Ի՞նչ կկորցնի Սամցխե-Ջավախեթին, եթե քաղաքացիական հատվածը դադարեցնի աշխատանքը

Լուրեր

31.05.2024

Մի քանի օրից ուժի մեջ կմտնի «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը։ Օրենքի համաձայն՝ այն լրատվամիջոցները և ոչ առևտրային կազմակերպությունները, որոնք իրենց տարեկան եկամտի 20 տոկոսից ավելին ստանում են արտասահմանից, պետք է գրանցվեն օտարերկրյա տերության շահերն իրականացնող կազմակերպությունների ռեեստրում։
Քաղաքացիական հատվածի մի մասն արդեն հայտարարություն է տարածել, որ ռեեստրում չի գրանցվելու և շարունակելու է իրավական պայքարը «գործակալների» օրենքի դեմ։

Սամցխե-Ջավախեթիում գործում է շուրջ 40 հասարակական կազմակերպություն։

Ի՞նչ ծառայություններ են մատուցում տեղական հասարակական կազմակերպությունները Սամցխե-Ջավախեթիի բնակչությանը, և ի՞նչ պակաս կունենան քաղաքացիները, եթե քաղաքացիական սեկտորը դադարի աշխատել։

Պետական անվտանգության ծառայության հակակոռուպցիոն գործակալությունը հետաքննում է Ախալցիխեի նախկին քաղաքապետ, Սակրեբուլոյի ժամանակավոր պաշտոնակատար Զազա Մելիքիձեի անվան հետ կապված ընկերությունների մրցույթները շահելու հարցը։ Վրաստանի Անվտանգության գործակալությունը բարձրաստիճան պաշտոնյային մեղադրում է պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու մեջ (332-րդ հոդվածի 1-ին մաս)։

Գործակալությունը չէր հետաքրքրվի այս գործով, ոչ էլ բնակչությունը որևէ տեղեկություն կունենար, եթե «Միջազգային Թափանցիկություն - Վրաստանին» հասարակական կազմակերպությունը չստուգեր Զազա Մելիքիձեի աշխատանքն իրականացնելու ժամանակ իր հետ առնչվող ընկերությունների շահած պետական գնումները։

«Մենք պայքարում ենք կոռուպցիայի դեմ և աշխատում ենք, որպեսզի մարդկանց փողերը չգողանան», - ասում է Սամցխե-Ջավախեթիում «Միջազգային Թափանցիկություն - Վրաստանին» ՀԿ համակարգող Թամունա Ուչիձեն: Հինգ տարի շարունակ նա ուսումնասիրում է հնարավոր կոռուպցիոն սխեմաները, պետական գնումներն ու պաշտոնյաների հայտարարագրերը։ Այս ընթացքում հետաքննվել են մարզի շուրջ 30 ներկա ու նախկին պաշտոնյաների հետ կապված հնարավոր կոռուպցիոն փաստեր։ Հետաքննվել են 410 միլիոն պետական գնումներ, որոնք վկայում են ենթադրյալ կոռուպցիայի մասին:

««Վրացական երազանքի» հետ կապված տասնյակ մարդկանց պատմել ենք, թե ինչպես են գնել ու որպես սեփականություն գրանցել պետության հողերը, այդ թվում, օրինակ, Նինոծմինդայի կենտրոնական այգին՝ որպես վարելահողեր։ Նաև գրել ենք, թե ինչպես են Աբասթումանիում հողերն ու գույքը վաճառում միայն Բիձինա Իվանիշվիլիին կամ «Երազանքի» հետ առնչվող անձանց»,- պատմում է Թամունա Ուչիձեն։ Նրա խոսքով, Ախալցիխեի սակրեբուլոյի աշխատանքի վերաբերյալ իր պատրաստած զեկույցները ցույց են տվել, որ Ախալցիխեի սակրեբուլոյում ոչ մի խմբակցություն չի ունեցել մեկ նախաձեռնություն։ Փոխարենը դրանց շահագործման համար բյուջեից ծախսվել է հազարավոր լարի։

«Մենք ասացինք, որ իրականում Ախալցիխեի քաղաքային խորհուրդը ոչ միայն օրենքով սահմանված վերահսկողության գործառույթն է կատարում, այլեւ Ախալցիխեի քաղաքապետարանի նոտարի դերն է կատարում։ Մենք ասում ենք, որ Ախալցիխեի սակրեբուլոյի պատգամավորները չեն կարող վերահսկել բյուջեի ծախսերը, քանի որ, օրինակ, չորս պատգամավորներ և նրանց ընտանիքի անդամներ նույն բյուջեից գումար են ստանում պետական գնումներով»։

Կազմակերպության ուսումնասիրությունների շնորհիվ «Միջազգային Թափանցիկություն - Վրաստանին» և նրա գործունեությունը հաճախ արժանանում են կառավարության ներկայացուցիչների դժգոհությանը:

