ვალეში მცხოვრები თამაზ გოზალიშვილი წელიწადნახევარია მებოცვრეობას მისდევს. საქმიანობა სამი ბოცვრით დაიწყო და ცდილობს სამომავლოდ ბიზნესშიც ჩაერთოს.  დამწყები ფერმერის გეგმები – რუბრიკაში “წარმატებული ფერმერი”. თამაზ გოზალიშვილმა წელიწადნახევრის წინ სამი ბოცვერი შეიძინა და ოჯახისთვის მოშენებას შეეცადა, თუმცა ბოცვრები ისე სწრაფად და მარტივად გამრავლდნენ,   გოზალიშვილებმა გადაწყვიტეს საქმიანობა გაეფართოვებინათ. დღეისათვის სპეციალურად მოწყობილ სადგომში 14 სრულწლოვანი „ბარანი“ და 7 ბაჭია ცხოვრობს.

ზურა სადათიერაშვილს საზოგადოების დიდი ნაწილი იცნობს, თუმცა მისი დამატებითი საქმიანობის შესახებ ბევრისთვის უცნობია. იგი 20 წელია მეფუტკრეობას მისდევს და ცდილობს დარგის გასავითარებლად ახალი სტანდარტები მოსინჯოს. ზურა სადათიერაშვილის წარმატების ხერხები – რუბრიკაში “წარმატებული ფერმერი”. ზურა სადათიერაშვილის ჰობი და დამატებითი შემოსავალი მეფუტკრეობაა. ახალგაზრდა ფერმერი, თავისუფალ დროს, 20 ოჯახ ფუტკარს უვლის. ყველაფერი 20 წლის წინ, 20 წლის ასაკში, 6 ძირი სკით დაიწყო. ახალგაზრდა ფერმერისთვის ფუტკრის მოვლა სიახლე არ ყოფილა. ოჯახი მეფუტკრეობით წლების განმავლობაში იყო დაკავებული.

ფერმერთა მეორე ეროვნული კონგრესისთვის სამცხე–ჯავახეთიდან დელეგატები შეირჩნენ.  ისინი კონგრესზე მთავრობის წევრებს შეხვდებიან და აგროსფეროში არსებული გამოწვევების შესახებ იმსჯელებენ. ,,ეროვნული სასურსათო უსაფრთოების სტრატეგიის სრულყოფა და მცირე ფერმერთა მხარდაჭერა” – ასე ჰქვია პროექტს, რომლის ფარგლებშიც დელეგატების შერჩევა ქვეყნის მასშტაბით ხორციელდება. 150 წარმომადგენელი საკუთარ ქალაქს რვა რეგიონიდან წარადგენს.

ახალქალაქის ისტორიაში პირველად საქპატენტმა ბრენდი „ახალქალაქის კარტფილი“ დააპატენდა, რომელიც სუპერმარკეტებში აქტიურად გაიყიდა. ასოციაციის პრეზიდენტმა „ფერმერის საათს“ ჯავახეთში უმასპინძლა. რეპორტაჟში ახალქალაქელი ფერმერის წარმატებების გარდა, ახალციხის სასოფლო–საკონსულტაციო სამსახურის საქმიანობაცაა ასახული. საქართველოს წამყვან სუპერმარკეტებში ახალქალაქის კარტოფილი პირველად გასულ წელს შეიტანეს. სკეპტიკური განწყობის მიუხედავად, დაფასოებული პროდუქტი უფრო აქტიურად გაიყიდა, ვიდრე ტომრებით შეტანილი.

მინდვრის დღე წნისის სადემონსტრაციო ნაკვეთებში. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს რეგიონული სამმართველოს წარმომადგენლებმა, გაეროს განვითარების პროგრამის წევრებმა და სხვადასხვა მუნიციპალიტეტიდან მოწვეულმა ფერმერებმა, საველე პირობებში სერთიფიცირებული სათესლე მასალის უპირატესობასა და პოპულარიზაციაზე ისაუბრეს. სპეციალისტებმა აგროღონისძიებებზე, დაავადებებსა და მავნებლებზე გაამახვილეს ყურადღება და ფერმერებს შესაბამისი რეკომენდაციები მისცეს. სადემონსტრაციო ნაკვეთები გაეროს განვითარების პროგრამის ფინანსური მხარდაჭერით დამუშავდა. ორგანიზაციამ, პროექტში მონაწილე ფერმერებს, ხორბლის სათესლე მასალა გადასცა.

საქართველოს მთავრობამ კოოპერატივების განვითარების კუთხით, სახელმწიფო პროგრამის  მორიგი დადგენილება დაამტკიცა.  პროგრამა რძის მწარმოებელი სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების მხარდაჭერას ითვალისწინებს. მის მიზანს ქვეყანაში რძისა და რძის პროდუქტების წარმოების ხელშეწყობა, რძის გადამამუშავებელი საწარმოების ჩამოყალიბება–სტიმულირება, მსხვილფეხა პირუტყვის ჯიშობრივი გადახალისება და სოფლად მცხოვრები მოსახლეობის სოციალურ–ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება წარმოადგენს. პროგრამაში მონაწილეობა შეუძლია  ფერმერულ გაერთიანებას , რომელსაც მინიჭებული აქვს კოოპერატივის სტატუსი, საკუთრებაში ჰყავს პროგრამით განსაზღვრული ფურების რაოდენობა,  არ აქვს საგადასახადო დავალიანება და მის საკუთრებაშია მიწის ნაკვეთი ან შენობა–ნაგებობა, სადაც რძის გადამამუშავებელი საწარმო მოეწყობა.

ავთო ჩიტაშვილმა, მის სასათბურე მეურნეობაში, ყვავილოვანი კომბოსტოს შემდეგ, ბროკოლის მოყვანა სცადა. ამ ბოსტნეულ კულტურაზე არჩევანი, მისი გამძლეობისა და მაღალი სარეალიზაციო ფასის გამო შეაჩერა. რეგიონის მკაცრი კლიმატური პირობებიდან გამომდინარე, ბროკოლი ვალელი ფერმერისთვის, ყველაზე მისაღები აღმოჩნდა. მცენარე მინუს 2–3 გრადუს ყინვასაც უძლებს, ამიტომ ავთო ჩიტაშვილი,  ბროკოლის რეალიზაციას, მთელი ზამთარის განმავლობაში ახდენდა. ბროკოლის ჯიშებს, აერომენსა და ფიესტას, რომლებიც ავთო ჩიტაშვილს სასათბურე მეურნეობაში მოჰყავს, სხვა სახეობისგან ის განასხვავებს, რომ რამდენიმე მოსავალს იძლევა, რაც ფერმერისთვის, რომელიც საქმიანობის ბიზნესად ჩამოყალიბებას ცდილობს, უმნიშვნელოვანესი დეტალია.

მესხი ფერმერები საკუთარი საქმიანობის გაფართოებას სხვადასხვა გზით ცდილობენ. ისინი ორგანიზაციებთან და სახელმწიფოსთან აქტიურად თანამშრომლობენ და დაფინანსების მოსაპოვებლად, შესაბამის პროექტებს წერენ. თუმცა მათ ნაწილი გარკვეული სირთულეების გამო, სასოფლო–სამეურნეო პროგრამებში მონაწილეობას ვერ ახერხებენ.

სოფელ უდეში მცხოვრები გელაძეების ოჯახი მეფრინველეობით სამი წლის წინ დაინტერესდა და მეკვერცხული და მეხორცული ჯიშის ქათმების მოშენება გადაწყვიტა. შედეგად გელაძეებს ფერმაში დღეისათვის 300–მდე ფრთა ქათამი ჰყავთ.

ნიადაგის ტიპები, კულტურათა დაავადებების გამომწვევ მიზეზები და მისი თავიდან აცილების გზები – რა მდგომარეობაა სამცხე–ჯავახეთში? რამდენად სწორად ატარებენ ფერმერები აგრო–ღონისძიებებს? აუცილებელია თუ არა ნიადაგის გამოკვლევა? რა ჯდება მიწის ანალიზი და რა პრობლემებზე საუბრობენ ფერმერები?  – სპეციალისტების კონსულტაციები სოფლის მაცხოვრებლებს. სოფელ სხვილისის მკვიდრმა ლევან სარქისიანმა, საკუთარი მიწის ნაკვეთი უკვე დაამუშავა და აპრილის თვეში კარტოფილის დათესვას დაიწყებს. ფერმერი ამბობს, რომ უკვე მრავალი წელია ამ ადგილზე ერთიდაიგივე ჯიშის კარტოფილს თესავს. მას  სხვა ალტერნატიული ნაკვეთი არ აქვს, რათა კულტურათა  მონაცვლეობა მოახდინოს. გარდა ამისა არც  ნიადაგის მდგომარეობას ამოწმებს,  ამის მიზეზად კი ლაბორატორიებში გამოკვლევისთვის დაწესებულ მაღალ ფასებს ასახელებს.

ყულაბაში დაგროვებული ფულით შეძენილი 12  ცხვრიდან 250  სულიან ფარამდე – ახალციხის მუნიციპალიტეტის სოფელ ფერსაში დამწყები ფერმერი ნოდარ ქოზაშვილი მეცხვარეობის განვითარებითაა დაკავებული. ხუთწლიანი გამოცდილების მქონე ფერმერი ცდილობს საქმიანობა გააფართოვოს და წარმატებულ ბიზნესად აქციოს. გარეთ წვიმს და ამიტომ ცხვარი უკვე სადგომშია დაბინავებული. მათ მთელი ღამის განმავლობაში ხუთი ძაღლი უდარაჯებს. ფარა, რომლის შემადგენლობაშიც ამ დროისათვის 95 დედა ცხვარი, ორი ყოჩი, 22 სული თხა, 100 ბატკანი და 18 ციკანი შედის, სოფელ ფერსის მკვიდრს ნოდარ ქოზაშვილს ეკუთვნის.

სოფლის მეურნეობის სამინისტროს კომპეტენციის ცენტრის ორგანიზებით და ევროკავშირის ყოვლისმომცველი ინსტიტუციური განვითარების პროექტის (CIB) მხარდაჭერით, ახალციხეში მეფუტკრე-კოოპერატივებისთვის საინფორმაციო ტრეინინგი ჩატარდა. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ინფორმაციით, ტრეინინგის ფარგლებში, მეფუტკრე ფერმერებს თაფლთან დაკავშირებით ევროკავშირის ბაზარზე მოქმედი სტანდარტები და მოთხოვნები გააცნეს. 2015 წლიდან ძალაში შევიდა თაფლის შესახებ ტექნიკური რეგლამენტი, რომელიც ადგენს მოთხოვნებს ნატურალური თაფლის მიმართ და აწესრიგებს ბიზნესოპერატორის მიერ თაფლის წარმოებისა და ბაზარზე განთავსების საკითხებს. დადგინდა მონიტორინგის სამოქმედო გეგმა, რომლის მიხედვითაც  თაფლში აკრძალული ვეტერინარული პრეპარატების ჩამონათვალი განისაზღვრა. შეხვედრას სოფლის მეურნეობის სამინისტროში შემავალი უწყებების წარმომადგენლები დაესწრნენ, რომლებმაც  დარგის განვითარების მიზნით მიმდინარე პროექტებზე და სამომავლო გეგმებზე დეტალურად ისაუბრეს. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს კომპეტენციის ცენტრი მსგავსი ღონისძიებების ჩატარებას  საქართველოს ყველა რეგიონში გეგმავს.

როგორ დავიწყოთ გოჭების ბიზნესი – პრაქტიკული რჩევა ემზარ ჯვარიძისგან. ფერმერი მუსხში ათეულობით სულ ღორსა და გოჭს უვლის, რომლის რეალიზაციასაც სოფელშივე ახდენს.

  ახალციხის მუნიციპალიტეტის სოფელ აწყურში, აგარაში, ფერსასა და კლდეში ნიადაგის უფასო კვლევები ჩატარდა. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სამცხე-ჯავახეთის რეგიონული სამმართველოს სპეციალისტებმა ანალიზები ნიადაგის მჟავიანობაზე და სამ ძირითად საკვებ ელემენტებზე-აზოტზე, ფოსფორსა და კალიუმზე აიღეს. ნიადაგის ხარისხობრივი მაჩვენებლების დადგენა სამ დღეშია შესაძლებელი. სპეციალისტების თქმით, ნიადაგის ლაბორატორიულ კვლევას, ნებისმიერ მსურველთან უფასოდ ჩაატარებენ. მიწის კვლევას ორგანიზება ახალციხის მუნიციპალიტეტის გამგეობამ გაუწია

ელგუჯა ჯვარიძე სოფელ მუსხში ღორებს უვლის. ძირითადად გოჭების რეალიზაციაზეა ორიენტირებული. როგორ დაიწყო ფერმერმა საქმიანობა და რას გეგმავს სამომავლოდ – ელგუჯა ჯვარიძის წარმატების ხერხები –  რუბრიკაში “წარმატებული ფერმერი” ელგუჯა ჯვარიძის გოჭების მსურველი იმაზე მეტია, ვიდრე მათი რაოდენობა. ფერმერს, სამი კვირის თერთმეტივე გოჭის ახალი მეპატრონე უკვე შერჩეული ჰყავს. გოჭები ერთ კვირაში ქერითა და შვრიით კვებას დაიწყებენ და ჯვარიძეების ფერმიდან, სოფელ მუსხის სხვა მაცხოვრებლებთან გადაინაცვლებენ.

საქართველოს ფერმერთა ასოციაციამ სამცხე–ჯავახეთში რეგისტრირებული კოოპერატივების წევრებთან შეხვედრა გამართა. 22 მარტს,  დემოკრატიული ჩართულობის ცენტრში, ასოციაციის წევრებმა, მესხ ფერმერებთან იმ პროექტის შესახებ ისაუბრეს, რომელიც ავსტრიის თანამშრომლობის განვითრების ფარგლებში ხორციელდება. პროექტის მიხედვით, სამი რეგიონიდან 10 კოოპერატივი შეირჩევა და დაფინანსდება.

ანდრიაწმინდაში მცხოვრები გალინა ინასარიძე ათი წელია მესხურ ტენილ ყველს აწარმოებს.  მიაჩნია, რომ მის პროდუქტს ევროპის  ბაზარზე მოხვედრის დიდი პერსპექტივა აქვს, რადგან ყველის ამ სახეობას მსოფლიოში ანალოგი არ აქვს. გალინა ინასარიძისგან განსხვავებით, სოფელ სხვილისში მცხოვრები ფერმერები, რომლებსაც ძირითადად ვაშლი მოჰყავთ, ადგილობრივი პროდუქციის ევროკავშირის ბაზარზე გატანის საკითხს პესიმისტურად უყურებენ. მათი აზრით, აღნიშნული რეალიზაციის პრობლემას ვერ გადაჭრის. ამიტომ, დღეისათვის სხვილისში ხეხილის ბაღები აქტიურად იჩეხება.

მესხური ღვინო, თუთის არაყი, კარტოფილი, ვაშლი, კომბოსტო, ტენილი ყველი, კალმახი, თაფლი,  –  ეს იმ პროდუქტების არასრული ჩამონათვალია, რომლის ევროპულ ბაზარზე გატანაც  სამცხე–ჯავახეთს შეუძლია. ადგილობრივი პროდუქციის უცხოურ ბაზრებზე დასამკვიდრებლად მთავარი პირობა, მაღალი ხარისხი და უსაფრთხოების ნორმების დაცვაა. მოხვდება თუ არა მესხური პროდუქტი ევროპაში– ამაზე ახალციხელების მოლოდინები სხვადასხვაგვარია. სურსათის უვნებლობისა და უსაფრთხოების ნორმების დაცვა, ბრენდირება, ეტიკეტირება, წარმოების სერტიფიცირება, სასაქონლე ვიზუალის შექმნა – ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი ვაჭრობის შეთანხმება ქართველ ფერმერს არაერთ ვალდებულებას აკისრებს.

სოფელ მინაძეში მცხოვრები გიორგი ზედგინიძე წლებია სასათბურე მეურნეობის განვითარებითაა დაკავებული. იგი საქმიანობას ადრიან გაზაფხულზე იწყებს და გვიან შემოდგომით ასრულებს. როგორ დაიწყო  და რას გეგმავს გიორგი ზედგინიძე სამომავლოდ –  „ფერმერის საათის“ რუბრიკა “წარმატებული ფერმერი”.

ტარხუნა რთულყვავილოვანთა ოჯახის მრავალწლოვანი მცენარეა. აქვს სწორმდგომი, გლუვი ღერო, რომლის სიმაღლე 60—125 სმ აღწევს, ლანცეტა ფოთოლი, პატარა, თეთრი ყვავილები, შეკრებილი სფეროსებრ ყვავილედად. ყვავილობს ივლისს-აგვისტოში. მისი სამშობლო მონღოლეთი და სამხრეთი ციმბირია. გავრცელებულია მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. საქართველოში ყველაზე უხვად მოჰყავთ თბილისის გარეუბნებში. დიდი რაოდენობით შეიცავს ეთერზეთებს. იყენებენ მწვანილად, კულინარიაში, ლიქიორის მრეწველობაში, პარფიუმერიაში, საკონსერვო მრეწველობაში. ამრავლებენ ვეგეტატიურად, ბუჩქის დაყოფით ან კალმებით. ჩითილი ირგვება ღია გრუნტში 25 სანტიმეტრის დაშორებით. ტარხუნის ერთსა და იმავე ნაკვეთზე მოყვანა 10—15 წლის განმავლობაშია შესაძლებელი.