ყულაბაში დაგროვებული ფულით შეძენილი 12  ცხვრიდან 250  სულიან ფარამდე – ახალციხის მუნიციპალიტეტის სოფელ ფერსაში დამწყები ფერმერი ნოდარ ქოზაშვილი მეცხვარეობის განვითარებითაა დაკავებული. ხუთწლიანი გამოცდილების მქონე ფერმერი ცდილობს საქმიანობა გააფართოვოს და წარმატებულ ბიზნესად აქციოს. გარეთ წვიმს და ამიტომ ცხვარი უკვე სადგომშია დაბინავებული. მათ მთელი ღამის განმავლობაში ხუთი ძაღლი უდარაჯებს. ფარა, რომლის შემადგენლობაშიც ამ დროისათვის 95 დედა ცხვარი, ორი ყოჩი, 22 სული თხა, 100 ბატკანი და 18 ციკანი შედის, სოფელ ფერსის მკვიდრს ნოდარ ქოზაშვილს ეკუთვნის.

სოფლის მეურნეობის სამინისტროს კომპეტენციის ცენტრის ორგანიზებით და ევროკავშირის ყოვლისმომცველი ინსტიტუციური განვითარების პროექტის (CIB) მხარდაჭერით, ახალციხეში მეფუტკრე-კოოპერატივებისთვის საინფორმაციო ტრეინინგი ჩატარდა. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ინფორმაციით, ტრეინინგის ფარგლებში, მეფუტკრე ფერმერებს თაფლთან დაკავშირებით ევროკავშირის ბაზარზე მოქმედი სტანდარტები და მოთხოვნები გააცნეს. 2015 წლიდან ძალაში შევიდა თაფლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი, რომელიც ადგენს მოთხოვნებს ნატურალური თაფლის მიმართ და აწესრიგებს ბიზნესოპერატორის მიერ თაფლის წარმოებისა და ბაზარზე განთავსების საკითხებს. დადგინდა მონიტორინგის სამოქმედო გეგმა, რომლის მიხედვითაც  თაფლში აკრძალული ვეტერინარული პრეპარატების ჩამონათვალი განისაზღვრა. შეხვედრას სოფლის მეურნეობის სამინისტროში შემავალი უწყებების წარმომადგენლები დაესწრნენ, რომლებმაც  დარგის განვითარების მიზნით მიმდინარე პროექტებზე და სამომავლო გეგმებზე დეტალურად ისაუბრეს. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს კომპეტენციის ცენტრი მსგავსი ღონისძიებების ჩატარებას  საქართველოს ყველა რეგიონში გეგმავს.

როგორ დავიწყოთ გოჭების ბიზნესი – პრაქტიკული რჩევა ემზარ ჯვარიძისგან. ფერმერი მუსხში ათეულობით სულ ღორსა და გოჭს უვლის, რომლის რეალიზაციასაც სოფელშივე ახდენს.

  ახალციხის მუნიციპალიტეტის სოფელ აწყურში, აგარაში, ფერსასა და კლდეში ნიადაგის უფასო კვლევები ჩატარდა. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სამცხე-ჯავახეთის რეგიონული სამმართველოს სპეციალისტებმა ანალიზები ნიადაგის მჟავიანობაზე და სამ ძირითად საკვებ ელემენტებზე-აზოტზე, ფოსფორსა და კალიუმზე აიღეს. ნიადაგის ხარისხობრივი მაჩვენებლების დადგენა სამ დღეშია შესაძლებელი. სპეციალისტების თქმით, ნიადაგის ლაბორატორიულ კვლევას, ნებისმიერ მსურველთან უფასოდ ჩაატარებენ. მიწის კვლევას ორგანიზება ახალციხის მუნიციპალიტეტის გამგეობამ გაუწია

ელგუჯა ჯვარიძე სოფელ მუსხში ღორებს უვლის. ძირითადად გოჭების რეალიზაციაზეა ორიენტირებული. როგორ დაიწყო ფერმერმა საქმიანობა და რას გეგმავს სამომავლოდ – ელგუჯა ჯვარიძის წარმატების ხერხები –  რუბრიკაში “წარმატებული ფერმერი” ელგუჯა ჯვარიძის გოჭების მსურველი იმაზე მეტია, ვიდრე მათი რაოდენობა. ფერმერს, სამი კვირის თერთმეტივე გოჭის ახალი მეპატრონე უკვე შერჩეული ჰყავს. გოჭები ერთ კვირაში ქერითა და შვრიით კვებას დაიწყებენ და ჯვარიძეების ფერმიდან, სოფელ მუსხის სხვა მაცხოვრებლებთან გადაინაცვლებენ.

საქართველოს ფერმერთა ასოციაციამ სამცხე–ჯავახეთში რეგისტრირებული კოოპერატივების წევრებთან შეხვედრა გამართა. 22 მარტს,  დემოკრატიული ჩართულობის ცენტრში, ასოციაციის წევრებმა, მესხ ფერმერებთან იმ პროექტის შესახებ ისაუბრეს, რომელიც ავსტრიის თანამშრომლობის განვითრების ფარგლებში ხორციელდება. პროექტის მიხედვით, სამი რეგიონიდან 10 კოოპერატივი შეირჩევა და დაფინანსდება.

ანდრიაწმინდაში მცხოვრები გალინა ინასარიძე ათი წელია მესხურ ტენილ ყველს აწარმოებს.  მიაჩნია, რომ მის პროდუქტს ევროპის  ბაზარზე მოხვედრის დიდი პერსპექტივა აქვს, რადგან ყველის ამ სახეობას მსოფლიოში ანალოგი არ აქვს. გალინა ინასარიძისგან განსხვავებით, სოფელ სხვილისში მცხოვრები ფერმერები, რომლებსაც ძირითადად ვაშლი მოჰყავთ, ადგილობრივი პროდუქციის ევროკავშირის ბაზარზე გატანის საკითხს პესიმისტურად უყურებენ. მათი აზრით, აღნიშნული რეალიზაციის პრობლემას ვერ გადაჭრის. ამიტომ, დღეისათვის სხვილისში ხეხილის ბაღები აქტიურად იჩეხება.

მესხური ღვინო, თუთის არაყი, კარტოფილი, ვაშლი, კომბოსტო, ტენილი ყველი, კალმახი, თაფლი,  –  ეს იმ პროდუქტების არასრული ჩამონათვალია, რომლის ევროპულ ბაზარზე გატანაც  სამცხე–ჯავახეთს შეუძლია. ადგილობრივი პროდუქციის უცხოურ ბაზრებზე დასამკვიდრებლად მთავარი პირობა, მაღალი ხარისხი და უსაფრთხოების ნორმების დაცვაა. მოხვდება თუ არა მესხური პროდუქტი ევროპაში– ამაზე ახალციხელების მოლოდინები სხვადასხვაგვარია. სურსათის უვნებლობისა და უსაფრთხოების ნორმების დაცვა, ბრენდირება, ეტიკეტირება, წარმოების სერტიფიცირება, სასაქონლე ვიზუალის შექმნა – ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი ვაჭრობის შეთანხმება ქართველ ფერმერს არაერთ ვალდებულებას აკისრებს.

სოფელ მინაძეში მცხოვრები გიორგი ზედგინიძე წლებია სასათბურე მეურნეობის განვითარებითაა დაკავებული. იგი საქმიანობას ადრიან გაზაფხულზე იწყებს და გვიან შემოდგომით ასრულებს. როგორ დაიწყო  და რას გეგმავს გიორგი ზედგინიძე სამომავლოდ –  „ფერმერის საათის“ რუბრიკა “წარმატებული ფერმერი”.

ტარხუნა რთულყვავილოვანთა ოჯახის მრავალწლოვანი მცენარეა. აქვს სწორმდგომი, გლუვი ღერო, რომლის სიმაღლე 60—125 სმ აღწევს, ლანცეტა ფოთოლი, პატარა, თეთრი ყვავილები, შეკრებილი სფეროსებრ ყვავილედად. ყვავილობს ივლისს-აგვისტოში. მისი სამშობლო მონღოლეთი და სამხრეთი ციმბირია. გავრცელებულია მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. საქართველოში ყველაზე უხვად მოჰყავთ თბილისის გარეუბნებში. დიდი რაოდენობით შეიცავს ეთერზეთებს. იყენებენ მწვანილად, კულინარიაში, ლიქიორის მრეწველობაში, პარფიუმერიაში, საკონსერვო მრეწველობაში. ამრავლებენ ვეგეტატიურად, ბუჩქის დაყოფით ან კალმებით. ჩითილი ირგვება ღია გრუნტში 25 სანტიმეტრის დაშორებით. ტარხუნის ერთსა და იმავე ნაკვეთზე მოყვანა 10—15 წლის განმავლობაშია შესაძლებელი.

საგაზაფხულო სამუშაოები და სასოფლო–სამეურნეო ტექნიკის ხელმისაწვდომობა – ახალციხის მუნიციპალიტეტში მიწის დამუშავება დაიწყო. ფერმერები ამბობენ, რომ გაზაფხულზე ტექნიკა საკმარისია, რადგან სოფლის მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა  მიწის ნაკვეთები შემოდგომით დაამუშავა.