«Մենք տարիներ շարունակ օգնում ենք մարդկանց, որ իրենց ձայնը հասցնեն իշխանությանը՝ խնդիրները լուծելու համար։ Օրինակ՝ Ախալցիխեում մեր ստորագրահավաքը Սակրեբուլոյին ներկայացնելուց հետո սկսվեց քաղաքային տրանսպորտի հարցի քննարկումը, որը գոյություն ունի տասնյակ տարիներ։ Մեր միջնորդությամբ կառուցվում է Ջակելիի մանկապարտեզը»,- ասում է Թամունան։

«Միջազգային Թափանցիկություն - Վրաստանին» ՀԿ-ն 5 տարի առաջ գրասենյակ է բացել Սամցխե-Ջավախեթիում, թեեւ երկրում աշխատում է արդեն 24 տարի։ 2011-ից 2023 թվականներին նրանց օգնությամբ ապօրինի աշխատանքից ազատված 562 մարդ վերականգնել է արդարությունը, քաղաքացիները ստացել են ավելի քան վեց միլիոն լարի փոխհատուցում։

«Մեր կազմակերպությունը չի պատրաստվում գրանցվել, և մենք օրինական պայքարում ենք, որ այս օրենքը չեղարկվի, քանի որ մենք և ողջ քաղաքակիրթ աշխարհը, ոչ ոք չի կարծում, որ սա թափանցիկության համար է, իրականում այս օրենքը ազատ, քննադատական կարծիքը ճնշելու համար է, որը անհանգստություն է ստեղծում «Վրացական երազանքի» համար»:

Թամունա Ուչիձե «Միջազգային Թափանցիկություն-Վրաստանին» համակարգող Սամցխե-Ջավախեթիում

«Դեմոկրատ մեսխերի միություն» իրավապաշտպան կազմակերպությունը տարածաշրջանում հիմնադրվել է 1998 թվականին։ Կազմակերպությունն աշխատում է չորս ուղղությամբ՝ բնակչության անվճար իրավաբանական օգնություն; քաղաքացիական կրթություն; Էթնիկ փոքրամասնությունների ինտեգրում և տեղական ինքնակառավարման զարգացում:

«Եթե չլիներ «Ժողովրդավար մեսխերի միությունը», մարդիկ չէին կարողանա անվճար իրավաբանական օգնություն ստանալ, որը մենք այսքան տարի տրամադրում ենք։ Թեև մեզ ոչ ոք դրա համար ոչ մի կոպեկ չի վճարում, բայց մենք ամեն ինչ անում ենք խորհրդատվություն տրամադրելու համար, և երբ մարդը չունի դատական ծառայություններ ստանալու համար միջոցներ, մենք դա անում ենք մեր ուժերով և հնարավորություններով»,- ասում է կազմակերպության ղեկավար Գիա Անդղուլաձեն։

Նրա խոսքով, իշխող կուսակցությանն անհրաժեշտ է «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության» օրենքը՝ հասարակական կազմակերպություններին ու ազատ լրատվամիջոցներին ճնշելու համար։ Օրենքում միտումնավոր ներառված են պատժիչ մեխանիզմներ, իսկ իշխանությունն օրենքի գոյության փաստարկներ չունի։

«Թափանցիկության փաստարկը սուտ է, քանի որ երկիր մտնող բոլոր դրամաշնորհներն ու արտաքին օգնությունները ծախսվում են թափանցիկ և թափանցիկ են ոչ միայն պետության, այլ նաև դոնորների համար։ Ամբողջ գումարը ծախսվում է անկանխիկ վճարումների, բանկային փոխանցումների միջոցով։ Եթե անգամ մեկ լարի կորցվի հարկերը վճարելիս, իմ բոլոր հաշիվները կբռնագանձվեն, և ես ստիպված կլինեմ անցնել բազմաթիվ ընթացակարգեր՝ անհատ դոնորներին և պետությանը ասելու, թե ինչու էր մեկ լարի պակասել: Եթե մեկը Վրաստանում հանգիստ ու անթափանց փող է ծախսում, դա Ռուսաստանն է։ Այնտեղից փող են բերում ճամպրուկներով ու չգիտենք՝ ինչի վրա է ծախսվում»։

Գիա Անդղուլաձեի համար հատուկ ուշագրավ են օրենքի այն հոդվածները, որոնք արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչներին իրավունք են տալիս չպլանավորված, այսպես կոչված Գաղտնալսման հիման վրա մուտք գործել կազմակերպություն և ստանալ անձնական տվյալներ, շահառուների տվյալներ և ցանկացած այլ պահանջ, որը կպահանջեն: Գիա Անդղուլաձեն ասում է, որ իշխանությունը դա անպայման կօգտագործի իրենց դուր չեկած կազմակերպությունների դեմ։

