Ի՞նչ վտանգների առջև կկանգնեն կազմակերպությունները, եթե չգրանցվեն որպես «գործակալներ»

Հասարակություն

21.08.2024

Տասը օրից կլրանան «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքով նախատեսված ժամկետները, որոնց համաձայն հասարակական և լրատվական կազմակերպությունները, որոնց եկամուտների ավելի քան 20%-ը կազմում են դոնորներից ստացված միջոցները, պետք է գրանցվեն որպես օտար ուժերի շահերի ներկայացուցիչներ:

tv9news.ge-ն հետաքրքրվել է, թե ինչ է սպասվում այն կազմակերպություններին, որոնք գրանցվում են արդարադատության նախարարության կողմից հրապարակված ռեեստրում, և մյուս կողմից, ինչ իրավական պայքար է սպասվում այն կազմակերպություններին, որոնք չեն պատրաստվում ենթարկվել այսպես կոչված «ռուսական օրենքին» և անցնել օրենքով պարտադիր գրանցում: Հնարավոր վտանգների, տուգանքների և այլ կանոնակարգերի մասին խոսում է Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի Գորիի գրասենյակի ղեկավար, իրավաբան Քեթի Բեբիաշվիլին:

-Եթե կազմակերպությունը որոշի գրանցվել որպես օտար ուժի շահերի ներկայացուցիչ, ինչպիսի ընթացակարգեր պետք է անցնի, և որ դեպքում կարող է տուգանվել?

Հիմնական խնդիրն այն է, որ այս օրենքը կազմակերպություններին գրանցում է որպես «օտար ուժի շահերի ներկայացուցիչ»: Սակայն, երբ կազմակերպությունը որոշում կկայացնի և դիմում կներկայացնի գրանցման համար, 10 օրվա ընթացքում պետք է ներկայացնի նաև հայտարարագիրը: Եթե դիմումում թերություններ հայտնաբերվեն, մարմինը կարող է պահանջել ուղղումներ, իսկ եթե կազմակերպությունը դրանք չի կատարում, կպարտավորվի 10,000 լարի տուգանք վճարել, և կրկին կստանա մեկ ամիս ժամանակ ուղղումներ կատարելու համար: Եթե այդ ժամանակահատվածում էլ լիարժեք տեղեկատվություն չի տրամադրվում արդարադատության նախարարությանը, ապա կտուգանվի 20,000 լարիով: Բացի այդ, գրանցվելու ցանկություն ունեցող կազմակերպությունը կտուգանվի 5,000 լարիով, եթե դիմումի և հայտարարագրի ներկայացման ժամանակ որևէ տեղեկություն ընդհանրապես չի նշում:

-Ինչ ազդեցություն կունենա օրենքը արդեն գրանցված կազմակերպության գործունեության վրա?

Այսօր բոլոր ֆինանսական հաստատությունները մուտք ունեն կազմակերպությունների եկամուտների և ծախսերի մասին տեղեկատվության վերաբերյալ: Համապատասխան մարմինների հարթակներում նույնպես գրանցված են և հասանելի են ֆինանսական փաստաթղթերը, ինչը ոչ մի դեպքում գաղտնիք չէ: Սակայն այս օրենքի հիմնական նպատակն ֆինանսական թափանցիկությունը չէ, այլ դրա նպատակահարմարությունը և մի շարք հարցերի մանրամասնումը: Հետևաբար, պետությունը ազդեցություն կունենա կազմակերպությունների վրա, և եթե որևէ մաս նրան դուր չգա, կհամարի, որ դա հակասում է Սահմանադրությանը և համապատասխան արձագանք կտա: Մարտից սկսած հենց այս մասին է խոսվում, որ այս հարցերը կարող են սխալ կերպով կիրառվել:

-Կազմակերպությունները, որոնք հրաժարվում են գրանցումից, ինչ հիմքով կսկսվի նրանց դեմ իրավական վեճ, և ինչ խոչընդոտների կբախվեն պետության կողմից?

Սեպտեմբերի մեկին, երբ կավարտվի գրանցման գործընթացը, արդարադատության նախարարության կողմից ստեղծված մոնիտորինգի ծառայությունը կսկսի ինչպես գրանցված, այնպես էլ հրաժարված կազմակերպությունների մոնիտորինգը: Այս հիմքով, չգրանցված կազմակերպությունները կտուգանվեն 25,000 լարիով: Բացի այդ, մարմինը կարող է տուգանքներ սահմանել, եթե արդարադատության նախարարությանն ուղղված բողոքով հայտարարվի, որ որևէ կազմակերպության եկամուտների 20%-ից ավելին ստացվում է արտերկրից, բայց այն չի գրանցվել: Տուգանքները տարածվելու են ոչ կառավարական կազմակերպությունների և այն ՍՊԸ-ների վրա, որոնց եկամուտների 20%-ից ավելին ստացվում է արտերկրից: Նման ՍՊԸ-ները հիմնականում հեռարձակողները և լրատվական պորտալներն են: Տուգանքի վճարման կոնկրետ ժամկետներ չկան, սակայն չվճարման դեպքում կկատարվի կազմակերպության հաշիվների և անշարժ ու շարժական գույքի բռնագրավում:

-Կհաջորդի արդյոք չգրանցված կազմակերպության ներկայացուցիչների նկատմամբ որևէ իրավական հետապնդում?