სოფელ რუსთავში ბრუცელოზით დაავადებულ ადამიანთა და ცხოველთა რიცხვი იზრდება. ადგილობრივების თქმით, დაახლოებით, ათი წელია, რაც დაავადებამ საქონელში თავი იჩინა. ბოლო სამი წლის განმავლობაში კი ინფიცირების შემთხვევებმა მნიშვნელოვნად იმატა. გარდა ამისა, დაფიქსირდა ბრუცელოზის პირუტყვიდან ადამიანზე გადაცემის შემთხვევები.  მოსახლეობა სახელმწიფოსგან დახმარებას ითხოვს. 35 წლის ემზარ პაქსაძეს, ბრუცელოზის ქრონიკული ფორმა აქვს. ახალგაზრდა მამაკაცს, დედაქალაქში მკურნალობის ხანგრძლივი პროცესი ელის. საშიშ ინფექციურ დაავადებასთან ბრძოლა, მას მთელი ცხოვრება მოუწევს.

საქართველოს სოფლის მეურნეობის მინისტრმა ახალციხეში სურსათის ეროვნული სააგენტოს რეგიონული სამმართველო და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორია მოინახულა. სამცხე-ჯავახეთის რეგიონული ოფისი 2014 წელს გარემონტდა, კეთილმოეწყო ეზო, აშენდა ვაქცინების შესანახი სამაცივრე საწყობი, ავტოპარკს დაემატა 5 ახალი ავტომანქანა (აქედან 3 მაღალი გამავლობის) და 4 სპეცავტომობილი სამაცივრე დანადგარით (ვაქცინებისა და პათმასალის გადასატანად). რაც შეეხება ახალციხის ზონალურ–დიაგნოსტიკურ ლაბორატორიას, დაწესებულება სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ბაზაზე 2014 წლიდან ფუნქციონირებს. იგი რეგიონულ დონეზე ლაბორატორიული კვლევების სპექტრის გაფართოებაზე, ახალი მეთოდების ვალიდაციაზე და აკრედიტაციის სფეროში დამატებაზე ინტენსიურად მუშაობს; ლაბორატორიაში დაინერგა სურსათისა და წყლის მიკრობიოლოგიური და ქიმიური კვლევები, ხორციელდება ცხოველთა დაავადებების (მათ შორის განსაკუთრებით საშიში ინფექციების) პირველადი და დამადასტურებელი დიაგნოსტიკა. 2015 წელს გამოკვლეული ნიმუშების რაოდენობა წინა წლებთან შედარებით 345%-ით გაიზარდა. ამავე წლის იანვრიდან ახალციხის ზონალურ-დიაგნოსტიკურმა ლაბორატორიამ ISO 17025 საერთაშორისო აკრედიტაცია მიიღო. ლაბორატორიაში 11 სპეციალისტია დასაქმებული.  

საქართველოს სოფლის მეურნეობის მინისტრი მოადგილესთან, მხარის გუბერნატორთან და  სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს ხელმძღვანელთან ერთად, სამცხე-ჯავახეთში, შეღავათიანი აგროკრედიტით დაფინანსებულ მეფრინველეობის ფერმაში წარმოების პროცესს გაეცნო. „შპს მესხეთის მეფრინველეობა“ ახალციხეში, სოფელ კლდეში ფუნქციონირებს. სახელმწიფო ხელშეწყობით დაფინანსებულ ფერმაში 220 ათასი აშშ დოლარის ინვესტიცია განხორციელდა.

სოფელი სარო სამცხისა და ჯავახეთის გასაყარზე მდებარეობს და უძველეს მატერიალურ თუ არამატერიალურ მემკვიდრეობას, დღემდე ინახავს. მიუხედავად ამისა, ტურისტები მას იშვიათად სტუმრობენ. სპეციალისტთა ნაწილი, ამის მიზეზად, იმას ასახელებს, რომ სამცხე–ჯავახეთის ტურისტულ მარშრუტებში, სარო შეტანილი არ არის. სხვა შემთხვევაში, ეგვიპტის პირამიდების პერიოდში აგებული ეს ციკლოპური ნაგებობები ყველა უცხოელი თუ ადგილობრივი დამთვალიერებლისთვის საინტერესო და ეგზოტიკური უნდა იყოს. ეს ნაგებობა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მესამე–მეორე ათასწლეულით თარიღდება. მისი უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ ქვები  მშრალად დაწყობილია და ერთმანეთთან სხვა მასალა არ აკავშირებთ. საროს კიდევ ერთი  მემკვიდრეობა, მესხური დარბაზებია. სოფელში ყველაზე კარგად ასპანიძეების საგვარეულო ოდაა შემორჩენილი. სპეციფიურად დახურული ჭერით, მიდგმული მესხური ფურნითა და ბუხრით იგი 150 წელს ითვლის. 

მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის კვებისა და მოვლის პირობები, მის გაუმჯობესების გზები

ასპინძის მუნიციპალიტეტის სოფელ რუსთავში მცხოვრებმა ვაჟა ძირკვაძემ პოლონეთიდან ჰოლშტაინის ჯიშის ძროხები ჩამოიყვანა.  ერთი სული შინაური ცხოველი ფერმერს 6 000 ლარი დაუჯდა.  მაღალი ხარჯების მიუხედავად, ფერმერი დარწმუნებულია, რომ ოთხი სული ძროხა დანახარჯს მოკლე დროში აუნაზღაურებს.

ზამთრის პერიოდში, ტემპერატურის კლებასთან ერთად, სოფლის მოსახლეობას შინაური პირუტყვი ბაგურ კვებაზე გადაჰყავს. ადგილობრივები ამბობენ, რომ ზამთარში პირუტყვისათვის თივის გარდა დამატებით საკვების მიცემა უჭირთ, რაც საქონლის წველადობაზე აისახება. ვეტერინარებს კი ამასთან დაკავშირებით, საკუთარი რეკომენდაციები აქვთ. სოფელ მუსხის მკვიდრის ლიდა ოქრომელიძის ყოველი დილა საქონლის  სადგომში შესვლითა და პირუტყვზე ზრუნვით იწყება. იმის გამო, რომ ჯერ კიდევ ცივა და მინდორში საკვები ბალახი არ არის, მათ მსხვილფეხა ცხოველი ბაგურ კვებაზე ჰყავთ. ოქრომელიძეები სახლის პირობებში საქონელს მხოლოდ თივას უყრიან, იმის გამო რომ ოჯახს ფინანსური რესურსი არ აქვს, პირუტყვს სხვა დამატებით საკვებს ვერ აძლევს, რაც დაბალი წველადობის მიზეზი ხდება.

„გენდერული თანასწორობა და ქალთა მონაწილეობა სოფლის მეურნებაში“– თემაზე ახალციხეში სემინარი გაიმართა. აგრარული კუთხით მომუშვე ორგანიზაციების წარმომადგენელ ქალებს საკუთარი როლის, ჩართულობისა და აქტიურობის შესახებ გენდერის ექსპერტი ესაუბრა. შეხვედრა რეგიონების ეკონომიკური განვითარების პროგრამის ფარგებლში გახორციელდა. მისი მიზანია  ქვეყნის ორ რეგიონში, სამცხე–ჯაავხეთსა და ქვემო ქართლში  სიღარიბის დაძლევასა და ეკონომიკურ წინსვლას ხელი შეუწყოს. პროგრამა ორი ძირითადი მიმართულებით მეკარტოფილეობისა და მერძევე/მესაქონლეობის კუთხით ფუნქციონირებს. ამ დარგებში  ახალი ტექნოლოგიების შემოტანისა და დანერგვისათვის  რეგიონების ეკონომიკური განვითარების პროგრამა ტრენინგებს მომავალშიც გეგმავს. ქალების სოფლის მეურნეობაში ჩართვისა და გენდერული თანასწორობის შესახებ სემინარი ახალციხის შემდეგ ადიგენში გაიმართა.

მესხ  მეფუტკრეებს სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში სკები გადაეცათ. სასოფლო–სამეურნეო კოოპერატივების წევრებმა დღეს სამი ტიპის: ფინური წარმოების პოლესტიროლის, დადანისა და რუტისა 10 ჩარჩოანი სკები თანადაფინანსებით მიიღეს. ფერმერთა ხელშეწყობის ინიციატივა  მეფუტკრეობის სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების მხარდაჭერის პროგრამით ხორციელდება. მის ფარგლებში  სამცხე–ჯავახეთის მასშტაბით 21–მა კოოპერატივმა 1800–მდე სკა  30%–ის ღირებულებით მიიღო. ამ ეტაპზე, ფერმერებს 120 ლარად შეფასებული სკები 36 ლარად გადაეცათ. სახელმწიფო პროგრამით სარგებლობა დაინტერესებულ მეფუტკრეებს კვლავ შეუძლიათ. ახალ ეტაპზე განაცხადების მიღება 28 თებერვალს დაიწყება და 15 მარტის ჩათვლით გაგრძელდება. სკებთან ერთად კოოპერატივებს  შესაძლერბლობა აქვთ განაცხადი თაფლის საწურ დანადგარებსა და  2 200 ლიტრის ტევადობის თაფლის შესანახ ავზებზე  გააკეთონ.