Ինչ բախտ է սպասվում կազմակերպություններին գրանցման կամ չգրանցման դեպքում?

Հասարակություն

20.08.2024

Վրաստանում «ռուսական օրենքի» ընդունումից և ուժի մեջ մտնելուց հետո, կազմակերպություններին մոտավորապես երկու շաբաթ է մնում վերջնական որոշում կայացնելու համար՝ գրանցվել որպես օտար երկրի շահերի ներկայացնող կազմակերպություն, թե հրաժարվել և սկսել ֆինանսական և իրավական պայքար այսպես կոչված «ռուսական օրենքի» դեմ:

Հարցին, թե ինչ ֆինանսական խնդիրների առաջ կկանգնի կոնկրետ կազմակերպությունը, եթե չգրանցվի ռեեստրում, ֆինանսների և տնտեսագիտության ոլորտում աշխատող փորձագետները դժվարանում են պատասխանել:

Ոչ կառավարական կազմակերպություն «Հասարակություն և բանկեր» հիմնադրամի հիմնադիր Գիորգի Կեպուլաձեն ասում է, որ եթե կազմակերպությունը հրաժարվում է գրանցվել, թե ինչ կլինի, օրենքում կոնկրետ ընթացակարգեր չեն սահմանված, ուստի նրանց համար նախապես որևէ կանխատեսում անելն անհնար է, և կարելի է միայն ենթադրություններ անել:

«Ինչը մենք արդեն գիտենք, դա 25,000 լարի տուգանքն է, որի վճարման կոնկրետ ժամկետներ չեն սահմանված, բայց հնարավոր է, որ այն մեկ ամիս լինի: Նրա չվճարման դեպքում, հնարավոր է, որ գրանցվի գույքի բռնագրավում, այդ թվում գրասենյակի կամ տեխնիկայի, որը պատկանում է կազմակերպությանը, և բացառված չէ նաև անձնական պատասխանատվության հարցի առաջացումը: Այսպես հստակ ինչ-որ բան ասելը դժվար է: Ամեն ինչ կախված է արդարադատության նախարարության կողմից ստեղծված մոնիտորինգի ծառայությունից, և մենք էլ ստիպված ենք սպասել»,- ասում է Գիորգի Կեպուլաձեն:

Նրա խոսքով, չգրանցվելու դեպքում, հատկապես դժվար վիճակում կհայտնվեն մարզերում գործող փոքր մեդիա կամ ոչ կառավարական կազմակերպությունները, որոնք անգամ առաջին փուլում չեն կարողանա վճարել 25,000 լարի տուգանքը: Տնտեսագետի խոսքով, այս կազմակերպություններն ունեն միայն երկու ընտրություն՝ կամ պետք է դադարեցնեն իրենց աշխատանքը և նախագծերը, որոնք իրականացնում են, կամ գրանցվեն որպես օտար երկրի շահերի ներկայացնող կազմակերպություն:

«Շատ քիչ կազմակերպություններ կան Վրաստանում, որոնք կկարողանան վճարել այս տուգանքը, լավագույն դեպքում՝ միայն մեծ կազմակերպությունները: Փոքր կազմակերպությունները չունեն այսքան գույք և հնարավորություններ: Մյուս հարցն այն է, որ եթե մեզ ստիպողաբար գրանցեն, ապա ինչու են սահմանել այս տուգանքները: Այսինքն՝ ստացվում է, որ «Վրացական երազանքին» հարկավոր է, որ դու վճարես տուգանքի գումարը և միևնույն է, գրանցվես որպես օտարերկրյա ազդեցության ներկայացուցիչ - սա արդեն քաղաքական հարց է, և փոքր կազմակերպությունները ստիպված կլինեն կամ դադարեցնել աշխատանքը, կամ այս օրենսդրության շրջանակներում գործել, նրանք պայքարեցին, շատ բան արեցին, բայց այլ ճանապարհ չկա»,- ասում է Կեպուլաձեն:

Հարցին, թե փոքր կազմակերպությունների գրանցման դեպքում, ինչպե՞ս կարող է շարունակվել նրանց աշխատանքը, Գիորգի Կեպուլաձեն պատասխանում է, որ ֆինանսական խնդիրներից նրանք կխուսափեն, բայց կորցնելու են իրենց հեղինակությունը, բացի այդ, այսպես կոչված «ռուսական օրենքին» ենթարկվող կազմակերպությունների անկախությունը, թե ինչպես կշարունակվի, դա բարդ հարց է:

«Ինչպես չգրանցվելու, այնպես էլ գրանցվելու դեպքում, այս երկրում կազմակերպությունների ապագան հարցականի տակ է: Այս օրենքի ընդունումը մեծ հարված էր: Գործող իշխանությունը բոլոր կազմակերպություններին կոլեկտիվ «ազգային շարժում» է կոչում և սպառնում, որ եթե հաղթեն ընտրություններում, մեզ կվերացնեն և հայտարարեն ոչ սահմանադրական: Ուստի միակ ճանապարհը այն է, որ ժողովուրդը պետք է որոշի՝ արդյոք նրանց դուր է գալիս ավտորիտար և հակաարևմտյան իշխանությունը, թե նրանք նախընտրում են կոալիցիոն կառավարություն, Եվրոպայի հետ սերտացումը և բոլոր այն բարիքները, որոնք դա կբերի»,- ասում է «Հասարակություն և բանկեր» հիմնադրամի հիմնադիրը:

Ոչ կառավարական կազմակերպություն «Հասարակություն և բանկեր» հիմնադրամը ստեղծվել է 2013 թվականին, որի հիմնական նպատակն է բարձրացնել ֆինանսական կրթության մակարդակը, պաշտպանել սպառողների իրավունքները և տրամադրել տարբեր ֆինանսական խորհրդատվություններ շահառուներին: Հիմնադիր Գիորգի Կեպուլաձեն ասում է, որ մյուս կազմակերպությունների նման, նա էլ դեռ չգիտի, թե ինչպես շարունակելու է իր աշխատանքը. «Դժվար է նախօրոք ինչ-որ բան որոշել, պետք է մանրամասները քննարկեմ վարչության անդամների հետ և որոշենք, թե ինչ ձևով շարունակենք մեր աշխատանքը»:

Չնայած տասնյակ հազարավոր քաղաքացիների, հասարակական և մեդիա կազմակերպությունների դիմադրությանը, Վրաստանի խորհրդարանը մայիսի 14-ին ընդունեց օրենքը «օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին», իսկ մայիսի 28-ին հաղթահարեց Վրաստանի նախագահի վետոն։ Վրաստանի իշխանությունների ներկայացուցիչները պնդում են, որ օրենքի նպատակն է ապահովել օտար երկրներից ստացված ֆինանսավորումների թափանցիկությունը։

Օրենքը ուժի մեջ մտավ օգոստոսի 1-ից, ըստ որի, այն մեդիա և հասարակական կազմակերպությունները, որոնք իրենց ֆինանսավորման 20%-ից ավելին ստանում են օտարերկրյա դոնորներից, ստիպված են գրանցվել որպես «օտարերկրյա ուժերի շահերի կրող կազմակերպություններ», հակառակ դեպքում կձեռնարկվեն տուգանքներ։ Նման օրենք 2012 թվականից գործում է Ռուսաստանում։ Օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո օկուպանտ երկրում շատ կազմակերպություններ փակվեցին։ Ռուսաստանում այլևս գոյություն չունեն անկախ մեդիա և քաղաքացիական հասարակություն։

Ինչպես արդեն հայտնի է, Վրաստանում ընթացող գործընթացները Արևմուտքում սուր արձագանք առաջացրեցին։ Քննադատական հայտարարությունների հետ մեկտեղ, Վրաստանի Եվրոպական ինտեգրացիայի գործընթացը դադարեցվեց, կիրառվեցին տարբեր սանկցիաներ և ֆինանսական սահմանափակումներ, ինչպես Եվրոպայի, այնպես էլ Ամերիկայի կողմից։ Վրաստանում նախագահը, ոչ կառավարական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները և ընդդիմադիր պատգամավորները Սահմանադրական դատարանում հայց ներկայացրեցին՝ պահանջելով օրենքի կասեցում, որը դատարանը կքննարկի մոտ մեկ ամսվա ընթացքում։