საზოგადოება
მაისურაძეები - ურჩი მესხები თუ წყლის მაძიებლები?
მაისურაძე საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული გვარია. რიცხოვნობით ქვეყანაში მე-6 ადგილს იკავებს და გვარის წარმომადგენლები საქართველოს ყველა კუთხეში ცხოვრობენ.
სამცხე-ჯავახეთში ყველაზე მეტი მაისურაძე ასპინძის მუნიციპალიტეტში ცხოვრობს, გვარის წარმოშობა კი სოფელ ნაქალაქევს და ისტორიულ სოფელ ზედა თმოგვს უკავშირდება.
აგილობრივების ინფორმაციით, გვარის წარმოშობა ძირითადად უნდა უკავშირდებოდეს არაბების (მურვან ყრუს) საქართველოში შემოსევის და დამკვიდრების პერიოდს.
არაბულად MAI - სურას ნიშნავს, ხოლო SU - წყალს.
იმ პერიოდში, მაისურაძეების ერთ- ერთი ძირითადი ხელობა ყოფილა გვალვიან ადგილებში (უდაბნოში) ყველა სულდგმულისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი კომპონენტის - წყლის საბადოს მოძიება.
მეორე ვერსიის თანახმად, ძვ.მესხეთის ერთ- ერთ სოფელში (ნაქალაქევი), ბუნებით ურჩმა და უტეხმა მაისურაძეებმა არაბ მოხელეების მიერ დადგენილი გადასახადისაგან თავის არიდების მიზნით მიუვალ ტყეებს შეაფარეს თავი. თუმცა, მოგვიანებით დამპყრობლებმა მათი ადგილსამყოფელი გამოააშკარავეს და წინანდელთან შედარებით უფრო მძიმე ხარკი დააკისრეს. ესეც არ აკმარეს და სხვებისგან გამოსარჩევად, ყველა მათ გვარიშვილს დაავალეს თეთრი ტილოს ზედა სამოსის ტარება.
მაისურაძეთა გვარი სავარაუდოდ, 15 საუკუნეში მესხეთიდან ქართლში გადასახლებულა, მათი გადასახლება ემთხვევა საქართველოს დაშლის პერიოდს და სამცხეში ჯაყელების განსაკუთრებით გაძლიერებას და გაბატონებას. ამის დასტურია ის, რომ როდესაც ადამიანზე აუგს იტყოდნენო, მოიხსენიებდნენ როგორც "საჯაყიაო" - ს. (ყარამან მაისურაძე).
აღნიშნულ პერიოდში მაისურაძეები უნდა დასახლებულიყვნენ მდ. ტანას შენაკად ათრევას ხეობაში, სადაც სოფელს უწოდეს გორ-წედისი, გორთან სიახლოვის გამო და წედისი "წედვის" ანუ ჭედვის გამო, რადგანაც მაისურაძეთა გვარი ოდითგანვე ფლობდა რკინის დამუშავების ხელოვნებას და ეს საგვარეულო ხელობადაც ითვლებოდა.
წინაპრების გადმოცემის თანახმად, მაისურაძეების გორის რაიონში ცხოვრების პერიოდს უკავშირდება ერთი საგანგებო ქართლის მეფის ოჯახზე მისი მტრების მოულოდნელი თავდასხმის შემთხვევა ტირიფონას ველის და ძამას ხეობის არეალში გადაადგილდების დროს, რომელსაც ძმები მაისურაძეები: ნიკო, ვანო და ვასო შემთხვევით შესწრებიან. ისინი მტერს გაბედულად ხელდახელ შებმიან და მოუგერიებიათ. მეფის ოჯახისათვის მოსალოდნელი ხიფათი აუცილებიათ და სატახტომდე უვნებლად მიუცილებიათ.
მეფეს შეუმჩნეველი არ დარჩენია ძმების გაბედული და გმირული საქციელი. ქართლში სამცხედან გადმოსული ფეოდალები ის ის იყო მკვიდრდებოდნენ, (მათ შორის ფანასკერტელ-ციციშვილი და სხვები), რომლელთა სამფლობელოები ამის მომდევნო პერიოდში ჩნდება: (საციციანო, საამილახვრო, საავალიშვილო, სათორელ-ჯავახიშვილო და ა.შ.). ეს შემთხვევა იმ ტერიტორიაზე მომხდარა, სადაც ციციშვილები იმყარებდნენ თავიანთ გავლენას. მეფემ მიიჩნია, რომ სასახლის შემოგარენში სამომავლოდ უფრო საიმედო დასაყრდენი დასჭირდებოდა და ამისათვის შესაბამისი ზომებიც მიიღო. მან ძმებ მაისურაძეებს საციციანო და ტირიფონის ველი სამეფო სიგელითურთ უბოძა, რომელშიც ასეთი შინაარსის ტექსტი ეწერა: "დიდო მაისურაძენო, ნიკო, ვანო, ვასო და მათო შვილებო. მომიცია თქვენთვის საციციანო და ტირიფონის ველი. თქვენ ხართ წარჩინებული გვარის მფლობელნი და თუკი გლეხის ვაჟმა მაისურაძის ქალის შერთვა გადაწყვიტოს, მანამდე ქვიშის საბელი დაგრიხოს! ვინც ეს წესი გააუქმოს უფლისგან დაწყევლილ იქნას! მეფე გიორგი".
ბუნებრივია საქმე გვაქვს მეფე გიორგი VIII თან, რადგან უკანასკნელი მეფე, რომელიც ამ სახელს ატარებდა ის, კახეთთან ერთად ქართლის მეფეც გახლდათ,(თუკი გიორგი XII არ ჩავთვლით), სწორედ ის გახლდათ. ხოლო გიორგი VII ძალიან ხანმოკლე დროით იყო ტახტზე და მისი მმართველობა თემურლენგთან ომებს დაემთხვა, ამავე დროს ციციშვილები და სხვა ფეოდალები ჯერ კიდევ არ იყვნენ გადმოსული ტაოდან და სამცხედან ქართლში. შესაბამისად, მაისურაძეებსაც იმ დროისათვის სამცხეში უნდა ეცხოვრათ. ამასვე მეტყველებს ისიც, რომ სამცხე საათაბაგოში გიორგი VII მმართველობისას ჯერ კიდევ არ იყო ჯაყელთა გაუსაძლისი მმართველობა და ჯერ კიდევ არ იგრძნობოდა საფრთხე, რომ ერთიანი საქართველოს ტახტს ისინი დაუმორჩლებლობას გამოუცხადებდნენ, რასაც საქართველოს დაშლა მოყვა შემდგომში.
მეფე გიორგი VIII ერთიანი საქართველოს უკანასკნელი მეფე გახლდათ. როგორც ვიცით, მან ტახტი ვერ შეინარჩუნა და საბოლოოდ მხოლოდ კახეთში მბრძანებლობდა. ბუნებრივია, რომ მხოლოდ სიგელი და მისი ბრძანება ვერ გახდებოდა იმის გარანტი, რომ ძამის ხეობის და ტირიფორნის ველის მფლობელები ვინმეს რაიმეს დაუთმობდნენ... თანაც ქართლში ამ დროს მეფე კონსტანტინე უნდა მჯდარიყო. ის მეფე, რომელმაც ეს ტერიტორია მის ბიძას, მეფე გიორგი VIII წაჰგლიჯა ხელიდან და ამით საქართველოს ბოლომდე დაშლას შეუწყო ხელი.
როდესაც მაისურაძეებმა მეფის სიგელით ნაბოძები ადგილების დაპატრონობა გადაწყვიტეს, მათ ბუნებრივია ძველი მფლობელების წინააღმდეგობა შეხვდათ. საქმე ორთაბრძოლამდე მივიდა და უფროსმა ძმამ, ნიკო მაისურაძემ გამოწვევა მიიღო. გადმოცემის მიხედვით, სადაო მიწები ორთაბრძოლაში გამარჯვებულს უნდა დარჩენოდა. ორთაბრძოლა პატიოსნად წარიმართა და ორივე გვარის მეთაური ცხენდაცხენ და ხმალდახმალ ერთი-ერთზე შეხვდნენ ერთმანეთს. ნიკომ იმარჯვა და მახვილის ერთი მოქნევით მოწინააღმდეგე ცხენიანად შუაზე გაჰკვეთა. მაგრამ ციციშვილები დათმობას მაინც არ აპირებდნენ და მათ მთელი იმდროინდელი ქართლის საფეოდალოს მიმართეს დასახმარებლად, მოტივი მარტივი იყო, მეფე გიორგი VIII ფავორიტი მაისურაძეების საგვარეულო ახალი მეფის გეგმებშიც ვერ ჩაჯდებოდა და ბუნებრივია, რომ მის ნდობასაც ვერ დაიმსახურებდა. ძალები უთანასწორო იყო და მაისურაძეები იძულებული გახდნენ, რომ დასავლეთ საქართველოში გადასულიყვნენ და მოეძებნათ უსაფრთხო ადგილი, სადაც თავს უკეთ დაიცავდნენ. ამის შემდგომ მათ მიაღწიეს მდ. ჯეჯორას ხეობას, რომელიც კავკასიონის ქედის სამხრეთ კალთებს ესაზღვრებოდა და დასახლდნენ კარგად იზოლირებულ და ყველა მხრიდან მთებით შემოსაზღვრულ ტაფობში, სადაც დააარსეს სოფელი, რომელსაც წედისი უწოდეს. წედისი ემეზობლებოდა კუდაროს ხეობას და კავკასიონის ქედზე არსებულ გადმოსასვლელებს, რომელიც იმიერკავკასიიდან გადმომავალი ხალხების, ოსების და ჩრდილოკავკასიელი დვალების სამოძრაო გზად ქცეულოყო. ეს ხეობები იმერეთის მეფის მფლობელობაში გახლდათ და მაისურაძეებმა როგორც ჩანს, თავის თავზე მენაპირეობა იტვირთეს.
რაჭაში ონის რაიონის სოფელ წედისში, გორის მუნიციპალიტეტის ს. გორწედისის სამახსოვროდ არის აშენებული სალოცავი, რომელსაც ადგილობრივები გორის წმინდა გიორგის უწოდებენ.
რაც შეეხება მენაპირეობას და ჩრდილოკავკასიელების შემოჭრისაგან დაცვის ფუნქციის მაჩვენებლად შეიძლება დასახელდეს სოფ. წედისში არსებული ერთი ტოპონიმი - უკივლეთი, რომელიც მთაში სოფ. ქვედიდან 12 კმ და სოფ. წედისიდან ჩრდილოეთით დაახლ. 10 კმ-ის მანძილზე მდებარეობს. იმავე ყარამან მაისურაძის მონათხრობის მიხედვით, ოტია მაისურაძე, რომელიც წედისში ცხოვრობდა (ოტიაანთ უბნის წინაბორბედი) და ჯერ ქვედში არ გადმოსახლებულიყვნენ, სათიბად წასულა რამდენიმე წედურთან ერთად და უკივლეთის ველიდან ბალახის მოსათიბად გადმოსული ოსები გაუძევებია. მისთვის რომ უკითხავთ, ოსები როგორ გარეკეთო, მას უპასუხია: „...ვუკივლეთ და გავრეკეთო“. აი, აქედან დამკვიდრებულა წედისის მთაში ტოპონიმი - „ უკივლეთი“, რომელიც კარსტულ მასივს მოიცავს და საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენებოდა სათიბებად როგორც წედურების ისე ქვედელების მირ.
წყარო:მაისურაძენი
სამცხე-ჯავახეთში ყველაზე მეტი მაისურაძე ასპინძის მუნიციპალიტეტში ცხოვრობს, გვარის წარმოშობა კი სოფელ ნაქალაქევს და ისტორიულ სოფელ ზედა თმოგვს უკავშირდება.
აგილობრივების ინფორმაციით, გვარის წარმოშობა ძირითადად უნდა უკავშირდებოდეს არაბების (მურვან ყრუს) საქართველოში შემოსევის და დამკვიდრების პერიოდს.
არაბულად MAI - სურას ნიშნავს, ხოლო SU - წყალს.
იმ პერიოდში, მაისურაძეების ერთ- ერთი ძირითადი ხელობა ყოფილა გვალვიან ადგილებში (უდაბნოში) ყველა სულდგმულისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი კომპონენტის - წყლის საბადოს მოძიება.
მეორე ვერსიის თანახმად, ძვ.მესხეთის ერთ- ერთ სოფელში (ნაქალაქევი), ბუნებით ურჩმა და უტეხმა მაისურაძეებმა არაბ მოხელეების მიერ დადგენილი გადასახადისაგან თავის არიდების მიზნით მიუვალ ტყეებს შეაფარეს თავი. თუმცა, მოგვიანებით დამპყრობლებმა მათი ადგილსამყოფელი გამოააშკარავეს და წინანდელთან შედარებით უფრო მძიმე ხარკი დააკისრეს. ესეც არ აკმარეს და სხვებისგან გამოსარჩევად, ყველა მათ გვარიშვილს დაავალეს თეთრი ტილოს ზედა სამოსის ტარება.
მაისურაძეთა გვარი სავარაუდოდ, 15 საუკუნეში მესხეთიდან ქართლში გადასახლებულა, მათი გადასახლება ემთხვევა საქართველოს დაშლის პერიოდს და სამცხეში ჯაყელების განსაკუთრებით გაძლიერებას და გაბატონებას. ამის დასტურია ის, რომ როდესაც ადამიანზე აუგს იტყოდნენო, მოიხსენიებდნენ როგორც "საჯაყიაო" - ს. (ყარამან მაისურაძე).
აღნიშნულ პერიოდში მაისურაძეები უნდა დასახლებულიყვნენ მდ. ტანას შენაკად ათრევას ხეობაში, სადაც სოფელს უწოდეს გორ-წედისი, გორთან სიახლოვის გამო და წედისი "წედვის" ანუ ჭედვის გამო, რადგანაც მაისურაძეთა გვარი ოდითგანვე ფლობდა რკინის დამუშავების ხელოვნებას და ეს საგვარეულო ხელობადაც ითვლებოდა.
წინაპრების გადმოცემის თანახმად, მაისურაძეების გორის რაიონში ცხოვრების პერიოდს უკავშირდება ერთი საგანგებო ქართლის მეფის ოჯახზე მისი მტრების მოულოდნელი თავდასხმის შემთხვევა ტირიფონას ველის და ძამას ხეობის არეალში გადაადგილდების დროს, რომელსაც ძმები მაისურაძეები: ნიკო, ვანო და ვასო შემთხვევით შესწრებიან. ისინი მტერს გაბედულად ხელდახელ შებმიან და მოუგერიებიათ. მეფის ოჯახისათვის მოსალოდნელი ხიფათი აუცილებიათ და სატახტომდე უვნებლად მიუცილებიათ.
მეფეს შეუმჩნეველი არ დარჩენია ძმების გაბედული და გმირული საქციელი. ქართლში სამცხედან გადმოსული ფეოდალები ის ის იყო მკვიდრდებოდნენ, (მათ შორის ფანასკერტელ-ციციშვილი და სხვები), რომლელთა სამფლობელოები ამის მომდევნო პერიოდში ჩნდება: (საციციანო, საამილახვრო, საავალიშვილო, სათორელ-ჯავახიშვილო და ა.შ.). ეს შემთხვევა იმ ტერიტორიაზე მომხდარა, სადაც ციციშვილები იმყარებდნენ თავიანთ გავლენას. მეფემ მიიჩნია, რომ სასახლის შემოგარენში სამომავლოდ უფრო საიმედო დასაყრდენი დასჭირდებოდა და ამისათვის შესაბამისი ზომებიც მიიღო. მან ძმებ მაისურაძეებს საციციანო და ტირიფონის ველი სამეფო სიგელითურთ უბოძა, რომელშიც ასეთი შინაარსის ტექსტი ეწერა: "დიდო მაისურაძენო, ნიკო, ვანო, ვასო და მათო შვილებო. მომიცია თქვენთვის საციციანო და ტირიფონის ველი. თქვენ ხართ წარჩინებული გვარის მფლობელნი და თუკი გლეხის ვაჟმა მაისურაძის ქალის შერთვა გადაწყვიტოს, მანამდე ქვიშის საბელი დაგრიხოს! ვინც ეს წესი გააუქმოს უფლისგან დაწყევლილ იქნას! მეფე გიორგი".
ბუნებრივია საქმე გვაქვს მეფე გიორგი VIII თან, რადგან უკანასკნელი მეფე, რომელიც ამ სახელს ატარებდა ის, კახეთთან ერთად ქართლის მეფეც გახლდათ,(თუკი გიორგი XII არ ჩავთვლით), სწორედ ის გახლდათ. ხოლო გიორგი VII ძალიან ხანმოკლე დროით იყო ტახტზე და მისი მმართველობა თემურლენგთან ომებს დაემთხვა, ამავე დროს ციციშვილები და სხვა ფეოდალები ჯერ კიდევ არ იყვნენ გადმოსული ტაოდან და სამცხედან ქართლში. შესაბამისად, მაისურაძეებსაც იმ დროისათვის სამცხეში უნდა ეცხოვრათ. ამასვე მეტყველებს ისიც, რომ სამცხე საათაბაგოში გიორგი VII მმართველობისას ჯერ კიდევ არ იყო ჯაყელთა გაუსაძლისი მმართველობა და ჯერ კიდევ არ იგრძნობოდა საფრთხე, რომ ერთიანი საქართველოს ტახტს ისინი დაუმორჩლებლობას გამოუცხადებდნენ, რასაც საქართველოს დაშლა მოყვა შემდგომში.
მეფე გიორგი VIII ერთიანი საქართველოს უკანასკნელი მეფე გახლდათ. როგორც ვიცით, მან ტახტი ვერ შეინარჩუნა და საბოლოოდ მხოლოდ კახეთში მბრძანებლობდა. ბუნებრივია, რომ მხოლოდ სიგელი და მისი ბრძანება ვერ გახდებოდა იმის გარანტი, რომ ძამის ხეობის და ტირიფორნის ველის მფლობელები ვინმეს რაიმეს დაუთმობდნენ... თანაც ქართლში ამ დროს მეფე კონსტანტინე უნდა მჯდარიყო. ის მეფე, რომელმაც ეს ტერიტორია მის ბიძას, მეფე გიორგი VIII წაჰგლიჯა ხელიდან და ამით საქართველოს ბოლომდე დაშლას შეუწყო ხელი.
როდესაც მაისურაძეებმა მეფის სიგელით ნაბოძები ადგილების დაპატრონობა გადაწყვიტეს, მათ ბუნებრივია ძველი მფლობელების წინააღმდეგობა შეხვდათ. საქმე ორთაბრძოლამდე მივიდა და უფროსმა ძმამ, ნიკო მაისურაძემ გამოწვევა მიიღო. გადმოცემის მიხედვით, სადაო მიწები ორთაბრძოლაში გამარჯვებულს უნდა დარჩენოდა. ორთაბრძოლა პატიოსნად წარიმართა და ორივე გვარის მეთაური ცხენდაცხენ და ხმალდახმალ ერთი-ერთზე შეხვდნენ ერთმანეთს. ნიკომ იმარჯვა და მახვილის ერთი მოქნევით მოწინააღმდეგე ცხენიანად შუაზე გაჰკვეთა. მაგრამ ციციშვილები დათმობას მაინც არ აპირებდნენ და მათ მთელი იმდროინდელი ქართლის საფეოდალოს მიმართეს დასახმარებლად, მოტივი მარტივი იყო, მეფე გიორგი VIII ფავორიტი მაისურაძეების საგვარეულო ახალი მეფის გეგმებშიც ვერ ჩაჯდებოდა და ბუნებრივია, რომ მის ნდობასაც ვერ დაიმსახურებდა. ძალები უთანასწორო იყო და მაისურაძეები იძულებული გახდნენ, რომ დასავლეთ საქართველოში გადასულიყვნენ და მოეძებნათ უსაფრთხო ადგილი, სადაც თავს უკეთ დაიცავდნენ. ამის შემდგომ მათ მიაღწიეს მდ. ჯეჯორას ხეობას, რომელიც კავკასიონის ქედის სამხრეთ კალთებს ესაზღვრებოდა და დასახლდნენ კარგად იზოლირებულ და ყველა მხრიდან მთებით შემოსაზღვრულ ტაფობში, სადაც დააარსეს სოფელი, რომელსაც წედისი უწოდეს. წედისი ემეზობლებოდა კუდაროს ხეობას და კავკასიონის ქედზე არსებულ გადმოსასვლელებს, რომელიც იმიერკავკასიიდან გადმომავალი ხალხების, ოსების და ჩრდილოკავკასიელი დვალების სამოძრაო გზად ქცეულოყო. ეს ხეობები იმერეთის მეფის მფლობელობაში გახლდათ და მაისურაძეებმა როგორც ჩანს, თავის თავზე მენაპირეობა იტვირთეს.
რაჭაში ონის რაიონის სოფელ წედისში, გორის მუნიციპალიტეტის ს. გორწედისის სამახსოვროდ არის აშენებული სალოცავი, რომელსაც ადგილობრივები გორის წმინდა გიორგის უწოდებენ.
რაც შეეხება მენაპირეობას და ჩრდილოკავკასიელების შემოჭრისაგან დაცვის ფუნქციის მაჩვენებლად შეიძლება დასახელდეს სოფ. წედისში არსებული ერთი ტოპონიმი - უკივლეთი, რომელიც მთაში სოფ. ქვედიდან 12 კმ და სოფ. წედისიდან ჩრდილოეთით დაახლ. 10 კმ-ის მანძილზე მდებარეობს. იმავე ყარამან მაისურაძის მონათხრობის მიხედვით, ოტია მაისურაძე, რომელიც წედისში ცხოვრობდა (ოტიაანთ უბნის წინაბორბედი) და ჯერ ქვედში არ გადმოსახლებულიყვნენ, სათიბად წასულა რამდენიმე წედურთან ერთად და უკივლეთის ველიდან ბალახის მოსათიბად გადმოსული ოსები გაუძევებია. მისთვის რომ უკითხავთ, ოსები როგორ გარეკეთო, მას უპასუხია: „...ვუკივლეთ და გავრეკეთო“. აი, აქედან დამკვიდრებულა წედისის მთაში ტოპონიმი - „ უკივლეთი“, რომელიც კარსტულ მასივს მოიცავს და საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენებოდა სათიბებად როგორც წედურების ისე ქვედელების მირ.
წყარო:მაისურაძენი
Նույն թեմայով
Հայտնի..
Հարցազրույց
Օրվա արտահայտություն
Նյութեր գործընկեր լրատվամիջոցներից
Եղանակի տեսություն
Փոխարժեք
AMD
1000
6.8978
EUR
1
2.8837
RUB
100
2.8914
TRY
1
0.0829
USD
1
2.6755
Օրացույց
Տարածաշրջան
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
