացներ ենք անցկացնում տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների համար, նախատեսում ենք աշխատել այս ուղղությամբ։ Գնում ենք նաև գյուղեր, վերջին երկու-երեք ամիս առաջ գրեթե բոլոր համայնքների և գյուղերի բնակչության հետ հանդիպումներ ունեցանք։ Ակտիվ է նաև բնակչությունը»,- ասում է Անի Մոսոյանը։

Վրաստանի բազմազգ հասարակության մեջ ընթացող քաղաքացիական ինտեգրման գործընթացի վրա ապատեղեկատվության ազդեցության ասպեկտները, էթնիկ փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներով խիտ բնակեցված շրջաններում կեղծ տեղեկատվության և առասպելների տարածման բացասական հետևանքները հաշտեցման և քաղաքացիական հավասարության հարցերով պետնախարարի համար առաջնահերթ ուղղությունն են: Թեա Ախվլեդիանիի խոսքով.

«Միտումնավոր ապատեղեկատվությունն ու քարոզչությունը, որի հիմնական թիրախներից մեկը մեր երկրում ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներն են, ուղղված է հակաարևմտյան տրամադրությունների ամրապնդմանը, ժողովրդավարական արժեքների վարկաբեկմանը, հասարակության բևեռացմանը, որը հիմնականում հիմնված է կեղծ կարծրատիպերի առկայության վրա, այնպես ինչպես պետական լեզվի չիմացության, և, համապատասխանաբար, տեղեկատվության անհասանելիության վրա: Այս մարտահրավերին դիմակայելու համար քաղաքացիական իրավահավասարության և ինտեգրման ռազմավարության կարևորագույն առաջնահերթություններից է ապատեղեկատվության դեմ պայքարը և մեր երկրի էթնիկ փոքրամասնությունները ներկայացնող քաղաքացիների, ինչպես նաև ողջ հասարակության ակտիվ ներգրավվածությունը նպատակաուղղված միջոցառումներում և տեղեկատվական ու իրազեկման արշավներում»,- ասել է պետնախարար Թեա Ախլեդիանին։

Չնայած նախարարի հայտարարություններին, Ռոնդելի հիմնադրամի գիտաշխատող Զուրաբ Բատիաշվիլին նշում է, որ Վրաստանի կառավարությունը դեռևս չի կարողացել ոչ վրացախոս բնակչությանը առաջարկել ծառայություն, որը կօգնի նրանց սովորել պետական լեզուն։

«Որքան ցածր է վրաց լեզվի իմացության մակարդակը, այնքան ավելի կտրված է երկրի կյանքից։ Սա վերաբերում է ցանկացած փոքրամասնության: Ես տեսնում եմ պետության ձախողումն այս ուղղությամբ, երբ այդ մարդիկ ինտեգրվեն վրացական հասարակության մեջ, ինքնաբերաբար կինտեգրվեն վրացական տեղեկատվական տարածքում։ Վրացական տեղեկատվական տարածքում, ի տարբերություն ռուսականի, որտեղ ամեն ինչ վերահսկվում է Կրեմլի կողմից, կարելի է այլ կարծիք լսել։ Հիմնական վտանգը ես տեսնում եմ նրանում, որ Վրաստանի քաղաքացիները, ցավոք, չեն կարողանում կատարելապես տիրապետել պետական լեզվին, և պետությունը պետք է ավելին անի այս հարցում, ուսումնասիրի բացերը և ծրագիր կազմի, թե ինչպես Վրաստանի քաղաքացիներին ինտեգրել վրաց հասարակության մեջ», - ասում է Ռոնդել հիմնադրամի գիտաշխատող Զուրաբ Բատիաշվիլին։

Իսկ Վրաստանի իշխանությունները նշում են, որ. «Ապատեղեկատվությունն ու քարոզչությունը 21-րդ դարի կարևոր մարտահրավերն են, որոնք շատ դեպքերում օգտագործվում են հասարակական կարծիքը բևեռացնելու, ատելության խրախուսման, ժողովրդավարական գործընթացներին վնասելու և պետական ինստիտուտների նկատմամբ վստահությունը նվազեցնելու համար»։

ԶԼՄ-ների զարգացման հիմնադրամի վերջին հետազոտությունների համաձայն՝ Վրաստանում ռուսական քարոզչության ազդեցությունն ամենից շատ զգացվում է Սամցխե-Ջավախեթիում։