Արդարադատության նախարարությունը, օրենքի համաձայն, ունի հատուկ կատեգորիայի անձնական տվյալների պահանջելու իրավունք: Նշենք, որ այս դրույթը չկար օրենքում խորհրդարանի առաջին և երկրորդ ընթերցման ժամանակ, սակայն երրորդ ընթերցման ժամանակ ավելացվել է: Հետևաբար, հնարավոր է պահանջեն տեղեկատվություն ինչպես կազմակերպության աշխատակիցներից, այնպես էլ ցանկացած շահառուից: Եթե ֆիզիկական անձը չի տրամադրի տեղեկատվություն, ապա կտուգանվի 5,000 լարիով:

-Տուգանքներից բացի, արդյոք կա վտանգ, որ կազմակերպության ղեկավար անձանց կամ այլ աշխատակիցների նկատմամբ կարող է սկսվել քրեական հետապնդում?

Այս օրենքին ուղեկցում է այն վտանգը և ռիսկը, որ հնարավոր է պատասխանատվության հարց առաջանա կազմակերպության հիմնադրի, տնօրենի կամ այլ աշխատակցի նկատմամբ: Սակայն դա նախապես չենք կարող որոշել և հստակ ասել, քանի որ հարկային մարմինը արդեն ունի կազմակերպության ստուգման և որևէ փաստաթուղթ դուրս բերելու իրավունք: Չնայած այն բանին, որ արդարադատության նախարարի հրամանով մոնիտորինգի գործընթացում փաստաթղթի դուրս բերումը նախատեսված չէ: Հետևաբար, որևէ կազմակերպություն ապահովագրված չէ այն բանից, որ հարկային ծառայությունը որևէ գործողություն չի ձեռնարկի, և պատասխանատվության հարց չի առաջանա որևէ անձի նկատմամբ: Ամեն ինչ շատ անհատական կլինի: Շատ դժվար է որևէ բան նախօրոք կանխատեսել, նաև հաշվի առնելով դատական համակարգի ներկա վիճակը, քանի որ չենք կարող խոսել անկախ արդարադատության համակարգի մասին, և այս ամենի համակցությունն ապահովում է ոչ ժողովրդավարական գործընթացներ:

-Այն կազմակերպությունները, որոնք հրաժարվում են օտար ուժի շահերի ներկայացուցիչ գրանցվել, ինչ պաշտպանության մեխանիզմներ ունեն, որպեսզի խուսափեն վերը նշված խնդիրներից?

Նման դեպքերում պաշտպանության մեխանիզմն արդեն սկսված է, այն է, որ կազմակերպությունները արդեն ներկայացրել են սահմանադրական հայց և սպասում ենք որոշմանը, ինչպես նաև պատրաստվում է հայց Ստրասբուրգի դատարանում: Մենք՝ երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիան, պատրաստում ենք ուղեցույց որոշակի հարցերի հետ կապված, որպեսզի կազմակերպությունները կարողանան ավելի հեշտորեն հաղթահարել նման խնդիրները: Եվ ևս մեկ բան՝ եթե կազմակերպությունում սկսվի մոնիտորինգ և տուգանքների նշանակում, այդ թվում՝ ֆիզիկական անձանց համար, ապա այդ ամենը անհատապես պետք է վիճարկվի:

Չնայած տասնյակ հազարավոր քաղաքացիների, հասարակական և մեդիա կազմակերպությունների դիմադրությանը, Վրաստանի խորհրդարանը մայիսի 14-ին ընդունեց օրենքը «օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին», իսկ մայիսի 28-ին հաղթահարեց Վրաստանի նախագահի վետոն։ Վրաստանի իշխանությունների ներկայացուցիչները պնդում են, որ օրենքի նպատակն է ապահովել օտար երկրներից ստացված ֆինանսավորումների թափանցիկությունը։

Օրենքը ուժի մեջ մտավ օգոստոսի 1-ից, ըստ որի, այն մեդիա և հասարակական կազմակերպությունները, որոնք իրենց ֆինանսավորման 20%-ից ավելին ստանում են օտարերկրյա դոնորներից, ստիպված են գրանցվել որպես «օտարերկրյա ուժերի շահերի կրող կազմակերպություններ», հակառակ դեպքում կձեռնարկվեն տուգանքներ։ Նման օրենք 2012 թվականից գործում է Ռուսաստանում։ Օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո օկուպանտ երկրում շատ կազմակերպություններ փակվեցին։ Ռուսաստանում այլևս գոյություն չունեն անկախ մեդիա և քաղաքացիական հասարակություն։

Ինչպես արդեն հայտնի է, Վրաստանում ընթացող գործընթացները Արևմուտքում սուր արձագանք առաջացրեցին։ Քննադատական հայտարարությունների հետ մեկտեղ, Վրաստանի Եվրոպական ինտեգրացիայի գործընթացը դադարեցվեց, կիրառվեցին տարբեր սանկցիաներ և ֆինանսական սահմանափակումներ, ինչպես Եվրոպայի, այնպես էլ Ամերիկայի կողմից։ Վրաստանում նախագահը, ոչ կառավարական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները և ընդդիմադիր պատգամավորները Սահմանադրական դատարանում հայց ներկայացրեցին՝ պահանջելով օրենքի կասեցում, որը դատարանը կքննարկի մոտ մեկ ամսվա ընթացքում։