«Անկախ մոնիտորներին հեռացնելով ուզում են անթափանց դարձնել իրենց գործունեությունը, ժողովրդի փողերով անել այն, ինչ ուզում են, բյուջեն ծախսել մեքենաների, վառելիքի, արտասահմանյան այցելությունների վրա, 1 լարիով իրար փոխանցել անտառներ, հեկտարներ, գողանալ մարդկանց ունեցվածքը, սա է իրականում այս օրենքի ընդունման պատճառը։ Հենց դրա համար է այս օրենքը ռուսական, որ «էլիտան» տիրանա ժողովրդի ունեցվածքին, ու երկրում չմնա մարդ, ով այդ մասին բարձրաձայն կխոսի։ Բազմաթիվ են դեպքերը, երբ ՀԿ-ները և անկախ լրատվամիջոցները մերկացնում են տեղական կամ կենտրոնական իշխանության պաշտոնյաներին կամ նրանց մերձավոր մարդկանց: Նրանք սա չեն ուզում, այս օրենքով փորձում են մեզ լռեցնել, եթե ինչ-որ մեկն ուզում է թաքցնել իր գործերը, դա իշխանությունն է»,- ասում է Գիա Անդղուլաձեն։

Գիա Անդղուլաձե «Դեմոկրատ մեսխերի միության» ղեկավար

Եթե «Ժողովրդավար մեսխեթցիների միության» առաջնահերթություններից մեկը երիտասարդների քաղաքացիական կրթությունն է, ապա Ախալցիխեի «Մեծահասակների կրթության կենտրոնը» բոլոր տարիքի քաղաքացիներին առաջարկում է հմտությունների զարգացում և մասնագիտական վերապատրաստում:

«Ախալցիխեի մեծահասակների կրթության կենտրոնը» հիմնադրվել է 2006 թվականին Գերմանիայի հանրային համալսարանների ասոցիացիայի (DVV International) կողմից։ Դրա նպատակն է բոլոր տարիքի տեղի բնակիչներին կրթություն ստանալու և հմտություններ զարգացնելու հնարավորություն տալ: Կենտրոնի առաջնահերթությունը էթնիկ փոքրամասնությունների ինտեգրումն է։

«Մյուս առաքելությունը քաղաքացիական հասարակության զարգացումն է»,- ասում է Ախալցիխեի մեծահասակների կրթության կենտրոնի տնօրեն Թամունա Կապանաձեն։

«Այս կենտրոնները բնակչությանը պահել են տեղում, կանխել են միգրացիան, քանի որ դրանք ոչ միայն աշխատատեղեր են ստեղծում, այլ նաև հնարավորություն են տալիս ինքնազբաղվել, վերապատրաստել որոշ հմտություններով, ակտիվացնել երիտասարդներին։ Մեր նման փոքր քաղաքներում շատ ակտիվ երիտասարդներ կան, ովքեր գալիս են և որոշակի հմտություններ զարգացնում: Ոչ ֆորմալ կրթության առավելությունն այն է, որ այն կարող է արագ արձագանքել մարտահրավերին: Հնարավոր է, որ այս ծառայությունը վերանա»։

Ըստ Թամունա Կապանաձեի՝ կենտրոնն այս տարի նախատեսել է վերապատրաստել 700 անձի, իսկ նրանք միջինում ունեն մոտ 2000 օգտատեր։ Հիմնադրման օրվանից կենտրոնն ունեցել է 17 903 շահառու։ Վրաստանի տարբեր շրջաններում ստեղծվել է մեծահասակների կրթության 14 կենտրոն։

Թամունա Կապանաձե «Ախալցիխեի մեծահասակների կրթության կենտրոնի» տնօրեն

Սամցխե-Ջավախեթիում բոլոր հասարակական կազմակերպությունները աշխատում են ըստ տարածաշրջանի բնակչության կարիքների։ Ոմանք ուժեղացնում են գյուղատնտեսությունը, մյուսները կենսական ծառայություններ են մատուցում հաշմանդամություն ունեցող անձանց և բռնության զոհ դարձած կանանց: Նրանց մի մասը նպաստում է էթնիկ և կրոնական փոքրամասնությունների ինտեգրմանը, մյուսը՝ վերահսկում բյուջեն, ժողովրդի փողերի ծախսը, օգնում քաղաքացիներին վերականգնել արդարությունը։

«Շրջանի բնակչության և ողջ երկրի համար շատ բան կպակասի։ Չափազանց շատ մարդիկ այլևս չեն կարողանա տարբեր ծառայություններ ստանալ: Կան հաշմանդամներ, քաղցկեղով հիվանդներ, այդ թվում՝ երեխաներ։ Բազմաթիվ ծրագրեր կան, որոնք աշխատում են բժշկական ուղղությամբ, և այդ ծրագրերն այլևս չեն լինելու։ Գյուղատնտեսության ոլորտում զբաղված մարդիկ այլևս ֆինանսավորում չեն ստանա, մարդիկ պետության առջև կկանգնեն միայնակ, կարիքի դեպքում այլևս չեն կարողանա իրավական օգնություն ստանալ, որովհետև իրենց կողքին պաշտպանող մարդ այլեւս չի ունենա, ով կկարողանա բարձրայայնել նրանց իրավունքները, ձայնը»,- ասում է Թամունա Ուչիձեն: