მშობლები შშმ შვილების მომავლისთვის

დოკუმენტური ფილმი

28.06.2023

ახალციხეში მცხოვრები შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მშობლები ადგილობრივ ხელისუფლებას წლებია სარეაბილიტაციო და დღის ცენტრის მოსაწყობად ფართის გამოყოფას სთხოვენ. მუნიციპალიტეტის ყველა მერი შშმ პირებს დახმარებას ჰპირდებოდა, თუმცა შედეგის მისაღებად ამ დრომდე არაფერი გაკეთებულა. როცა მშობლებმა დაინახეს, რომ სახელმწიფო მათ შვილებს ღირსეული ცხოვრებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციისთვის ვერაფერს სთავაზობდა, გაერთიანდნენ და თავად დაიწყეს შშმ პირთა უფლებებისთვის ბრძოლა.

ათი შშმ პირი კვირაში სამ დღეს, დღეში ორი საათით, მშობლების ძალისხმევით შექმნილ საკვირაო სკოლაში ატარებს. ისინი ხელსაქმეს და დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის აუცილებელ უნარ-ჩვევებს სწავლობენ.

სრულწლოვანი შშმ პირები, რომლებიც მუდმივ ზრუნვას საჭიროებენ, ოჯახის წევრებთან ერთად, არაერთი გამოწვევის წინაშე არიან. საერთო პრობლემების და სირთულეების მქონე მშობლები 2016 წელს გაერთიანდნენ და საზოგადოებრივი ორგანიზაცია „თანადგომა შვილებს“ დააფუძნეს. მას შემდეგ ცდილობენ, რომ მათი პრობლემები ადგილობრივი ხელისუფლების პრიორიტეტებში მოხვდეს და ახალციხეში შეიქმნას დღის ცენტრი, სადაც ბენეფიციარები ყოველ დღე მივლენ და სხვადასხვა აქტივობით დაკავდებიან.

სანამ მათ მთავარ მიზანს მიაღწევენ, პრობლემებთან გამკლავებას შშმ პირთა მშობლები საკუთარი ძალებით ცდილობენ. საკვირაო სკოლისთვის ორი ოთახი არასამთავრობო ორგანიზაცია „ახალციხის ახალგაზრდულმა ცენტრმა“ ორი წლის წინ, უსასყიდლოდ დაუთმო, საკანცელარიო ნივთებს ბენეფიციარების დამზადებული ნივთების რეალიზაციიდან მიღებული თანხით ყიდულობენ, მასწავლებლები და მეთვალყურეები ხშირ შემთხვევაში, თავად მშობლები არიან.

„რადგან კვება და ტრანსპორტის მომსახურება არ გვაქვს, ჯერჯერობით კვირაში სამი დღე ვმუშაობთ, დღეში ორი საათი. ჩვენი ძალებით დავიწყეთ ათი ბენეფიციარით მუშაობა, არ გვაქვს ფართი და ადაპტირებული გარემო შექმნილი. წლებია დახმარებას ვითხოვთ, ორი თვის წინ მშობლებმა ორგანიზაციის სახელით კიდევ ერთხელ მივმართეთ თვითმმართველობას. ჩვენი საჭიროებიდან გამომდინარე, აუცილებელია დღის ცენტრის დაფინანსება. თანხა უნდა განაწილდეს ტრანსპორტირებაში, კვებაში, ქირასა და კომუნალურებში. ეს მხარდაჭერა ძალიან გვჭირდება. აქამდე ჩვენით მოვედით ახლა ამის საშუალება აღარ გვაქვს, დღითი დღე რთულდება ცხოვრება, ძვირდება ყველაფერი“, - ამბობს მარია გაჩეჩილაძე, ორგანიზაცია „თანადგომა შვილებს“ დირექტორი. ის 34 წლის ვიტალი ზუბაშვილის დედაა. სამოქალაქო აქტივისტი მას შემდეგ გახდა, როცა მიხვდა, რომ მისი შშმ შვილის ინტეგრაცია მშობლების ჩართულობის გარეშე ვერ მოხდებოდა. მან ჯერ კიდევ 90-იანი წლებიდან დაიწყო შშმ პირთა მიმართ სახელმწიფოს ვალდებულებების გაცნობა და მშობლების მოძიება. დადიოდა შეხვედრიდან შეხვედრაზე, საუბრობდა ბენეფიციართა საჭიროებებზე და ითხოვდა სახელმწიფო, კერძო და სამოქალაქო სექტორის დახმარებას.

„სპეციალური საჭიროებების მქონე პირთა სკოლაში ცხრა კლასს რომ ამთავრებდნენ, ეს პირები ისევ სახლში იკეტებოდნენ. ამ დროს გამოჩნდა კამილიელთა საზოგადოება, რომელმაც მშობლები გაგვაერთიანა. პოლონეთის დღის ცენტრში მიგვიწვიეს, რომ გვენახა, როგორ ცხოვრობდნენ და მუშაობდნენ იქ შშმ პირები. რომ ჩამოვედით გამიჩნდა იდეა და მშობლებსაც გავუზიარე, რომ ჩვენც დაგვეარსებინა ჩვენი შვილებისთვის დღის ცენტრი. აქედან მოყოლებული დავიწყე ბრძოლა, ბარიერების გადალახვა. ტრენინგები და შეხვედრები დაგვეხმარა. ვაკვირდებოდი, ვინ დამეხმარებოდა ჩემი ორგანიზაციის გაძლიერებაში და კომუნიკაციას ვამყარებდი მათთან. სად მეძებნა დონორი, როგორ გამევლო ეს რთული გზა“.

წლების განმავლობაში სირთულეებთან გამკლავება მარტივი არ ყოფილა, მით უმეტეს, რომ მის წამოწყებას არა მხოლოდ ხელისუფლება, არამედ თავად მშობლებიც სკეპტიკურად უყურებდნენ.

„სამი პროექტი დავწერეთ, უარი მივიღეთ, რადგან თვითმმართველობიდან თანამონაწილეობა იყო საჭირო. პროექტს გვიწონებდნენ, მაგრამ დონორი მდგრადობას რომ ვერ ხედავდა, ბოლომდე ვერ გავდიოდით. ახლა დონორებს გავაგებინეთ, რომ თვითმმართველობასთან მოლაპარაკება მიმდინარეობს და ვემზადებით თანამშრომლობისთვის. გარკვეული არ არის თანხა, რამდენს გამოყოფს მერია, მაგრამ მცირედიც საკმარისი იქნება პირველი ნაბიჯებისთვის. თვითმმართველობამ შემოგვთავაზა გვენახა ფართი, რომელსაც გვიქირავებდა. პირველ ეტაპზე, დაიტვირთება დღის ცენტრი. იქნება ტრანსპორტირება და ერთჯერადი კვება. დასაქმდებიან შშმ პირები, რომლებიც თვითონ გაუწევენ მეგზურობას და ხელობას შეასწავლიან ბენეფიციარებს. გვყავს სპეც-პედაგოგი, ფსიქოლოგი, მზარეული. გაეროს ფონდის დაფინანსებით გადამზადდა რამდენიმე თანამშრომელი. ცარიელი ხელებით რაც შევძელით ესაა“.

დღის ცენტრმა შშმ პირებს პირველ რიგში თავის მოვლა და დამოუკიდებლად არსებობა უნდა ასწავლოს - ამბობენ მშობლები. ვინ იქნება მათი შვილების მეთვალყურე მაშინ, როცა ხანშიშესულ მშობლებს მათზე ზრუნვა აღარ შეეძლებათ - ეს არის ოჯახების მთავარი საფიქრალი.

„მინდა, რომ დამოუკიდებლად ცხოვრება ისწავლოს. მშობლები პენსიონერები ვართ, ჯანმრთელობის პრობლემები მაქვს მეც. 73 წლის ვარ, ცოტა ხანში აღარ ვიქნები და ხომ უნდა იცოდეს როგორ გააგრძელოს ცხოვრება. ყველა დედას ეს უნდა, რომ მისმა შვილმა დამოუკიდებლად ცხოვრება შეძლოს. დღის ცენტრი ეხმარება, რომ ქუჩაში არ იყოს, თავის თანატოლებთან გაერთოს“, - ამბობს 28 წლის რუბენ გევორქიანის დედა მაყვალა ხმალაძე.

დღის ცენტრის მთავარი მიზანი მენტალური და ფიზიკური პრობლემების მქონე სრულწლოვანი პირებისთვის დამოუკიდებლად ცხოვრების სწავლება, დასაქმება და საზოგადოებაში ინტეგრაცია იქნება. ამის გარდა, სანამ შშმ პირები უსაფრთხო გარემოში იქნებიან, მათი მეურვეები მუშაობას შეძლებენ.

„დღის ცენტრის ჩამოყალიბების იდეა მთელ რეგიონს გაუხარდა. მირეკავენ ადიგენიდან, ასპინძიდან, ახალქალაქიდან და დახმარებას ითხოვენ. სახელმწიფოსგან უნდათ დახმარება, რომ ჩაერთონ ყოველდღიურ რუტინაში. რეგიონული დღის ცენტრი რომ არსებობდეს, ბევრად შედეგიანი იქნებოდა. დღის ცენტრის ამუშავებით ოჯახისთვის ძალიან ბევრი რამ იცვლება. პირველ რიგში, ბენეფიციარი გამოდის სახლიდან და მშობელს საშუალება აქვს, რომ ამ დროში დასაქმდეს“.

რადგან შშმ პირები მუდმივ ზრუნვას საჭიროებენ, დედები იძულებულნი არიან, სამსახურზე უარი თქვან. ამის გამო, ბენეფიციართა ოჯახების უმეტესობის სოციალური მდგომარეობა მძიმეა. ქვეყანაში მოქმედი შეზღუდული შესაძლებლობის ხარისხის განსაზღვრის ოფიციალური მეთოდოლოგიით, შეზღუდული შესაძლებლობა შეიძლება იყოს მკვეთრად, მნიშვნელოვნად და ზომიერად გამოხატული ე.წ. I, II და III ჯგუფი. პენსიაც შესაბამისი ენიშნებათ.

„ზოგიერთი ოჯახის შშმ პირის პენსიაზეა დამოკიდებული. ეს თანხა არ ჰყოფნის წამალს, ყველა პირს აქვს დანიშნული ძვირადღირებული მედიკამენტები. პირველ ჯგუფს პენსია აქვს 340 ლარი, მეორე ჯგუფს - 120. ამხელა სხვაობაა, გული მწყდება, ჩვენს შვილებს წამალს ვერ მოვაკლებთ, პურის ფულში არ ჰყოფნით ეს თანხა. სახელმწიფო თუ გაითვალისწინებს, რომ ასეთი ბენეფიციარებისთვის შედარებით განსხვავებული პენსია იყოს, ისეთი, ხარჯებს რომ ეყოს“.

სარეაბილიტაციო ცენტრის არქონის გარდა, შშმ პირთა ოჯახების მთავარი პრობლემა რომ პენსიის ოდენობაა, ამაზე სხვა ბენეფიციარების მშობლებიც საუბრობენ. მათი თქმით, სახელმწიფომ შშმ პირების ეკონომიკურ გაძლიერებაზეც უნდა იზრუნოს.

„სხვა შშმ პირებს სამას ლარზე მეტი აქვთ პენსია, ჩემს შვილს 170 ლარი. საჭმელსაც ვერ ათბობს დამოუკიდებლად, მაღაზიაში ვერ ვაჭრობს, ფულს ვერ ცნობს და არ ეკუთვნის მეტი? მედიკამენტებს სვამს სისტემატურად. ერთადერთი, სომხური სამოციქულო ეკლესია სურსათს გვირიგებს, სხვა არავინ“, - ამბობს შშმ პირის დედა მაყვალა ხმალაძე.

სომხური სამოციქულო ეკლესია შშმ პირთა ოჯახებს პერიოდულად ეხმარება. ბოლო ვიზიტისას, სასულიერო პირი მშობლებს დაჰპირდა, რომ დღის ცენტრის გახსნის შემთხვევაში ავეჯს დაუმზადებს და სურსათით დახმარებასაც განაგრძობს. შშმ პირებს პერიოდულად თვითმმართველობაც ეხმარება ადგილობრივი ბიუჯეტიდან. პრესსამსახურის ინფორმაციით, ისინი მერიის სოციალური პროგრამებით სარგებლობენ.

მერიის სოციალური პროგრამებით მოსარგებლე ბენეფიციართა რაოდენობა:

275 მკვეთრად გამოხატული შშმ პირი;
44 მხედველობით მნიშვნელოვნად გამოხატული შშმ პირი;
87 შშმ ბავშვი;
11 შშმ პირის სტატუსის მქონე ომის ვეტერანი, მათ შორის, 1 მკვეთრად გამოხატული შშმ პირი;
78 სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვი, რომლებსაც არ აქვთ შშმ სტატუსი.

რაც შეეხება დღის ცენტრის დაფინანსებას, თვითმმართველობასა და ორგანიზაციას შორის მოლაპარაკების და შეთანხმების შესახებ მერიაში ჯერ არაფერს ამბობენ. პრესსამსახურის ინფორმაციით, გადაწყვეტილება ჯერ მიღებული არ არის და მოლაპარაკებები კვლავ მიმდინარეობს.

სოციალური მომსახურების სააგენტოს მონაცემებით, საქართველოს მოსახლეობის 3,5% შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირია. სპეციალისტების თქმით, ეს ციფრი არაოფიციალურად მინიმუმ, სამჯერ დიდი უნდა იყოს. შშმ პირები უმცირესობებს შორის ყველაზე დიდი ჯგუფია, რომელიც ყურადღების მიღმა რჩება და ხშირად საზოგადოებისა თუ სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციას განიცდის. მათი უფლებების დასაცავად ახალციხეში მშობლები ბრძოლას არ წყვეტენ და იმედოვნებენ, რომ წლების შემდეგ მათ შვილებს უკეთეს პირობებში მოუწევთ ცხოვრება.